Opmerkelijke uitspraak: 154 Zweedse PFAS-slachtoffers krijgen schadevergoeding

154 inwoners van de Zweedse gemeente Ronneby krijgen na tien jaar gerechtelijke strijd gelijk van de Hoge Raad: ze hebben recht op schadevergoeding doordat drinkwater in hun gemeente vergiftigd was met PFAS. De uitspraak is opmerkelijk omdat de bewoners weliswaar een hoge concentratie PFAS in hun bloed hebben, maar niet ziek zijn. “Deze uitspraak is zeker bruikbaar voor het onderzoek van het Openbaar Ministerie naar chemiebedrijf Chemours in Nederland”, zegt advocaat Bénédicte Ficq.

De Zweedse rechter van de Hoge Raad stelt vast dat het hoge PFAS-gehalte in het bloed van de slachtoffers een aanzienlijke fysieke achteruitgang van hun lichaam betekent, waardoor er sprake is van persoonlijk letsel: “Zij hebben een fysieke afwijking opgelopen”, aldus rechter Jonas Malmberg. De bewoners lopen daardoor een verhoogd risico op nadelige gezondheidseffecten en ziekten die verband houden met blootstelling aan PFAS. Het drinkwaterbedrijf, dat in handen is van de gemeente Ronneby, wordt daarvoor nu aansprakelijk gesteld.

In 2013 werd de PFAS ontdekt in het drinkwater in Kallinge, in de gemeente Ronneby. De vervuiling kwam van een brandoefenlocatie, waar sinds midden jaren ‘80 met PFAS-houdend blusschuim werd gewerkt. De PFAS-stoffen hebben zich al die jaren verspreid naar het grondwater en het drinkwater in de omgeving. Uit bloedonderzoek in 2014 en 2015 bleek dat omwonenden extreem hoge concentraties PFAS in hun bloed hadden. Gemiddeld 600 nanogram per milliliter, met uitschieters tot 1800 ng/ml. Het normale PFAS-gehalte in het bloed in Zweden ligt onder of rond de 10 ng/ml.

Dergelijke hoge concentraties werden ook gemeten bij medewerkers van de Chemoursfabriek in Dordrecht, bleek in de Zembla-uitzending ‘De PFAS-Doofpot’. Zembla onthulde afgelopen zomer in de uitzending ‘De PFAS-verspreiding’ dat het oppervlaktewater in de omgeving van de fabriek zwaar vervuild is met PFAS. In het hele gebied liggen de PFAS-concentraties ver boven de norm die het RIVM veilig acht.

Omwonenden van Chemours maken zich grote zorgen om hun gezondheid. Het PFAS-gehalte in hun bloed is nog niet onderzocht. Bij de ernstige zieke Ted van der Vlies die vlakbij de Chemoursfabriek woont, is dat wel gedaan en bleek de PFAS-waarde in zijn bloed tientallen keren boven de veilige norm te liggen.

Volgens advocaat Robbert-Jan Kamstra schept het vonnis van de Zweedse rechter "een belangrijk precedent". Kamstra: "Dit soort uitspraken vergroot de kans dat ook een Nederlandse rechter tot een vergelijkbare conclusie komt." In Nederland zouden gedupeerden volgens Kamstra hun krachten kunnen bundelen om net als in Zweden een collectieve actie te starten voor schadevergoeding. 

Na de Zembla-uitzending ‘De PFAS-doofpot’ deed topadvocaat Bénédicte Ficq begin september namens 3000 omwonenden aangifte tegen de leidinggevenden van Chemours, vanwege ziekmakende vervuiling met PFAS in de omgeving van 1967 tot heden. Het Openbaar Ministerie besloot daarna om strafrechtelijk onderzoek te starten naar Chemours.

De Zweedse bewoners van Kallinge procedeerden jarenlang over de schadevergoeding vanwege de PFAS-vervuiling.. De uitspraak werd met gejuich en tranen van vreugde ontvangen: “Tien jaar strijd is voorbij” zei Herman Azfzelius tegen de Zweedse omroep SVT. Hij is voorzitter van de vereniging van bewoners. “Je krijgt geen gerechtigheid, je creëert het. En dat hebben wij gedaan” aldus Afzelius. De hoogte van de schadevergoeding is nog niet vastgesteld.

Lees hier ons dossier over PFAS.

Kijk hier de uitzendingen De PFAS-doofpot en De PFAS-verspreiding terug: