Moord op de honingbij II

Maart 2011 liet ZEMBLA in haar uitzending ‘Moord op de honingbij’ zien dat van alle Europese landen Nederland de grootste bijensterfte heeft. Wetenschappers en imkers uit de hele wereld zien landbouwgif als de belangrijkste oorzaak van de sterfte.

Ontkenning
De producenten van landbouwgifontkennen ieder causaal verband. In Nederland ziet de belangrijkste adviseur van de overheid op dit gebied, Wageningen Universiteit en Research-centre (WUR), de pesticiden ook niet als grootste probleem van de bijensterfte.

Gevoelig onderwerp
Vanwege de grote economische belangen is een verband tussen de dood van de bijen en het gebruik van het landbouwgif een gevoelig onderwerp op de Haagse politieke agenda. Onderzoek van ZEMBLA toonde aan dat de adviseur van staatssecretaris Bleker van Landbouw, Universiteit Wageningen, financiële banden heeft met producenten van landbouwgif, bijvoorbeeld de firma Bayer.

Bedreiging voedselvoorziening
De massale bijensterfte is een grote bedreiging voor onze voedselvoorziening. Zonder bijen geen groenten, geen noten, geen chocolade, geen koffie en geen fruit. Tachtig procent van alle planten op aarde zijn voor de voortplanting of evolutie afhankelijk van de bestuiving van de bij.

De hele plant wordt giftig
De sterfte-explosie loopt gelijk met de invoering van een nieuw type insecticide, imidacloprid, dat in de jaren negentig op de markt kwam. Het middel werkt continu, omdat het preventief op de zaden is aangebracht waardoor de hele plant giftig wordt. Bijen die in aanraking komen met de pollen en het stuifmeel, nemen het gif mee naar de bijenkorf. De bijen worden dan ziek en gaan dood.

Landbouwgif nog steeds in gebruik
Na de uitzending van maart 2011 wordt in verschillende nieuwe wetenschappelijke publicaties bevestigd dat landbouwgif, ook wel ‘neonicotinoïden’ genoemd, inderdaad schadelijk zijn voor bijen. Maar nog steeds worden deze producten op grote schaal in de Nederlandse landbouw gebruikt.

In deel II van 'Moord op de honingbij' onderzoekt ZEMBLA: hoe het kan dat de overheid zich in haar verantwoording over het pesticiden beleid blijft verschuilen achter niet onafhankelijke onderzoeken?

Documenten en links

Twijfels over bijenonderzoek
Al jaren gaat het slecht met de honingbij. Imkers vechten wereldwijd tegen de varroamijt, één van de veroorzakers van de slechte conditie waar deze belangrijke bestuiver in verkeert. Tijdens een symposium over bijengezondheid lieten ook Wageningse onderzoekers hun licht schijnen op de gezondheidsconditie van de honingbij. Maar aan de onderzoeksmethode schort een en ander, vindt Jeroen van der Sluijs, specialist nieuwe risico's bij de afdeling Milieu-Natuurwetenschappen van het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling. Lees het hele artikel op Kennislink

Financiele banden van Wageningen Universiteit Researchcenter (WUR) met het bedrijfsleven , een onderzoeksrapport voor ZEMBLA (pdf), Profundo

EFSA rapporten
EFSA wetenschappers hebben een aantal risico's voor bijen door drie neonicotinoïde insecticiden vastgesteld [1]. De Autoriteit werd door de Europese Commissie gevraagd om de risico's te beoordelen die verbonden zijn aan het gebruik van clothianidin, imidacloprid en thiamethoxam als zaadbehandeling of als korrels.  Met bijzondere aandacht voor de acute en chronische effecten op de bijenkolonie, de overleving en ontwikkeling; hun effecten op bijen larven en het gedrag van bijen, en de risico's van sub-letale doses [2] van de drie stoffen. In sommige gevallen was de EFSA niet in staat om de evaluaties af te ronden door tekortkomingen in de beschikbare gegevens ( persbericht ).

Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment for bees for the active substance clothianidin (link)

Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment for bees for the active substance imidacloprid (link)

Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment for bees for the active substance thiamethoxam (link)


Interview met Jeroen van der Sluijs: Oorzaken en gevolgen van bijensterfte, Anne de Vries, SecJure 2011

Bijensterfte en het voorzorgsbeginsel - Anne de Vries, SecJure 2011

Artikel in Vrij Nederland: Alweer dubieuze deskundigen Net nu Bleker ons in slaap probeert te zoemen over pesticiden en bijensterfte, luidt in Amerika de noodklok.

Twee Amerikaanse onderzoeken ( 1 /  2  ) die de bevindingen van Wageningen UR weerleggen.

Brief van Staatssecretaris Bleker aan de kamer bij de aanbieding van het literatuur onderzoek: Literatuurstudie Neonocitinoïden en fipronil en sterfte van bijen en bijenvolken

Brief (pdf) van de staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie aan de Tweede Kamer over wijzigingen in toelatingen na herbeoordeling van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). (28-04-2011)

Brief (pdf) van het College voor Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden over adviezen van op 18 april 2011. Deze besluiten betreffen tien middelen op basis van neonicotinoiden.

Brief   (pdf) van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Cgtb) over de herbeoordeling van neonicotinoiden.

Vragen van het lid Ouwehand aan de staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie over de noodklok die door de Verenigde Naties is geluid over de bijensterfte. Verslag vragenuur (pdf)

NBV reactie op Zembla "Moord op de honingbij" (24 maart 2011)

Kanttekeningen bij Statement Wageningen UR over pesticiden en de Nederlandse bijenhouderij (link) door Dr. Jeroen P. van der Sluijs, Universiteit Utrecht & Université de Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines, op verzoek van de Bijenstichting.

Ligt de toekomst van de bijen in de handen van de pesticiden lobby?
Is the future of the bees in the hands of the pesticide lobby (pdf), Corperate Europe Observatory and the European Beekeeping Coordination, 2010

Reactie van Wageningen UR op de ZEMBLA uitzending: Statement Wageningen UR (University & Research centre) over pesticiden en de Nederlandse bijenhouderij Wageningen ,(pdf) 13 maart 2011. (zie ook de website van WUR met reacties)

Toxicoloog dr. Henk Tennekes schreef een boek over de gevolgen van pesticiden voor bijen ' Disaster in the making ' (link)

Het milieubureau van de Verenigde Naties (UNEP) luidt de noodklok over de internationale bijenpopulatie. Op sommige plekken in de wereld is het aantal bijen met wel 85 procent gedaald. Dat kan leiden tot een internationale crisis, aldus een VN-rapport dat  naar buiten is gebracht. Lees het rapport hier (pdf, ENG)

Antwoord van het RIVM op vragen van de Vaste commissie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie naar aanleiding van een rondetafelgesprek (RTG) over het wetsvoorstel Wijziging van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden in verband met de implementatie van Europese regelgeving op het gebied van het op de markt brengen en het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Antwoorden (pdf)

De lijst (pdf) met leerstoelen van Wageningen UR en laat ook betaalde leerstoelen zien.

The plight of the honeybee, why the loss of honey bee colonies may sting global agriculture (pdf, ENG)), rapport van de Rabobank

Hier een folder waar te zien is dat Wageningen UR samenwerkt met Bayer

Deze website toont aan dat de Britse Bijenhoudersvereninging haar logo aan Bayer ‘verkocht’.

Hier het artikel over Amerikaanse bijenonderzoeker die betaald werd door Bayer om in zijn onderzoek niet de pesticides te noemen.

Hier en hier artikelen over de Britse Bijenhouders vereniging die zich laten betalen door Bayer.

Petitie van de Bijenstichting om de honingbij te redden.

Hier het uitgelekte document van UNITED STATES ENVIRONMENTAL PROTECTION AGENCY waarin pesticides in verband worden gebracht  met de bijensterfte. Is later geschrapt, zie ook dit artikel.

Op de website van Wageningen UR waarop staat dat ze onderzoek doen voor de industrie

Invloed van imidaclopridresiduen in oppervlaktewater op bijensterfte in Nederland, Adindah Visser (stagaire) Hoge School Dronten.

Vroege Vogels
Volgens de Utrechtse hoogleraar Jeroen van der Sluijs zorgen de insecticiden, zoals imidacloprid voor dramatische insectensterfte met alle gevolgen van dien. Niet alleen hele bijenvolken zouden te lijden hebben onder het gif, ook hommels, libellen, vliegen en de vele bodemdieren als aaltjes en engerlingen. Minder insecten betekent op termijn ook minder vogels, kikkers en andere dieren die voor hun voedsel hiervan afhankelijk zijn. Luister naar het radio interview dat Vroege Vogels hield met Jeroen.

Overige Links
Plant research international, Wageningen University Researchcenter
Nederlandse Bijenhouders Vereniging (NBV)
Monitor Bijensterfte 2010
Bijenstichting