Negen vragen (en antwoorden) over de Digital Services Act

Sinds 25 augustus gelden er in Europa nieuwe, strengere regels voor social media-bedrijven zoals Meta en Twitter.  In de Zembla-uitzending 'Online hufters' spraken we verantwoordelijk Eurocommissaris Věra Jourová over de maatregelen. De platforms moeten zelf actiever optreden tegen desinformatie, haat, racisme en bedreigingen. Doen ze dat niet, dan kunnen ze flinke boetes krijgen en er kan zelfs een verbod worden opgelegd om nog in Europa te opereren. 

Waar gaat het precies om?

Het gaat om de Digital Services Act (DSA). Die wet werd in december 2020 door de Europese Commissie opgesteld, en uiteindelijk in april 2022 door het Europarlement aangenomen.

Wat staat erin?

In de DSA staan een groot aantal regels voor social media-bedrijven. Zo moeten ze meer duidelijkheid geven over de werking van hun algoritmes en moeten gebruikers de mogelijkheid krijgen om bepaalde werkingen daarvan zelf uit te schakelen. Ook moeten de bedrijven sneller en beter gaan optreden tegen bijvoorbeeld racisme, verspreiding van kinderporno en verspreiding van nepnieuws.

Zembla spreekt de verantwoordelijk Eurocommissaris, Věra Jourová, over de Digital Services Act:

Waarom wordt die wet nu pas van kracht, als hij al meer dan een jaar geleden is aangenomen?

Toen de wet werd aangenomen, is bepaald dat de internetbedrijven de tijd moeten krijgen om zich voor te bereiden. De bedrijven moesten plannen maken en daarover met de Europese Commissie overleggen. Op 25 augustus 2023 is fase 1 van de wet ingegaan. Vanaf nu gelden de regelingen uit de wet.

Dus de Europese Commissie kan nu direct boetes uitdelen aan bedrijven die zich niet aan de DSA houden?

Nee, ze hebben nog een beetje respijt. Tot 17 februari 2024 hebben de bedrijven de tijd om aan te tonen dat ze doen wat ze moeten doen. Vindt de Europese Commissie dat ze dan nog niet aan de wet voldoen, dan kunnen sancties volgen.

Wat voor sancties zijn dat?

Bedrijven kunnen boetes krijgen, oplopend tot maximaal 6 procent van hun wereldwijde omzet. Dat kan dan om forse bedragen gaan. Facebook bijvoorbeeld heeft een jaaromzet van meer dan 100 miljard dollar. Als de bedrijven daarna nog niet aan de regels voldoen, dan kan de Europese Commissie de rechter vragen de vergunning van een bedrijf om in Europa te opereren te schorsen of helemaal in te trekken.

Voor welke bedrijven geldt deze nieuwe wet eigenlijk?

Voorlopig gaat het om de 19 grootste platforms die in de Europese Unie actief zijn. Dat zijn bedrijven die in Europa maandelijks minstens 45 miljoen actieve gebruikers hebben. Tot deze Very Large Online Platforms (VLOP’s) behoren onder andere Twitter (nu X), Meta (Facebook en Instagram), TikTok en Google. Maar ook online winkels als Zalando, Amazon en Booking.com.

Maar online winkels hebben toch niets met sociale media te maken?

Nee, niet echt, maar tegelijkertijd met de DSA treedt ook Digital Market Act (DMA) in werking. Daarin staan allerlei regels omtrent het aanbieden en verkopen van producten. De bedrijven moeten actiever optreden tegen bijvoorbeeld de verkoop van nep merkproducten, illegale medicijnen of gestolen goederen.

Hoe kijken de betrokken internetbedrijven tegen deze nieuwe regelgeving aan?

Er is in de afgelopen jaren druk gelobbyd rond deze nieuwe wetgeving. Grote spelers als Meta en Google hebben geprobeerd de wet af te zwakken, maar lijken nu wel mee te werken. Grote uitzondering is X, voorheen Twitter. De huidige eigenaar van dat bedrijf, Elon Musk, vindt de regels veel te streng en spreekt van censuur. Vooralsnog heeft X ook nog geen plannen ingediend bij de Europese Commissie.

Heeft deze wetgeving ook buiten Europa nog invloed?

Zeker. Vooral in de Verenigde Staten, waar de meeste grote internetbedrijven gevestigd zijn, wordt met veel nieuwsgierigheid gekeken naar hoe de wetgeving gaat uitpakken. Als in de praktijk blijkt dat de wetten werken en bedrijven zich dus moeten aanpassen, zal in de Verenigde Staten de roep om ook soortgelijke wetgeving groeien. Ook elders in de wereld is men benieuwd of de Europese Unie erin slaagt deze bedrijven aan banden te leggen. Wat dat betreft vervult de EU op dit gebied een pioniersrol in de wereld.

Kijk de Zembla-uitzending 'Online hufters'