Minister over granulietaffaire: ‘Geen aanwijzingen dat er niet integer is gehandeld’

“Ieder kiest zijn eigen woorden. Ik zou het niet zo doen”, dat zei minister Cora van Nieuwenhuizen gisteravond tijdens het Kamerdebat over de appjes van Halbe Zijlstra aan de directeur-generaal van Rijkswaterstaat, Michèle Blom in de granulietaffaire. 

In eerste instantie weigerde de minister een kwalificatie te geven aan de berichtjes die Zijlstra aan topambtenaren stuurde. Na aandringen van Kamerleden gaf de minister haar voorzichtige oordeel dat enige erkenning betekende voor wat deskundigen en bewoners eerder omschreven als ‘onacceptabel’ en ‘zeer kwalijk’. Maar verder gaven de bewindspersonen geen krimp. Een integriteitsonderzoek steunden ze niet.

Bij de vraag over de risico’s van het chemische bindmiddel (polyacrylamide) dat aan granuliet wordt toegevoegd, kwam de staatssecretaris tijdens het Kamerdebat plotseling met nieuwe informatie op de proppen. Ze verwees naar een Europees rapport (European Union Risk Assessment Report, red.) dat volgens haar zou bevestigen dat de aanwezigheid van polyacrylamide in water veilig is.

Europees rapport
De discussie draait erom dat van polyacrylamide niet bekend is wat het na jaren onder water precies doet. Als het afbreekt kan namelijk een gevaarlijke stof vrijkomen. Milieuchemicus Joop Harmsen zegt over het Europese rapport: “Volgens mij verwijst ze naar een rapport waarin het vooral over acrylamide gaat en nauwelijks over polyacrylamide. Ik moet weer herhalen: in granuliet zit polyacrylamide en we weten niet hoe zich dat in de plas gedraagt. Vorming van acrylamide is een mogelijkheid. Er kunnen ook andere afbraakproducten worden gevormd.”

Overige rapporten waar de staatssecretaris zich op beroept zijn in opdracht van het bedrijf Bontrup uitgevoerd. “Hiervan heb ik gezegd dat deze rapporten onvolledig en onjuist zijn”, aldus Harmsen. De milieuchemicus noemt het “opvallend” dat de staatssecretaris vooral verwijst naar “de eigen, veelal niet onderbouwde stukken. Ze negeert wat wetenschappers zeggen en blijft terugvallen op de eigen beperkte informatie."

Integriteit
Een verzoek van PvdA-lid Moorlag om een integriteitsonderzoek in te stellen naar wat er achter de schermen op het ministerie en Rijkswaterstaat is gebeurd, kon niet rekenen op steun van de staatssecretaris en de minister, omdat Kuijken de hele gang van zaken volgens hen al uitvoerig heeft onderzocht. 

De bewindslieden citeerden bij de beantwoording van de vragen van Kamerleden rijkelijk uit het rapport van Kuijken. Volgens Kamerleden ging dat niet op een correcte manier: “De minister zegt dat de commissie Kuijken concludeert dat economische belangen geen doorslaggevende rol speelden, maar dat schrijft hij niet. Hij schrijft dat ‘betrokkenen’ dat tegen hem hebben gezegd, de ambtenaren zelf. Dat is een wezenlijk verschil”, zei Suzanne Kröger van GroenLinks.

Asfaltbelang
Over die belangen was meer verwarring. De minister kwam deze keer terug op de woorden die ze eerder tegen de Kamer sprak. Toen zei ze dat het asfaltbelang geen enkele rol heeft gespeeld in het hele proces. “Dat heb ik nooit zo bedoeld. Vragen worden ook iedere keer anders aan mij gesteld. Je krijgt heel snel spraakverwarring. Natuurlijk speelt de asfaltproductie een rol. Het heeft in de besluitvorming van het herbevestigen van granuliet als grond alleen geen doorslaggevende rol gespeeld”, zei Van Nieuwenhuizen. 

Hoogleraar Van Eijbergen vindt dat uit de Wob-documenten duidelijk blijkt dat de verhoudingen in het dossier doorsloegen naar de belangen van de asfaltlobby. “Les 1 in integriteit van de overheid is wat mij betreft dat je te allen tijde belangenverstrengeling moet voorkomen en niet onbelangrijk: ook de schijn van belangenverstrengeling.” 

Erkenning van bewindslieden dat er op dat vlak iets mis is gegaan zou het aanzien van de overheid en de politiek vergroten, vindt Van Eijbergen. “En niet zoals nu gebeurt te pas en te onpas verschuilen achter de niet eenduidige conclusies van het rapport van Kuijken en juridisch jargon”, zegt de hoogleraar integriteit.

Ondanks deze conclusies en aanbevelingen van Van Eijbergen, vindt de minister dat er geen aanwijzingen zijn dat er niet integer is gehandeld. “Integer handelen vind ik van groot belang. Ik sta voor de mensen bij het ministerie en Rijkswaterstaat”, zegt de minister.

Bekijk in onze tijdlijn wat er allemaal voor het debat gebeurde

Topambtenaren kregen workshops
Na de eerste uitzending van Zembla over de granulietkwestie is er volgens haar wel meteen actie ondernomen. Vooral omdat eigen handhavers druk hebben ervaren. “Er zijn gesprekken met direct betrokkenen gevoerd. De rol van interne vertrouwenspersonen is opnieuw onder de aandacht gebracht.” Leidinggevenden binnen Rijkswaterstaat hebben workshops gekregen hoe zij moeten zorgen voor een veilig werkklimaat. “Er moet een klimaat zijn waarin men kritische geluiden kan ventileren en de discussie aan moet kunnen gaan. Dat hoort bij goed werkgeverschap.” Tegelijkertijd benadrukt de minister dat “er geen oneigenlijke druk is uitgeoefend door leidinggevenden”.

VVD: 'Heel normaal dat bedrijven berichtjes sturen naar ambtenaren'
De meeste Kamerleden hadden stevige kritiek op het handelen van topambtenaren, Halbe Zijlstra en de bewindslieden bij het hele proces rond de granulietstort in Over de Maas. VVD’er Erik Ziengs liet een opvallend ander geluid horen. Zo zei hij onder meer: “Zembla had ook de uitzending kunnen maken: hoe een bedrijf in de hoek werd gezet als kwade genius terwijl ze enkel op hoog niveau aandacht hadden gevraagd. Er was geen formeel bezwaar mogelijk voor het bedrijf.” Ziengs zei zich voor te kunnen stellen dat bedrijven berichtjes sturen naar ambtenaren als ze vinden dat hen onrecht wordt aangedaan. Verder vond hij niet dat er iets fout is gegaan aan de kant van de topambtenaren, het bedrijf en Zijlstra. Kamerleden reageerden verontwaardigd op zijn betoog. “Volgens mij zijn we er hier getuige van hoe iemand een olifant kreukvrij achter het behang probeert te plakken”, zei PvdA-Kamerlid Moorlag. |

Het debat werd bemoeilijkt door de voorzitter die een maximum aantal van vijf interrupties per Kamerlid toeliet vanwege het streven in verband met de coronacrisis om rond 23.00 uur Kamerdebatten af te ronden. Daarop besloten Kamerleden dat het debat te belangrijk is om “af te raffelen”. Het debat werd uiteindelijk geschorst en wordt op een later moment vervolgd. 

Kijk de Afvaldump door Rijkswaterstaat Deel 2: