Nederland als bondgenoot

Volgens het kabinet steunt Nederland de coalitie tegen Irak wel politiek, maar niet militair. Amerika echter noemt Nederland 'coalitiepartner'. Waar staat Nederland nu eigenlijk? En hoe is die positie tot stand gekomen? In de Zembla-aflevering 'Nederland als bondgenoot' worden onder meer gesprekken gevoerd met ministers en Kamerleden die de afgelopen jaren direct betrokken waren bij de Nederlandse buitenlandse politiek. Nederland: van lastig land naar trouwe bondgenoot.

11 september 2001, de dag van de terroristische aanslagen in New York. De wereld was geschokt. De EU-raad en de NAVO kwamen snel bijeen en verklaarden zich solidair met de Verenigde Staten. Op 26 september 2001, twee weken na de aanslag, had minister van Buitenlandse Zaken Van Aartsen een eerste gesprek met zijn Amerikaanse collega Powell over een bijdrage in 'de strijd tegen het terrorisme'. Hij zegt daarover in Zembla: 'Wij kennen elkaar natuurlijk goed. Het was een belangrijk gesprek. Het ging over de vraag: hoe kunnen de Europese bondgenoten de Amerikanen van dienst zijn? Ik heb toen de F16 in al zijn functies aangeboden.'

Nederland is sinds die tijd een loyaal bondgenoot. De Amerikanen komen met een wensenlijstje en Nederland levert fregatten, F16's, patrouillevliegtuigen, een tankvliegtuig en een onderzeeboot.

As van het kwaad
De Verenigde Staten zien de oorlog tegen Irak als een volgende fase in de strijd tegen het terrorisme. Eind januari 2002 sprak president Bush in een speech voor de eerste keer over de 'axes of evil', de as van het kwaad. Toevalligerwijs waren op dat moment zowel de Tweede Kamerleden Koenders (PvdA) als De Hoop Scheffer (CDA) in het Pentagon op excursie. Koenders: 'ik schrok ervan, omdat daar in religieuze termen werd gesproken over het kwaad.'

Voor De Hoop Scheffer was het geen nieuws: 'Het verbaasde me niets dat Bush met die toespraak kwam, al wist ik niet dat het zou leiden tot een militair optreden tegen Irak.' Voor Van Aartsen, de toenmalig minister van Buitenlandse Zaken, was dit wel snel duidelijk. Op 18 maart 2002 had hij een tweede gesprek met Powell: 'Het is heel duidelijk aan de orde geweest: de volgende fase in de strijd tegen het terrorisme is een oorlog tegen Irak. Bush had het op de korrel en wilde de kwestie aanpakken.'

'Ingerold'
Voor de Verenigde Staten is Nederland coalitiepartner in de oorlog tegen Saddam Hoessein en zo wordt Nederland tot bondgenoot gemaakt in de oorlog tegen Irak. Volgens Jan Marijnissen (SP) is er onvoldoende duidelijkheid: 'in de Kamer is de discussie anders verlopen. Daar is het van: stukje bij beetje verder opschuiven in de richting van niet alleen politieke, maar ook militaire betrokkenheid. Zo is het gegaan met de F16's in Afghanistan, zo is het ook gegaan met ISAF. We zijn er elke keer steeds meer ingerold.'