Onderzoek RIVM: meer schadelijke stoffen in omgeving dan Tata rapporteert

In de omgeving van staalfabriek Tata Steel in IJmuiden worden veel hogere concentraties schadelijke stoffen gemeten, dan het bedrijf zelf rapporteert in milieujaarverslagen. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM. Voor bepaalde PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) en zware metalen die bij de bewoners van de omliggende dorpen terechtkomt, zijn de gemeten concentraties tot wel duizend keer groter dan volgens de onderzoekers te verwachten zou zijn op basis van de officiële uitstootgegevens.

Zo kwam koper tot 50 keer meer voor in de metingen, het metaal vanadium tot 30 keer en lood en chroom tot 5 keer meer dan de berekende waarde. 

De provincie Noord-Holland en de gemeenten in de regio hadden om het onderzoek gevraagd, omdat ze willen weten waar de vervuiling precies vandaan komt. Dat was volgens de onderzoekers geen eenvoudige vraag. "Op de stofdeeltjes zit immers geen label van de afzender." Door de samenstelling van neergedaald stof en stoffen in de lucht te analyseren, komen ze toch tot een heldere conclusie: een "aanmerkelijk deel" is afkomstig van Tata Steel.

Blootstelling aan Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s) en diverse metalen levert gezondheidsrisico’s op. Uit eerdere onderzoeken is al bekend dat in de regio IJmond aanzienlijk meer mensen lijden aan longkanker dan in de rest van het land. Ook hartaandoeningen en diabetes komen er vaker voor. 

Het RIVM raadt aan om "de informatie over de uitstoot van bronnen op het terrein van Tata Steel te verbeteren". De onderzoekers dringen daarbij aan op meer transparantie. Zo is het onder meer belangrijk om te weten op welke manier de stoffen worden uitgestoten: als stoffen bijvoorbeeld uit een hoge schoorsteen komen, verspreiden ze mogelijk verder over het gebied.

De onderzoekers weten niet precies hoe het komt dat hogere concentraties van bepaalde stoffen worden gemeten dan op basis van milieujaarverslagen en de zogeheten emissieregistratie te verwachten is. Ze geven wel een aantal mogelijke verklaringen. Zo ontbreekt het in de uitstootcijfers aan gegevens over onderaannemers op het terrein van Tata, zoals het bedrijf Harsco. Ook is het mogelijk dat sommige uitstoot, vooral bij incidenten, wordt onderschat. Het treinverkeer op het terrein en de opslag en overslag van kolen en ertsen zijn ook mogelijke bronnen van uitstoot. 

Een andere factor die kan meespelen, is het opnieuw opwaaien van stoffen die tot jaren eerder in de bodem zijn terechtgekomen. "Hierdoor kunnen hogere concentraties worden gemeten dan op basis van de uitstoot door Tata Steel verwacht zou worden." Tata Steel Nederland-directeur Hans van den Berg heeft inmiddels laten weten wil zo snel mogelijk met het RIVM om tafel te willen gaan om na te gaan waar de verschillen tussen de eigen uitstootmetingen en die van het onderzoeksinstituut aan liggen.

"Het RIVM constateert flinke afwijkingen, maar die afwijkingen zijn precies wat wij willen doorgronden. Onze metingen worden gedaan door geaccrediteerde meetbureaus", zegt Van den Berg in een eerste reactie op het rapport, dat vrijdagochtend werd gepubliceerd. "We willen zo snel mogelijk begrijpen of we moeten verbeteren. Dan moeten we eerst goed weten waar die afwijkingen liggen tussen metingen van het RIVM en de onze. Wat ons betreft kunnen we direct met elkaar in gesprek, want dat zijn we op dit moment niet."

Er komen veel reacties naar buiten op het rapport van het RIVM. Ook het kabinet heeft gereagerd: staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) erkent dat door het onderzoek van het RIVM nu duidelijk is dat de vervuiling in de omgeving van de hoogovens van Tata Steel komt. "De concentraties zijn niet per se hoger dan gemeld. We wisten al hoe groot de luchtvervuiling was. Het enige wat het RIVM-rapport nu heeft geconcludeerd is dat de vervuiling voor een heel groot deel afkomstig is van Tata. Dat is natuurlijk een belangrijk gegeven. En daar moeten we nu wat mee", aldus Heijnen. Ze wil over twee weken op werkbezoek gaan en dan spreken met Tata Steel, omwonenden en de provincie.

KWF Kankerbestrijding is van mening dat de volksgezondheid "ernstig in gevaar is door de uitstoot van kankerverwekkende stoffen door Tata Steel".  Ook milieuorganisaties reageren "De tijd lijkt op voor grote vervuiler Tata Steel", zegt Faiza Oulahsen, hoofd klimaat en energie van Greenpeace. Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment (MOB) stelt dat wederom duidelijk wordt dat "kinderen niet veilig kunnen opgroeien onder de rook van Tata".

Ook vindt MOB dat het onderzoeksrapport van het RIVM vooral laat zien hoe "incompetent" de omgevingsdienst in Noord-Holland is. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) is verplicht om de emissie van Tata Steel te controleren. "Maar daar komt in de praktijk geen hout van terecht", zegt voorzitter Johan Vollenbroek. "Er wordt niet goed gerapporteerd door Tata, en de omgevingsdienst slikt het voor zoete koek."

Advocaat Bénédicte Ficq die vorig jaar namens 1100 mensen aangifte deed tegen Tata Steel wegens het berokkenen van gezondheidsschade zegt "ontzettend geschokt" te zijn door het onderzoeksrapport. De advocaat gaat het rapport doorsturen aan het Openbaar Ministerie om het te laten betrekken bij de onderzoeksopdracht. "Ik wil laten onderzoeken of Tata inderdaad sjoemelt met data. Als dat zo is, dan hebben ze strafrechtelijk een heel groot probleem." 

Tata Steel is een van de grootste staalfabrieken ter wereld. En een van de grootste vervuilers in Nederland en de vraag is: wat betekent dat voor de omgeving? Dertien jaar geleden al maakte Zembla de uitzending “Het gif van Corus”. (Tata Steel heeft de fabriek van Corus overgenomen). In die uitzending constateert de GGD dat er in de omgeving van de fabriek meer kanker voorkomt dan elders in het land. Talloze onderzoeken volgen.