Ministerie IenW laakt houding KLM in ultrafijnstofdossier

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vindt dat KLM te weinig doet om haar medewerkers te beschermen tegen de uitstoot van giftige uitlaatgassen van vliegtuigen. Dat blijkt uit interne documenten. Daaruit wordt duidelijk dat het ministerie “geschrokken” is van de Zembla-uitzending ‘Ziek van Schiphol’ waarin is te zien dat medewerkers iedere dag volop in de gassen van vliegtuigmotoren staan te werken. Het ministerie blijkt ontevreden over de “terughoudende houding van KLM” in het dossier. De top van het ministerie wilde daarom een paar dagen na de uitzending in gesprek met de top van de luchtvaartmaatschappij. KLM laat in een reactie weten dat ze inderdaad gesprekken hebben gevoerd met ministerie. Het beeld dat KLM slechts in beperkte mate oog heeft voor de gezondheid van medewerkers, vindt de luchtvaartmaatschappij onjuist.

“Economische belangen mogen niet ten koste gaan van de gezondheid van mensen”, schrijven de ambtenaren ter voorbereiding op dat gesprek. Ze willen dat KLM wordt gewezen op het feit dat het bedrijf “enerzijds overheidssteun aanvaardt om te overleven in de coronacrisis”, maar terughoudend is als dezelfde overheid vraagt om acties voor een gezondere werkomgeving.

Een woordvoerder bevestigt aan Zembla dat de secretaris-generaal van het ministerie het gesprek destijds heeft gevoerd ‘en daarin het belang van dit onderwerp benadrukt’. 

De interne mails en notities van het ministerie zijn naar aanleiding van de uitzending via de Wet open overheid (WOO) opgevraagd. 

Zembla-journalist Roelof Bosma vertelt over de documenten bij het radioprogramma De Nieuws BV: 

In ‘Ziek van Schiphol’ (december 2021) blijkt dat Schiphol en KLM 15 jaar geleden al door hun eigen arbodiensten gewaarschuwd zijn dat de platformmedewerkers een verhoogd risico lopen op hartproblemen en longkanker. Het gaat om zo’n twintigduizend medewerkers die dagelijks in de uitlaatgassen van vliegtuigen en dieselvoertuigen werken. Platformmedewerkers vertellen in de uitzending voor het eerst over de gezondheidsklachten die zij krijgen door hun werk: “Ik ken geen collega of werknemer op Schiphol met een andere doodsoorzaak dan kanker”, vertelt Gerben de Jong, die voor KLM als leidinggevende dagelijks op het platform staat.

Het onderzoek brengt veel teweeg bij verschillende ministeries, blijkt uit de documenten. Algemene Zaken verzoekt Infrastructuur en Waterstaat premier Rutte nog voor de uitzending over het onderwerp te informeren.

En toenmalig IenW-minister Barbara Visser wil nog dezelfde middag met Schiphol-topman Dick Benschop bellen.

Het ministerie van IenW schrijft dat ze zijn “geschrokken van wat te zien was” in Zembla: “Vooral de manier en duur waarop medewerkers rechtstreeks in de jetblast van de vliegtuigen staan, geeft reden tot zorg over de arbeidsomstandigheden van de medewerkers op het platform en hun gezondheid.”

Op het ministerie wordt daarom besloten om te “escaleren richting sector op het hoogste niveau (m.n. KLM) en daarbij het signaal van de minister nog een keer nadrukkelijk over te brengen”.

Een paar dagen na de uitzending wordt het telefoongesprek gepland met de top van KLM. Uit de voorbereiding van dat gesprek blijkt de ontevredenheid over de houding van het bedrijf. Zo vindt het ministerie dat KLM niet goed meewerkt “aan onderzoek naar de gezondheid van medewerkers en de verbetering van de arbeidsomstandigheden.” Terwijl het ministerie het van het “grootste belang” vindt dat het ultrafijnstofdossier “voortvarend wordt opgepakt”.

Het ministerie benoemt ook dat Schiphol na de uitzending wel actie heeft ondernomen. Zo heeft de luchthaven een voorstel voor een aanpak gemaakt: het instellen van een sectorbrede taskforce die zich moet buigen over de individuele blootstelling aan ultrafijnstof van platformmedewerkers en over de maatregelen om de blootstelling hieraan terug te dringen.

Uit de documenten wordt duidelijk dat het ministerie geïrriteerd is dat KLM geen voorstander is van een onafhankelijk voorzitter voor zo’n taskforce. Inmiddels is er een ‘Taskforce Stoffen’ geformeerd. De voorzitter van deze commissie is Wim Mul, voormalig HR directeur bij Schiphol Group (tot eind 2012). 

Verder is te lezen dat het ministerie verwacht dat KLM “pro-actief” inzet op maatregelen die op korte termijn genomen kunnen worden, vergelijkbaar met de aanpak in Kopenhagen. 

In ‘Ziek van Schiphol’ is te zien dat in Kopenhagen het gevaar van ultrafijnstof voor platformmedewerkers al jarenlang wordt onderkend. Op het vliegveld van de Deense hoofdstad zijn meerdere maatregelen genomen om de blootstelling aan ultrafijnstof terug te dringen. Zo worden de vliegtuigen van en naar de start- en landingsbaan gesleept en worden daar pas de motoren gestart. Long- en blaaskanker en de longziekte COPD is bij meerdere platformmedewerkers van de luchthaven van Kopenhagen erkend als beroepsziekte.

 Naar aanleiding van de uitzending zijn 72 Kamervragen gesteld. Het ministerie van I&W heeft KLM en Schiphol om input gevraagd voor de beantwoording van de vragen. In een mail schrijft het ministerie aan KLM en Schiphol dat “de info uiteraard is bewerkt, want sommige dingen moeten we anders opschrijven dan jullie. En de wervende reclameteksten, tsja die zijn gesneuveld.”

REACTIE KLM

Zembla heeft KLM om een reactie gevraagd. Lees hieronder wat KLM hierover schrijft:  

'Vooropgesteld: veiligheid en gezondheid van haar medewerkers, zijn voor KLM van groot belang.

KLM heeft inderdaad diverse keren gesproken met vertegenwoordigers van het ministerie van Infrastructuur over de arbeidsomstandigheden op het platform, onder andere met betrekking tot ultrafijnstof. In deze gesprekken is over en weer van gedachten gewisseld over een aanpak.

Het beeld dat geschetst wordt dat KLM slechts in beperkte mate oog heeft voor de gezondheid van haar medewerkers, is onjuist. KLM werkt actief en constructief samen met andere partijen, waaronder Schiphol, aan een aanpak voor een gezonde werkomgeving in relatie tot ultrafijnstof. Zo wordt onder andere voor metingen en voor het onderzoek naar duurzaam taxiën samengewerkt met de luchthaven. KLM gelooft in een gezamenlijke verantwoordelijk en aanpak op dit dossier, waarbij iedere partij een eigen rol heeft in het proces. 

Bekijk de uitzending 'Ziek van Schiphol'

Beluister de Podcast 'Waarom Schipholmedewerkers het gevaar lopen om ernstig ziek te worden'