Moeten multinationals straks meer belasting betalen? Adviescommissie komt met maatregelen

De Adviescommissie belastingheffing van multinationals heeft woensdag een rapport gepresenteerd met daarin een basispakket van zeven maatregelen die de belastingheffing voor multinationals 'eerlijker' zou moeten maken. Als Nederland zich zou houden aan de geadviseerde maatregelen, zou dat volgens de Commissie een extra belastingopbrengst kunnen opleveren van zo'n 600 miljoen euro per jaar.
 
De Adviescommissie werd op 1 augustus 2019 ingesteld door de toenmalige staatssecretaris van Financiën en moest zich buigen over de vraag hoe multinationals in Nederland eerlijker belasting kunnen gaan betalen, terwijl Nederland aantrekkelijk blijft voor hoofdkantoren. "De belastingafdracht van multinationals is al enige tijd onderwerp van politieke en maatschappelijke discussie in Nederland. Een vraag die in deze discussie opkomt, is of het internationale bedrijfsleven wel een 'eerlijke bijdrage' levert aan de belastinginkomsten", schrijven de onderzoekers.

Internationale afspraken
Een van de belangrijkste aanbevelingen is dat er een ondergrens moet komen voor de belasting die grote internationale bedrijven betalen over hun winst in Nederland. Bedrijven zouden bijvoorbeeld nog maar de helft van de belastbare winst mogen afstrepen wegens verliezen uit vorige jaren. Ook aan andere aftrekbare kosten, zoals aandeelhouderskosten, wil de commissie verdere beperkingen opleggen. 

Commissievoorzitter Bernard ter Haar pleit ook voor internationale afspraken over de winstbelasting, ook wel vennootschapsbelasting, voor multinationals. Ter Haar: “We willen de mogelijkheden voor multinationals verkleinen om via verschillende fiscale stelsels van andere landen hun belastingdruk te verlagen. Grote bedrijven opereren in steeds meer landen, en het is lastig om hun winst in stukjes op te knippen en ‘eerlijk’ over die landen te verdelen.”  De commissie wijst daarom op het belang van internationale samenwerking: alleen zo kan belastingontwijking door bedrijven en belastingconcurrentie tussen landen worden beperkt, volgens de onderzoekers. 

Dat is lastig. Internationale afspraken over belastingen zijn vaak gevoelig. Veel landen willen zelf over hun regels gaan. "In Europa kan je misschien iets makkelijker zakendoen dan wereldwijd", zegt Ter Haar. Hij denkt dat er bijvoorbeeld over de aftrekposten of zelfs een minimumtarief afspraken te maken zijn in Europa. "Wij adviseren als commissie dus nadrukkelijk om daar maximaal aan bij te dragen als Nederland", aldus de topambtenaar. Het Nederlandse vestigingsklimaat is overigens goed: onze economie is de meest concurrerende van Europa. Maar daarbij spelen niet alleen belastingzaken een rol, maar ook maatschappelijke stabiliteit, infrastructuur en andere voorzieningen. 

Meer onderzoek
De Commissie pleit tevens voor meer onderzoek. "Wij hebben als Commissie geen inzage gehad in alle relevante cijfers van individuele bedrijven. Veel cijfers zijn bedrijfsvertrouwelijk, en die vertrouwelijkheid gold ook jegens ons. Op andere vlakken is verder onderzoek vereist om meer inzicht en transparantie te bereiken", stellen de onderzoekers in het rapport.
 
Ter Haar beseft dat de aanbevelingen gebaseerd zijn op basis van de economische situatie voorafgaand aan de coronacrisis. “De wereldwijde economie bevindt zich momenteel in een hele zware periode. In economisch zware tijden is het juist belangrijk dat er niet een bepaalde groep bedrijven méér mogelijkheden heeft om hun belastingdruk te verlagen dan anderen. Dat maakt onze analyse en visie op hoe we de winstbelasting eerlijker kunnen maken zonder afbreuk te doen aan het investeringsklimaat juist in deze tijd extra relevant”, aldus Ter Haar.

Oxfam Novib: maatregelen gaan niet ver genoeg 
Oxfam Novib is teleurgesteld over de voorgestelde maatregelen van de Adviescommissie: die zouden volgens de ontwikkelingsorganisatie niet ver genoeg gaan. “Uiteindelijk komt het aan op de politieke keuzes die gemaakt gaan worden; vóór maatregelen die een einde kunnen maken aan belastingparadijs Nederland, of verder gaan met de belasting race naar de bodem door tariefverlagingen die ook als mogelijkheden in het rapport worden genoemd. Het rapport laat een grote kans liggen om de problematische situatie van Nederland belastingparadijs aan de kaak te stellen, waardoor ontwikkelingslanden miljarden mislopen. Geld dat deze landen hard nodig hebben in hun strijd tegen het coronavirus’, stelt Johan Langerock, Oxfam Novib belastingexpert.

‘’Het is schrijnend om vast te stellen dat in het rapport maar 1 keer het woord belastingparadijs genoemd wordt, terwijl het woord ‘vestigingsklimaat’ 96 keer voorkomt. Als belastingparadijs speelt Nederland een bijzonder schadelijke rol als draaischijf voor wereldwijde belastingontwijking-constructies die volgens de commissie juist moet worden tegengegaan’’ Het Europees Parlement heeft Nederland vorig jaar toegevoegd aan een lijst met in totaal zeven EU-landen die "eigenschappen vertonen van belastingparadijzen" en volgens het parlement "agressieve belastingplanning faciliteren". De andere landen op de lijst zijn België, Cyprus, Hongarije, Ierland, Luxemburg en Malta.

De Universiteit van Amsterdam publiceerde in 2017 een onderzoek waaruit bleek dat Nederland wereldwijd de belangrijkste schakel is tussen multinationals en belastingparadijzen. Met name vijf landen, waaronder Nederland worden vanwege de fiscaal vriendelijke regels en de voordelige belastingbedragen met andere landen gebruikt door multinationals om zo weinig mogelijk belasting te betalen over hun interne geldstromen. Uiteindelijk komt het geld via deze vijf landen terecht in belastingparadijzen.

Belastingparadijs Nederland 
Zembla maakte drie uitzendingen in (2009, 2015 2017) waaruit onder andere bleek hoe multinationals geheime belastingdeals sluiten met Nederland. Kijk hier de uitzendingen: