Onderzoek naar PFAS in zeeschuim langs Nederlandse kust

PFAS komen via uitstoot van fabrieken en lozingen in rivieren terecht in zeewater. Op zee concentreren PFAS zich in het schuim dat vervolgens op het land wordt geblazen. Deze minuscule druppeltjes (seaspray genoemd) blijken een PFAS-concentratie te hebben die honderden tot duizenden keren hoger is dan in het zeewater. Nederland is dit jaar gestart met een onderzoek naar PFAS in zeeschuim langs de kust.

In België is zo’n onderzoek al gedaan. Bij de plaatsen Knokke en De Haan werden hoge PFAS-concentraties in het schuim aangetroffen. Dat leidde in februari dit jaar tot een advies van het Agentschap Zorg en Gezondheid om uit voorzorg kinderen niet te laten spelen met zeeschuim. Ook geldt het advies om zeeschuim niet in te slikken en je handen en lichaam goed te wassen na een dagje strand. Zeker voordat je gaat eten. Zwemmen, baden en spelen in zeewater brengen volgens het Belgische agentschap geen risico’s met zich mee, omdat de concentraties PFAS in zeewater veel lager zijn dan in zeeschuim.

Na de zorgelijke resultaten in België, riepen wetenschappers als Emeritus-hoogleraar toxicologie Jacob de Boer op om in Nederland ook zo’n onderzoek uit te voeren.

PFAS zijn forever chemicals die voor tal van toepassingen worden gebruikt. Ze breken nauwelijks af als ze in het milieu terechtkomen of in het menselijk lichaam. Uit onderzoek blijkt dat het immuunsysteem door de inname van veel PFAS wordt aangetast. Hierdoor kun je eerder ziek worden en is je afweermechanisme minder sterk. Ook kan PFAS kanker veroorzaken.

De Provincie Zeeland gaf uiteindelijk, in afstemming met de twee andere kustprovincies (Noord-Holland en Zuid-Holland), de opdracht om dezelfde metingen ook langs de Nederlandse kust uit te voeren. Uit de laatste reportage van de PFAS-coördinatoren die door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zijn aangesteld, blijkt dat het onderzoek inmiddels in volle gang is. Als het onderzoek is afgerond, krijgt het RIVM de opdracht om de meetresultaten te beoordelen op mogelijke gezondheidseffecten.

In België ontstond in juni 2021 een groot schandaal toen bleek dat chemiebedrijf 3M in Antwerpen jarenlang enorme hoeveelheden PFAS loosde in water dat uitmondt in de Westerschelde. In Zeeland is het water inmiddels zo ernstig vervuild dat er geen vis meer uit gegeten mag worden.

3M kreeg uiteindelijk een lozingsverbod, maar gek genoeg werden de PFAS-concentraties in de Westerschelde niet minder. Zembla ontdekte dat op 5 kilometer afstand van de Nederlandse grens, er nog een bedrijf zit dat al jaren zonder vergunning PFAS in het water loosde. Het gaat om de Vlaamse afvalverwerker Indaver. Indaver verwerkt veel PFAS-afval voor Chemours in Dordrecht. Zembla maakte daarover de uitzending ‘Het PFAS-schandaal’.

Het transport van PFAS-afval van Nederland naar België werd tijdelijk stilgelegd. In mei 2023 maakte de Nederlandse overheid bekend het Amerikaanse chemieconcern 3M aansprakelijk te stellen voor de schade die het bedrijf in de Westerschelde heeft aangericht.

De Provincie Zeeland is vooruitlopend hierop gestart met een inventarisatie van mogelijke schade in de provincie Zeeland. Tot nu toe hebben 34 bedrijven en organisaties zich hiervoor gemeld bij de Provincie Zeeland.