Nederland stort al tien jaar verontreinigde grond in natuurplassen

In heel Europa is het verboden, maar de Nederlandse wetgeving staat het storten van ‘licht verontreinigde grond’ in voormalige zandwinplassen toe. In zeker 60 Nederlandse natuurplassen waar zand gewonnen is, is de afgelopen tien jaar minstens 100 miljoen kubieke meter vervuilde grond en bagger gestort. Plastic, sloopmateriaal en accu’s zaten in bagger die vrijkwam bij bodemsaneringen en bouwwerkzaamheden in binnen- en buitenland.

Het zou goed voor de natuur zijn om de plassen minder diep te maken. Maar regelgeving omtrent het ‘verondiepen’ van zogenoemde zandwinplassen wordt met voeten getreden. Handhaving en controle op het storten schieten ernstig tekort, zo blijkt uit het onderzoek.

Lees ook: 'Bagger met arseen en asbest in Zuid-Hollandse plas gestort'

'In Nederland hebben we iets bedacht'
In de rest van Europa is het strikt verboden om verontreinigde grond in plassen te storten. Een baggeraar in ZEMBLA: ‘In Nederland hebben we iets bedacht waardoor het wel kan, en dat noemen we dan ‘nuttige toepassing’.’  

Ecoloog Piet-Jan Westendorp doet in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzoek naar deze ‘nuttige toepassing’. Hij zegt in ZEMBLA: "Als er gesteld wordt dat het per definitie goed is voor de natuur, dan durven wij nu al te stellen dat dat niet zo is." Daarom adviseert Westendorp staatssecretaris Stientje van Veldhoven om direct te stoppen met de verondiepingen, totdat de resultaten van zijn onderzoek (in 2021) bekend zijn.

Ruimte voor de rivier
Het storten van licht verontreinigde grond en bagger in voormalige zandwinplassen was oorspronkelijk bedoeld als oplossing voor het overschot aan bagger, ontstaan door Ruimte voor de Rivier. Bij dat project werden de grote rivieren verbreed en uitgediept om overstromingen te voorkomen. Harmsen was destijds één van de adviseurs van de overheid: "Ik denk dat ik in die tijd wat te naïef ben geweest. Wat we nu doen is: we verdiepen plassen en halen daar schoon zand uit. En we gaan dan dat schone zand vervangen door vervuild materiaal. Dat rijmt niet." 

ZEMBLA, FTM en SPIT ontdekten dat er inmiddels veel meer verondiepingsprojecten bedacht zijn dan er bagger is. Het is een verdienmodel geworden. Milieuchemicus Joop Harmsen: ‘Er is de mogelijkheid gekomen om vervuild materiaal kwijt te kunnen. Vervuild materiaal heeft een negatieve waarde. Dus ik denk dat er bedrijven zijn die denken: hier kunnen we geld mee verdienen.’

Staatssecretaris bevestigt
Enkele weken voor deze uitzending schrijft staatssecretaris Van Veldhoven aan de Tweede Kamer dat in ons land de vraag naar grond en baggerspecie inderdaad groter is dan het aanbod. Daarom is vorig jaar maar liefst 1,7 miljoen kuub grond en bagger uit het buitenland geïmporteerd.