Logo Zembla
Onafhankelijke onderzoeksjournalistiek

Moord op de honingbij

  •  
12-03-2011
  •  
leestijd 7 minuten
  •  
1156 keer bekeken
  •  
Gevoelig onderwerp op politieke agenda
Van alle Europese landen heeft Nederland de grootste bijensterfte. Natuurbeheerders maken zich grote zorgen over de gevolgen die dit heeft voor onze voedselketen. Wetenschappers en imkers uit de hele wereld zien landbouwgif als de belangrijkste oorzaak van de sterfte. De producenten van dit middel ontkennen ieder causaal verband. In Nederland ziet de belangrijkste adviseur van de overheid op dit gebied, Wageningen Universiteit en Research-centre (WUR), de pesticiden ook niet als grootste probleem van de bijensterfte. Vanwege de grote economische belangen is een verband tussen de dood van de bijen en het gebruik van het landbouwgif een gevoelig onderwerp op de Haagse politieke agenda.
Bedreiging voor de voedselvoorziening
De massale bijensterfte is een grote bedreiging voor onze voedselvoorziening. Zonder bijen geen groenten, geen noten, geen chocolade, geen koffie en geen fruit. Tachtig procent van alle planten op aarde zijn voor de voortplanting of evolutie afhankelijk van de bestuiving van de bij. De sterfte-explosie loopt gelijk met de invoering van een nieuw type insecticide, imidacloprid, dat in de jaren negentig op de markt kwam. Het middel werkt continu, omdat het preventief op de zaden is aangebracht waardoor de hele plant giftig wordt. Bijen die in aanraking komen met de pollen en het stuifmeel, nemen het gif mee naar de bijenkorf. De bijen worden dan ziek en gaan dood.

Verboden in Frankrijk
Wereldwijd zijn publicaties verschenen waarin het verband tussen pesticiden en bijensterfte wordt aangetoond. ZEMBLA sprak daarover met de Franse wetenschapper prof. Jean-Marc Bonmatin, verbonden aan de Universiteit van Orleans. Bonmatin: ‘Lange, gecompliceerde studies hebben uitgewezen dat pesticiden zoals imidacloprid voor bijen een probleem geven en dus heeft in Frankrijk de Minister van Landbouw besloten dat middel te verbieden.’

Geen Nederlands onderzoek
In Nederland is het middel niet verboden. De belangrijkste adviseur van het Ministerie van Landbouw, bijenonderzoeker dr. T. Blacquiere van Plant Research International (PRI, onderdeel van de Wageningse Universiteit), maakt zich weinig zorgen over de pesticiden. In ZEMBLA zegt hij dat hij de invloed van pesticiden op bijen nooit heeft onderzocht. Volgens hem zijn er andere oorzaken van de bijensterfte: ‘Het komt door slechte imkers en door de varroamijt, een parasiet waar onze honingbij niet tegen is opgewassen.’ 

Imker K. van de Poel verloor tienduizenden bijen. De varroamijt is volgens hem niet de oorzaak, maar de pesticiden. Van de Poel: ‘Ik imker al vijftig jaar en ik ken een erkend expert bijenhouden, die het ook al jaren doet, ook zijn bijen zijn dood. Het is slecht vol te houden dat wij slechte imkers zijn.’

Aan het woord komen: Tjeerd Blacquière (Wageningen UR), Jeroen van der Sluijs (Universiteit Utrecht en adviseur Bijenstichting), Aat Rietveld (Ned. Bijenhouders Ver.), Romeé van der Zee (Nederlands Centrum Bijenonderzoek) imker K. van der Poel en Jaap Molenaar (Bijenstichting).
 
Documenten en links

Onderzoeksrapport Profundo
De onderzoeksresultaten tonen aan dat er op meerdere manieren financiële banden bestaan tussen Wageningen UR en de bedrijven Bayer, BASF en Syngenta of hun deelnemingen. Financiele banden van Wageningen Universiteit Researchcenter (WUR) met het bedrijfsleven , een onderzoeksrapport voor ZEMBLA (pdf), Profundo

EFSA rapporten
EFSA wetenschappers hebben een aantal risico's voor bijen door drie neonicotinoïde insecticiden vastgesteld [1]. De Autoriteit werd door de Europese Commissie gevraagd om de risico's te beoordelen die verbonden zijn aan het gebruik van clothianidin, imidacloprid en thiamethoxam als zaadbehandeling of als korrels.  Met bijzondere aandacht voor de acute en chronische effecten op de bijenkolonie, de overleving en ontwikkeling; hun effecten op bijen larven en het gedrag van bijen, en de risico's van sub-letale doses [2] van de drie stoffen. In sommige gevallen was de EFSA niet in staat om de evaluaties af te ronden door tekortkomingen in de beschikbare gegevens ( persbericht ).

Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment for bees for the active substance clothianidin
(link)

Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment for bees for the active substance imidacloprid
(link)

Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment for bees for the active substance thiamethoxam (link)



Interview met Jeroen van der Sluijs : Oorzaken en gevolgen van bijensterfte , Anne de Vries, SecJure 2011

Bijensterfte en het voorzorgsbeginsel
- Anne de Vries, SecJure 2011

Artikel in Vrij Nederland : Alweer dubieuze deskundigen Net nu Bleker ons in slaap probeert te zoemen over pesticiden en bijensterfte, luidt in Amerika de noodklok.

Twee Amerikaanse onderzoeken ( 12  ) die de bevindingen van Wageningen UR weerleggen.

Brief
van Staatssecretaris Bleker aan de kamer bij de aanbieding van het literatuur onderzoek: Literatuurstudie Neonocitinoïden en fipronil en sterfte van bijen en bijenvolken

Brief
(pdf) van de staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie aan de Tweede Kamer over wijzigingen in toelatingen na herbeoordeling van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). (28-04-2011)

Brief
(pdf) van het College voor Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden over adviezen van op 18 april 2011. Deze besluiten betreffen tien middelen op basis van neonicotinoiden.

Brief
  (pdf) van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Cgtb) over de herbeoordeling van neonicotinoiden.

Vragen van het lid Ouwehand aan de staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie over de noodklok die door de Verenigde Naties is geluid over de bijensterfte. Verslag vragenuur (pdf)

Kanttekeningen bij Statement Wageningen UR over pesticiden en de Nederlandse bijenhouderij
(link) door Dr. Jeroen P. van der Sluijs, Universiteit Utrecht & Université de Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines, op verzoek van de Bijenstichting.

Ligt de toekomst van de bijen in de handen van de pesticiden lobby?
Is the future of the bees in the hands of the pesticide lobby (pdf), Corperate Europe Observatory and the European Beekeeping Coordination, 2010

Reactie van Wageningen UR op de ZEMBLA uitzending : Statement Wageningen UR (University & Research centre) over pesticiden en de Nederlandse bijenhouderij Wageningen ,(pdf) 13 maart 2011. (zie ook de website van WUR met reacties)

Disaster in de making
Toxicoloog dr. Henk Tennekes schreef een boek over de gevolgen van pesticiden voor bijen ' Disaster in the making ' (link)

Unep luidt de noodklok
Het milieubureau van de Verenigde Naties (UNEP) luidt de noodklok over de internationale bijenpopulatie. Op sommige plekken in de wereld is het aantal bijen met wel 85 procent gedaald. Dat kan leiden tot een internationale crisis, aldus een VN-rapport dat  naar buiten is gebracht. Lees het rapport hier (pdf, ENG)

Antwoord van het RIVM op vragen van de Vaste commissie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie naar aanleiding van een rondetafelgesprek (RTG) over het wetsvoorstel Wijziging van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden in verband met de implementatie van Europese regelgeving op het gebied van het op de markt brengen en het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Antwoorden (pdf)

Lijst met leerstoelen WUR
De lijst (pdf) met leerstoelen van Wageningen UR en laat ook betaalde leerstoelen zien.

Plight of the honeybee (rapport Rabobank)
The plight of the honeybee, why the loss of honey bee colonies may sting global agriculture (pdf, ENG)), rapport van de Rabobank

Hier een folder waar te zien is dat Wageningen UR samenwerkt met Bayer

Deze website toont aan d t de Britse Bijenhoudersvereninging haar logo aan Bayer ‘verkocht’.

Hier het artikel over Amerikaanse bijenonderzoeker die betaald werd door Bayer om in zijn onderzoek niet de pesticides te noemen.
Hier en hier artikelen over de Britse Bijenhouders vereniging die zich laten betalen door Bayer.
Petitie van de Bijenstichting om de honingbij te redden.
Hier het uitgelekte document van UNITED STATES ENVIRONMENTAL PROTECTION AGENCY waarin pesticides in verband worden gebracht  met de bijensterfte. Is later geschrapt, zie ook dit artikel.

Op de website van Wageningen UR waarop staat dat ze onderzoek doen voor de industrie

Invloed van imidaclopridresiduen in oppervlaktewater op bijensterfte in Nederland , Adindah Visser (stagaire) Hoge School Dronten.

Vroege Vogels
Volgens de Utrechtse hoogleraar Jeroen van der Sluijs zorgen de insecticiden, zoals imidacloprid voor dramatische insectensterfte met alle gevolgen van dien. Niet alleen hele bijenvolken zouden te lijden hebben onder het gif, ook hommels, libellen, vliegen en de vele bodemdieren als aaltjes en engerlingen. Minder insecten betekent op termijn ook minder vogels, kikkers en andere dieren die voor hun voedsel hiervan afhankelijk zijn. Luister naar het radio interview dat Vroege Vogels hield met Jeroen.

Overige Links
Plant research international, Wageningen University Researchcenter
Nederlandse Bijenhouders Vereniging (NBV)
Monitor Bijensterfte 2010
Bijenstichting
Delen:

Praat mee

Onze spelregels.

0/1500 Tekens
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Schrijf je in voor de Zembla-nieuwsbrief en blijf op de hoogte van onze onthullende journalistiek.