Onderzoeksraad: 'Veiligheid van asielzoekers kan beter'

Uitgeprocedeerde asielzoekers in opvang- en detentiecentra lopen soms risico’s waarbij ze lichamelijke of geestelijke schade kunnen oplopen. Er zijn echter geen aanwijzingen dat asielzoekers in deze centra structureel onveilig zijn. Dit blijkt uit onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Het rapport hierover is donderdag gepubliceerd. De raad adviseert staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie) maatregelen te nemen om de risico’s die vreemdelingen lopen, te beperken.

Aanleiding voor dit onderzoek was het overlijden van de Russische asielzoeker Alexander Dolmatov vorig jaar in het detentiecentrum Rotterdam in 2013. Dit riep vragen op over de veiligheid van vreemdelingen die zich in Nederland in opvanglocaties en detentiecentra bevinden. Het onderzoek richtte zich niet alleen op de fysieke veiligheid, maar ook op de geestelijke gezondheid van deze vreemdelingen.

Woensdag ontstond ophef toen er wederom een asielzoeker zelfmoord pleegde. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) wilde een Armeniër met ernstige psychische klachten uitzetten. Anderhalve week geleden maakte hij een einde aan zijn leven.

Partijen in de Kamer dringen er bij de staatssecretaris op aan werk te maken van het verbeteren van de veiligheid van de asielzoekers.

Veiligheid vreemdeling kan ondergeschikt raken aan andere belangen
Partijen in de vreemdelingenketen zijn zich bewust van de risico's die vreemdelingen lopen en zetten zich in om deze te beheersen. In de praktijk lukt dat echter niet altijd. Dat komt onder meer doordat de medewerkers van deze partijen regelmatig belangen moeten afwegen die op gespannen voet met elkaar staan. Zo moeten zij niet alleen rekening houden met de veiligheid van de vreemdeling, maar ook met hun eigen veiligheid en die van anderen, met de snelheid van de asielprocedure en met de kosten. De veiligheid van de vreemdeling kan dan ondergeschikt raken aan andere belangen. De Onderzoeksraad vindt het daarom belangrijk dat medewerkers beschikken over heldere uitgangspunten die hun houvast bieden bij de afweging van conflicterende belangen.

Zorgen overdracht medische gegevens
Ook lukt het niet altijd om de risico's die vreemdelingen lopen te beheersen, doordat medewerkers niet beschikken over de informatie die zij nodig hebben. De Raad maakt zich daarbij vooral zorgen over de overdracht van medische gegevens. Op cruciale momenten, bijvoorbeeld op het moment van inbewaringstelling, blijkt medische informatie namelijk niet altijd voorhanden. De Raad vindt het belangrijk dat hier met spoed een oplossing voor wordt gevonden.

Medische zorg
Vreemdelingen met psychiatrische problemen krijgen niet altijd de zorg die zij nodig hebben. Soms wordt niet met een behandeling gestart, omdat de verwachte verblijfsduur in een opvanglocatie of detentiecentrum korter is dan de verwachte behandelduur. Daardoor kan het bijvoorbeeld gebeuren dat vreemdelingen met onbehandelde psychotrauma's op straat belanden en daar een risico vormen voor zichzelf en hun omgeving. De Raad adviseert dan ook de zorg aan vreemdelingen met psychiatrische problemen beter te borgen.

Besluitvorming verbeteren
Het is mogelijk de zorgvuldigheid van beslissingen over asielaanvragen te vergroten door de kwaliteit van advocaten en tolken, die momenteel wisselend is, te verhogen. En bij beslissingen over het vertrek van vreemdelingen met medische klachten zou de reële toegankelijkheid van medische zorg in de herkomstlanden betrokken moeten worden. Beslissingen over het in bewaring stellen van vreemdelingen kunnen aan kwaliteit winnen door hulpofficieren van justitie nog beter op hun taak toe te rusten, en door de kwaliteit van de bewaringsadvocatuur te verhogen.

Werkprocessen verbeteren
Tijdens de asielprocedure krijgt een vreemdeling te maken met veel verschillende partijen. Het is belangrijk dat de werkprocessen van deze partijen goed op elkaar aansluiten. Mensen die werkzaam zijn in de vreemdelingenketen tonen grote betrokkenheid bij hun werk en streven ernaar dat zo goed mogelijk te doen. De Raad constateert dat in de samenwerking tussen de ketenpartijen nog verbetering mogelijk is. Het proces dat de vreemdeling doorloopt, wordt op dit moment weliswaar gezien als keten, maar functioneert in de praktijk niet als zodanig. Alle betrokkenen moeten zich ervan bewust worden dat zij alleen door samen te werken de veiligheid van vreemdelingen kunnen waarborgen.

Rol van de Inspectie
Er is weliswaar extern toezicht op onderdelen van de vreemdelingenketen, maar niet op de veiligheid van vreemdelingen door de hele keten heen. Dit terwijl uit diverse onderzoeken blijkt dat knelpunten in de samenwerking tussen partijen een belangrijke bedreiging vormen voor de veiligheid van vreemdelingen. De Onderzoeksraad ziet hier een coördinerende taak voor de Inspectie Veiligheid en Justitie.

Geen nieuwe regels
Het asielbeleid staat al jaren volop in de politieke en publieke belangstelling. Daardoor wijzigt het beleid voortdurend en is een moeilijk te doorgronden en fijnmazig stelsel van wet- en regelgeving ontstaan. Vreemdelingen zijn er juist bij gebaat als medewerkers de ruimte krijgen om rekening te houden met hun persoonlijke omstandigheden, en als de betrokken partijen de tijd en de gelegenheid krijgen om de ingezette en voorgenomen beleidsmaatregelen zorgvuldig uit te voeren.

(Bron: onderzoeksraad.nl)