Geld van miljardenfraudeur duikt op in vastgoed Trump

Door: Sander Rietveld (ZEMBLA), Aubrey Belford en Gabrielle Paluch (OCCRP)

Miljoenen dollars verbonden aan een enorme fraudezaak in Kazachstan zijn naar Trumps vastgoed in New York gesluisd. Een cruciale rol blijkt daarbij weggelegd voor een Vlaamse zakenman met een wirwar aan Nederlandse bv’s. Dat blijkt uit onderzoek van ZEMBLA in samenwerking met het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP). “Deze hele zaak stinkt enorm.”

                                                                                            Dit artikel in 1 minuut:

·    Miljarden dollars zijn gestolen van een bank in Kazachstan en vervolgens  weggesluisd en witgewassen via een web van brievenbusbedrijven, onder meer via Nederland

·    Tegen de fraudeurs lopen rechtszaken op drie continenten, een Britse rechtbank legde beslag op bijna 5 miljard dollar

·    ZEMBLA en OCCRP kregen toegang tot vertrouwelijke documenten die aantonen dat miljoenen dollars van de fraudeurs terecht zijn gekomen in vastgoed van Donald Trump

·    Het spoor loopt onder meer naar Amsterdamse brievenbusbedrijven van een Vlaamse zakenman, die zou optreden als stroman van de fraudeurs

·    Een belangrijke zakenpartner van Trump, een veroordeelde crimineel die heeft samengewerkt met de maffia, speelt een sleutelrol in de zaak

 Klik op de plaatsnamen voor meer informatie :

  Sinds de verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten in 2016 wroeten journalisten - en naar verluidt ook speciaal aanklager Robert Mueller - in het imperium van de vastgoedmagnaat. Op zoek naar aanwijzingen dat criminelen en hun geld de weg naar Trumps business zouden hebben gevonden. Eén vastgoedproject trok daarbij vooral de aandacht: Trump Soho, één van Trumps meest controversiële deals.

Al eerder werd gepubliceerd over drie ‘condo’s’, luxe appartementen, in Trump Soho die betaald zouden zijn met besmet geld, afkomstig uit een enorme fraude in Kazachstan.

Kronkelige pad
Een nieuw onderzoek door ZEMBLA en OCCRP werpt nu meer licht op die zaak. Op basis van documenten die tot nu toe geheim bleven, wordt het kronkelige pad van crimineel geld tot in Trumps vastgoed gedetailleerd blootgelegd. De documenten en interviews met betrokkenen geven een scherp beeld van de weg die de miljoenen hebben afgelegd. Wat volgt is een complex maar spannend verhaal over voormalig spionnen, Israëlische hackers, een wereldwijd web van brievenbusbedrijven en een bank die verdacht wordt van de financiering van terrorisme.

De Amerikaanse president speelt ook op een andere manier een rol in dit verhaal. Het geldspoor leidt namelijk naar zakendeals ter waarde van tientallen miljoenen dollars die tot stand zijn gekomen met de hulp van Felix Sater, een in New York veroordeelde crimineel van Russische afkomst. Sater heeft een lange geschiedenis van banden met de maffia. Zijn bedrijf Bayrock werkte intensief samen met Donald Trump bij de bouw van appartementen, onder meer in Manhattan. Later werd Sater adviseur van Trump.

Kazachse familieclan
De getraceerde miljoenen maken deel uit van het vermogen dat een Kazachse familieclan op illegale wijze heeft vergaard. Dat blijkt onder meer uit rechtszaken die in de Verenigde Staten zijn aangespannen tegen Viktor Khrapunov, een voormalig burgemeester van de stad Almaty, en de voortvluchtige miljardair en bankier Mukhtar Ablyazov.

Viktor Khrapunov, die naar Zwitserland is gevlucht, wordt ervan beschuldigd minstens 300 miljoen dollar aan publiek geld te hebben ontvreemd toen hij burgemeester was. Dat is een schijntje vergeleken met de tien miljard dollar die zijn kompaan Mukhtar Ablyazov zou hebben gestolen als CEO van de Kazachse BTA-bank. De voormalig burgemeester en de bankier zijn aan elkaar verbonden door een huwelijk: de dochter van Ablyazov, Madina, is getrouwd met Ilyas, de zoon van Khrapunov. Deze Ilyas wordt ervan beschuldigd een sleutelrol te spelen bij het witwassen van de gestolen miljarden.

Geldspoor
Al eerder  publiceerde ZEMBLA in samenwerking met dezelfde partners over deze fraudezaak. Ilyas Khrapunov probeerde toen de uitzending via de rechter tegen te houden en de betrokken journalisten persoonlijk aansprakelijk te stellen voor alle schade. Tevergeefs. De rechtbank  verwierp alle gestelde eisen. Destijds hadden we sterke aanwijzingen voor witwassen, nu hebben we het hele geldspoor in kaart gebracht.

De familie ontkent echter dat de Amerikaanse investeringen, waaronder die in appartementencomplex Trump Soho in New York, zijn betaald met geld uit criminele bron. Het zou gaan om vermogen van verwanten en bekenden van de familie. Ons onderzoek toont echter aan dat het geld wel degelijk gelieerd is aan Ablyazovs miljardenfraude. Ergo: het gaat hier waarschijnlijk om witgewassen vermogen.

‘Klassieke waarschuwingssignalen’
Iedereen die betrokken was bij de transacties zou daardoor in juridische problemen kunnen komen. Dat zegt de bekende Amerikaanse witwasexpert Richard Gordon, directeur van het Financial Integrity Institute van de Case Western Reserve University. “Als de oorsprong van het geld crimineel is, dan is dit een witwaszaak,” aldus Gordon. Hoewel het bewijs niet volledig sluitend is, ziet hij ‘klassieke waarschuwingssignalen voor witwassen’.

Zaak Ablyazov
De Kazachse zaak, een van de grootste fraudes in de geschiedenis, begint bij een kleurrijke figuur: Mukhtar Ablyazov. Hij ontvluchtte Kazachstan in 2009 nadat hij door het Kazachse regime was beschuldigd van de diefstal van miljarden dollars van de BTA bank. Van die bank was Ablyazov sinds 2005 de hoogste baas.

In de afgelopen negen jaar was Ablyazov een balling, verwikkeld in rechtszaken op drie verschillende continenten, bijgestaan door een leger aan advocaten en privédetectives. Volgens Ablyazov zelf is hij slachtoffer van het dictatoriale regime van Kazachstan; hij profileert zich als de belangrijkste vijand van president Nursultan Nazarbayev.

Politiek gemotiveerd
En, het moet gezegd, de bankier kreeg in het verleden gelijk. Ablyazov werd in 2016 vrijgelaten uit een Franse gevangenis - nadat hij drie jaar eerder door elitetroepen was  gearresteerd - omdat de hoogste rechter in Frankrijk  besloot dat een Russisch verzoek om zijn uitlevering politiek gemotiveerd was.

Maar Ablyazov heeft tot nu toe vooral nederlagen moeten incasseren. Britse rechters  oordeelden dat hij minstens 4,6 miljard dollar van de BTA-bank heeft gestolen en legden beslag op zijn vermogen. En in 2012 werd hij veroordeeld wegens minachting van de rechtbank omdat hij herhaaldelijk gestolen bezittingen voor het hof had verzwegen.

Cynisme en opportunisme
De rechter in die zaak was snoeihard in haar oordeel: “Het is moeilijk om je een partij in een civiele zaak voor te stellen die met meer cynisme, opportunisme en gedraai jegens rechterlijke bevelen heeft gehandeld dan de heer Ablyazov.”

Uit de Britse rechtbankuitspraken blijkt dat Nederlandse brievenbusbedrijven een significante rol hebben gespeeld bij de diefstal van de BTA miljarden. Zo gebruikte Ablyazov het in Amsterdam gevestigde  Chrysopa BV om 100 miljoen dollar weg te sluizen. Een andere  Nederlandse firma moest Ablyazovs eigenaarschap van de bank verhullen.

Ook in eigen land werd Ablyazov - bij verstek - veroordeeld. Kazachstaanse strafrechters legden hem in 2017 een gevangenisstraf van twintig jaar op voor de fraude.

Maffia
Ablyazov is niet de enige fraudeur uit de voormalige Sovjetunie die een hoofdrol speelt in dit verhaal. Een andere sleutelfiguur is de in Moskou geboren Felix Sater, een vastgoedondernemer die de laatste twee jaar bekend is geworden door zijn nauwe banden met Donald Trump.

Sater emigreerde op zesjarige leeftijd met zijn ouders vanuit de Sovjetunie naar de VS. Felix’ vader was een afperser die deel uitmaakte van de Russische maffia. De jonge Felix ging hetzelfde pad op. Nadat hij in 1993 in een caféruzie iemand met een cocktailglas had toegetakeld, verdween hij  achter de tralies . Vijf jaar later werd Sater nogmaals veroordeeld, nu voor een aandelenfraude ter waarde van 40 miljoen dollar waarbij hij samenspande met de Italiaanse maffia. Maar deze keer ontliep Sater zijn straf door  informant te worden voor de FBI en  naar verluidt ook voor de Amerikaanse inlichtingendiensten.

Cijfers opkrikken
Vlak na de eeuwwisseling kwam Sater in contact met Trump, via zijn bedrijf Bayrock Group dat gevestigd was in Trump Tower. Bayrock en de Trump Organization werkten samen bij de ontwikkeling van luxe appartementen. In 2008 bouwden ze het inmiddels beruchte Trump Soho complex. Deze 46 verdiepingen tellende toren in Manhattan bleek geen succes, de verkoop van de ‘condo’s’ verliep teleurstellend. Trumps kinderen Donald Jr en Ivanka ontliepen ternauwernood  strafrechtelijke vervolging nadat ze beschuldigd waren van pogingen de cijfers op te krikken door te liegen tegen investeerders.

Na een hoos aan negatieve publiciteit trok de Trump Organization zich in 2017 terug uit het vastgoedproject. Volgens het Amerikaanse  Bloomberg is Soho een van de zakendeals die door speciaal aanklager Robert Mueller onder de loep worden genomen in het Rusland onderzoek.

Niet overtuigend
Donald Trump heeft steeds geprobeerd om zijn banden met Sater te ontkennen. Dat deed hij niet bepaald overtuigend. In 2013 verklaarde hij onder ede in een rechtszaak: “Als hij [Sater] hier in de kamer zou zitten, dan zou ik echt niet weten hoe hij eruit zou zien.”

Felix Sater had echter  visitekaartjes van de Trump Organization waarop stond dat hij ‘senior adviseur voor Donald Trump’ was. Een positie die hij volgens zijn  Linkedin profiel van 2010 tot 2011 bekleedde.

Trump-toren
In augustus 2017 meldde de  New York Times dat Sater betrokken was bij – overigens mislukte - plannen om een Trump-toren in Moskou te bouwen, samen met zijn jeugdvriend Michael Cohen, de persoonlijke advocaat van Donald Trump. Sater beweerde dat hij connecties had met de hoogste kringen binnen het Kremlin en schreef: “Onze jongen kan president van de VS worden en wij kunnen het regelen.”

Al eerder bracht de New York Times het nieuws dat Sater en Cohen in 2017 een  geheim communicatiekanaal opzetten om de gevechten in Oekraïne te beëindigen en de Amerikaanse sancties tegen Rusland op te heffen.

Familiebanden
De connectie tussen Sater en Ablyazov loopt via een andere Kazach, Viktor Khrapunov. Deze van fraude verdachte voormalig burgemeester van de stad Almaty zou zelf meer dan 300 miljoen dollar aan publiek geld hebben verduisterd. De zoon van Khrapunov, Ilyas, trouwde in 2007 met de dochter van Ablyazov; Madina. Niet alleen de families raakten zo verbonden, ook de miljoenen en miljarden uit Kazachstan werden vermengd.

Saters banden met de Khrapunovs gaan minstens zo ver terug. In 2007 richtten Sater en de familie Khrapunov, met hulp van het advocatenkantoor van Rudy Giuliani een Nederlandse brievenbusfirma op,  Kazbay BV. Officieel een vehikel om te investeren in mijnbouwactiviteiten. Maar onderzoek van ZEMBLA bracht aan het licht dat de Kazbay-constructie kenmerken vertoont van een witwasoperatie, hoewel Sater destijds voor de  camera van ZEMBLA ontkende bij witwassen betrokken te zijn.

Documenten die zijn ingebracht in Amerikaanse rechtszaken laten zien dat Felix Sater een sleutelrol speelde bij investeringen van de familie Khrapunov in de VS. Sater werd daarbij geholpen door een andere voormalig medewerker van de Trump Organization en Bayrock; Daniel Ridloff.

De Khrapunovs staken met hulp van Sater en Ridloff tientallen miljoenen in een winkelcentrum, een voormalig psychiatrische inrichting en een bedrijf in  gezondheidstechnologie .

Frauduleuze herkomst
De vraag is of Felix Sater wist van de frauduleuze herkomst van het geld. Een aanwijzing daarvoor vinden we in een van de rechtbankstukken uit New York. Daarin staat dat Sater ervan op de hoogte was dat het geld ‘voor verschillende bedrijven (van Khrapunov) eigendom was van dhr. Ablyazov.’ Sater was zich er dus waarschijnlijk van bewust dat hij meewerkte aan het witwassen van vermogen dat verbonden was aan Ablyazovs fraudezaak.

Op het lijstje met de Amerikaanse investeringen van de familie prijken ook drie appartementen in Trump Soho, op naam van Khrapunovs dochter; Elvira Kudryashova. Een jaar na aankoop doet Elvira de luxe condo’s alweer van de hand. Tegen een licht verlies. Dat geldt als belangrijk signaal voor een witwasconstructie: daarbij wordt verlies voor lief genomen. Zo’n transactie is namelijk niet bedoeld om winst te maken, maar om de criminele bron van het geld te verhullen.

Beruchte FBME-bank
Bewijsstukken uit de rechtszaken in de VS tonen aan dat het geld voor de appartementen in Trump Soho en voor de andere Amerikaanse projecten grotendeels afkomstig was van rekeningen bij de beruchte FBME-bank. Deze in Tanzania gevestigde instelling werd in 2016 door de Amerikaanse overheid  onder sancties geplaatst vanwege witwassen, financiering van terrorisme en het faciliteren van wapenhandel.

Waar het geld van de Khrapunovs vandaan kwam vóór het bij de FBME op een rekening belandde, was lang onduidelijk. Toen ZEMBLA, OCCRP en McClatchy hier eerder onderzoek naar deden, liep het spoor dood. Maar nu is er bewijs dat nieuw licht op de zaak werpt.

Belangrijkste slagveld
De echte bron van het geld wordt onthuld in documenten die boven water zijn gekomen in Groot-Brittannië. Dat land geldt als het belangrijkste slagveld waar de juridische strijd om Ablyazovs bezittingen wordt uitgevochten. Een strijd waarin voormalig spionnen en rechercheurs een  belangrijke rol spelen.

In 2016 wordt de BTA-bank benaderd door een privédetective; Stuart Page. Deze gewezen  anti-terreur officier van Scotland Yard heeft documenten in de aanbieding die naar zijn zeggen zijn buitgemaakt door ‘Israëlische computer hackers’. Die zouden de stukken hebben gestolen van de computer van een financieel adviseur uit Dubai;  Eesh Aggarwal . Dat blijkt allemaal uit de verklaring die een advocaat van de BTA-bank voor een Britse rechtbank heeft afgelegd.

Witwasnetwerk
Volgens deze advocaat liet Stuart Page de bank documenten zien die onthulden dat de adviseur uit Dubai werkte voor Ilyas Khrapunov, de schoonzoon van de gevluchte bankier Mukhtar Ablyazov. Aggarwal had een complex netwerk van brievenbusbedrijven opgetuigd waarmee honderden miljoenen dollars tussen verschillende FBME-rekeningen verplaatst konden worden. Volgens Page waren de stukken het bewijs voor een witwasnetwerk van Ablyazov en Khrapunov. Page heeft niet gereageerd op onze interviewverzoeken.

Detectives die BTA daarna zelf inhuurde, begonnen Aggarwal te volgen. Medio juni 2016, toen Aggarwal Brits grondgebied betrad, vroegen advocaten van de bank de rechter in Londen toestemming om Aggarwals bestanden in beslag te nemen. Die toestemming kregen ze.

Verborgen eigenaar
ZEMBLA en OCCRP kregen eind 2017 toegang tot deze bestanden via een bron die nauw bij de zaak betrokken is. Het gaat om correspondentie, organogrammen, schuldverklaringen en leningsovereenkomsten.

De documenten laten zien dat Ilyas Khrapunov onder de codenaam ‘Elvis’ de verborgen eigenaar was van een ingewikkeld web van brievenbusbedrijven en fondsen, beheerd door Aggarwal. Via de FBME-rekeningen van het netwerk werd bijna 440 miljoen dollar verplaatst en over de wereld verspreid.

Door de bestanden van Aggarwal te combineren met Amerikaanse rechtbankstukken kunnen we nu aantonen dat de 440 miljoen dollar onder meer gebruikt zijn voor investeringen van Khrapunov in de VS, zoals de appartementen in Trump Soho en de projecten van Felix Sater. Verschillende e-mails van Aggarwal laten zien dat Sater betrokken was bij de overboeking van miljoenen dollars naar Amerikaanse rekeningen.

Aggarwal weigerde vragen over zijn rol in de zaak te beantwoorden. Hij hing direct de telefoon op toen we hem benaderden en reageerde ook niet op een e-mail die we hem stuurden. Sater heeft onze schriftelijke vragen evenmin beantwoord. Daniel Ridloff laat via een advocaat weten geen commentaar te willen geven.

Vlaming in Amsterdam
Ons onderzoek laat ook zien waar het geld op de FBME-rekeningen vandaan komt; de bron van de 440 miljoen dollar is een mysterieuze Belgische zakenman. Hij zou naar eigen zeggen met het geld een schuld aan Mukhtar Ablyazov hebben afbetaald. Ablyazov zou deze betalingen hebben willen verbergen omdat er beslag was gelegd op zijn vermogen en hij zijn bezittingen ten koste van alles geheim wilde houden.

De zakenman in kwestie is Frank Monstrey, een Vlaamse ondernemer waarover nauwelijks iets bekend is. Monstrey is eigenaar van een uitgebreide vastgoedportefeuille en ook van een golfbaan vlakbij Brussel. Zijn geschatte vermogen volgens  Belgische media : bijna 70 miljoen euro.

Geliefd belastingparadijs
In 2004 duikt Monstrey op uit het niets als hij eigenaar wordt van Zhaikmunai, een Kazachs olie-en gasbedrijf dat daarna een beursnotering krijgt in Londen onder de naam  Nostrum Oil & Gas .

Zijn aandelen in Zhaikmunai brengt Monstrey onder in brievenbusfirma’s op de Herengracht in Amsterdam en op Isle of Man, een geliefd belastingparadijs in de Ierse Zee dat gebruikt wordt om financiële belangen verborgen te houden.

Het bedrag van 440 miljoen dollar dat in het brievenbusnetwerk van Ilyas Khrapunov wordt gepompt, is afkomstig van twee bedrijven van Frank Monstrey: Sartfield en Claremont Holdings. Uit de in beslag genomen documenten blijkt dat het geld in 2011 en 2012 betaald is aan Northern Seas Waterage, een bedrijf van Ilyas Khrapunov op de Seychellen, een eilandengroep dat geliefd is bij witwassers en kleptocraten. Via Ilyas’ gedienstige ‘fixer’ Eesh Aggarwal werden de miljoenen vervolgens verder verspreid.

Met behulp van de documenten slaagde BTA er vorig jaar in om een Britse rechtbank ervan te overtuigen dat er  beslag gelegd moest worden op de aandelen van Frank Monstrey in Nostrum Oil & Gas. Het argument van de bank: de Vlaamse zakenman was eigenlijk een stroman voor de gevluchte bankier Mukhtar Ablyazov.

Vreemde gang van zaken
Krap een maand nadat inderdaad beslag was gelegd op zijn aandelen,  trad Monstrey terug als CEO van Nostrum. Kort daarna sloot hij een deal met BTA: hij droeg al zijn aandelen in het bedrijf over aan de bank. Een vreemde gang van zaken. Werd Monstrey door Ablyazov gebruikt om zijn bezittingen verborgen te houden?

Monstrey ontkent tegenover ZEMBLA en OCCRP ten stelligste dat hij een stroman van Ablyazov zou zijn. Wel geeft hij toe dat hij al zeven jaar een zakenrelatie heeft met de gevluchte Kazachse bankier.

Onwetend en onschuldig

“Ik ben nooit een belangenbehartiger of vertegenwoordiger geweest van Ablyazov of van de mensen waarvan ik weet dat ze aan hem gelieerd zijn,” aldus Monstrey. “Ik ben onwetend en onschuldig terechtgekomen in een strijd tussen BTA en Ablyazov/Khrapunov.”

De Vlaming stelt dat zijn schuld aan Ablyazov in 2005 ontstond toen de bankier de zakenbelangen overnam van Yerzhan Tatishev, een andere Kazachse zakenman die Monstrey’s bedrijf financierde voordat hij in 2004 om het leven kwam.

De honderden miljoenen die hij betaalde aan Northern Sea Waterage, het bedrijf van Ilyas Khrapunov op de Seychellen, waren bedoeld als aflossing van deze schuld, zegt Monstrey.

Ongeloofwaardig
Richard Gordon, de Amerikaanse witwasexpert, vindt Monstrey’s verhaal ongeloofwaardig. “Dit stinkt enorm,” zegt hij. “Het is een gebruikelijke manier om geld uit criminele bron een legitieme dekmantel te geven: een zogenaamde schuld.”

Monstrey weigert te antwoorden op onze gedetailleerde vervolgvragen over de betalingen. Hij beroept zich op een zwijgcontract dat hij van BTA zou hebben moeten tekenen.

De woordvoerder van Mukhtar Ablyazov wilde niet ingaan op onze vragen over de transacties en over sleutelfiguren als Monstrey, Sater en de Khrapunovs. Wel liet hij weten dat Ablyazov vervolgd wordt wegens zijn oppositie tegen het Kazachse regime. En ook dat aan zijn veroordeling door een Kazachse rechtbank geen enkele geloofwaardigheid kan worden gehecht, gegeven het ontbreken van een legitiem juridisch systeem in de dictatuur.

Corrupt land 
Volgens de woordvoerder zijn de rechtszaken die in de VS en Groot-Brittannië tegen de voormalig bankier zijn aangespannen, gebaseerd op kwestieus bewijs afkomstig uit een corrupt land.

Ilyas Khrapunov reageerde niet op de vragen die we aan zijn PR-bureau stuurden. De BTA-bank heeft onze gedetailleerde vragen over de kwestie evenmin beantwoord. Ook Nostrum wil niet op de zaak ingaan.  

“Pak me dan als je kan”
Ondertussen ontvouwt het drama rond de Kazachse miljarden zich steeds verder in rechtbanken in Londen en de VS. In maart  oordeelde het Britse hooggerechtshof dat Ilyas Khrapunov vervolgd kan worden omdat hij met zijn schoonvader Ablyazov zou hebben samengespannen om diens bezittingen te verbergen.

In New York raakte Ilyas ook in de problemen. In maart oordeelde een rechter dat de jonge Khrapunov zich schuldig maakte aan minachting van het hof omdat hij geheime stukken had gelekt. De rechter hekelde zijn “pak-me-dan-als-je-kan-houding (…) en zijn gebrek aan geloofwaardigheid.”

Chris Benevento, Lejla Sarcevic, Bermet Talant en Katarina Sabados (OCCRP) en Kevin Hall en Ben Wieder (McClatchy) hebben aan dit verhaal bijgedragen.