Minister noemt Zembla-uitzending ‘zorgwekkend’ en eist actie van KLM en Schiphol

Minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat noemt het beeld dat in de Zembla-uitzending ‘Ziek van Schiphol’ wordt geschetst over de gezondheidsrisico’s van platformmedewerkers ‘zorgwekkend’. Hij spoort de sector aan tot actie en kondigt een taskforce met een onafhankelijke voorzitter aan. Dat schrijft Harbers in antwoord op de Kamervragen van PvdA, SP, GroenLinks en de Partij voor de Dieren.

In de Zembla-uitzending ‘Ziek van Schiphol’ spreken platformmedewerkers voor het eerst openlijk over de risico’s van hun werk. De medewerkers vertellen over hun eigen gezondheidsklachten en ze maken zich zorgen over de ziektes die ze bij collega’s zien. Eén van hen spreekt van collega’s die “longkanker, maagkanker en stembandkanker” kregen. “Allemaal voordat ze de pensioenleeftijd bereikten.”

Uit vertrouwelijke rapporten die Zembla in handen heeft, blijkt dat Schiphol en KLM vijftien jaar geleden al door hun eigen arbodiensten werden gewaarschuwd voor een verhoogd risico op longkanker en hartproblemen bij het personeel, maar te weinig met die waarschuwingen hebben gedaan.

In antwoord op Kamervragen naar aanleiding van Zembla schrijft Harbers dat hij de uitzending heeft gezien en dat hij de zorgen begrijpt: “Zolang niet vaststaat wat de gezondheidseffecten zijn van blootstelling aan ultrafijnstof, is het voorbarig om conclusies te trekken. Los van de specifieke kwalificatie van de situaties, is duidelijk dat de situaties die in de Zembla-reportage werden getoond zorgwekkend zijn.”

In de uitzending vertelt platformmedewerker Gerben de Jong dat hij geen enkele collega kent met een andere doodsoorzaak dan kanker. “Dat is zorgwekkend en raakt je in de eerste plaats als mens. Dat is ook de reactie die bij de sector is geproefd.” schrijft Harbers.

Harbers schrijft dat hij snel actie wil zien: “Ik heb de sector gevraagd om dit snel en grondig op te pakken, gezien de onzekerheid die dit voor werkenden met zich meebrengt over de gevolgen voor hun gezondheid.”

Schiphol en andere werkgevers zijn momenteel bezig om een sectorbrede taskforce en een onafhankelijke begeleidingscommissie in te stellen. Deze taskforce en begeleidingscommissie moeten zich buigen over de individuele blootstelling aan ultrafijnstof en over maatregelen om de blootstelling hieraan terug te dringen. Ook de huidige gezondheid van de medewerkers komt aan de orde. De commissie krijgt een onafhankelijke voorzitter en het is ook de bedoeling dat de vakbond in de commissie zit. Harbers schrijft de voortgang van de taskforce nauwgezet te zullen volgen en voor de zomer de Tweede Kamer te informeren over de resultaten.

Naar aanleiding van de Zembla-uitzending en door twee meldingen in 2021 is de  Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (de arbeidsinspectie), begonnen met een onderzoek naar het gevaar van ultrafijnstof voor platformmedwerkers. Maar Kamerleden vragen de minister waarom de inspectie niet eerder aan de bel heeft getrokken.

Uit antwoorden van de minister blijkt dat de arbeidsinspectie nooit onderzoek heeft gedaan naar het gevaar van dieselmotoremissie en vliegtuiguitstoot op het platform van Schiphol.

Ook blijkt dat het interne rapport uit 2007, waarin KLM en Schiphol door hun eigen arbodiensten worden gewaarschuwd voor een verhoogd risico op longkanker en hartproblemen bij het personeel, nooit met de arbeidsinspectie is gedeeld. De arbeidsinspectie heeft dit rapport pas eind 2021, dus na de Zembla-uitzending, in handen gekregen. Het wordt nu betrokken bij het lopende onderzoek.

Bekijk de uitzending 'Ziek van Schiphol'

In de Zembla-uitzending vertellen platformmedewerkers dat ze de hele dag te maken hebben met de 'jet blast' van opstartende en taxiënde vliegtuigen. Daardoor worden ze blootgesteld aan zeer hoge concentraties ultrafijnstof die de vliegtuigen uitstoten.

Uit een TNO-onderzoek van september 2021 blijkt dat, ondanks het verminderde vliegverkeer vanwege corona, in de buurt van de pieren en terminals piekconcentraties van tot wel 8 miljoen ultrafijnstofdeeltjes per kubieke centimeter voorkomen.  

Harbers schrijft nu dat er in 2019 400 meldingen van jet blast zijn binnengekomen bij KLM, in 2020 waren dat er 222 en in 2021 in totaal 219. De minister schrijft dat het “uiteraard van groot belang is dat meldingen van werknemers over onveilige situaties door de werkgever zeer serieus worden genomen.” Aan Zembla vertelden medewerkers eerder dat er niks met hun meldingen over jet blast is gedaan.

In de Zembla-uitzending is te zien dat in Denemarken het gevaar van ultrafijnstof voor platformmedewerkers al jarenlang wordt onderkend. Long- en blaaskanker en de longziekte COPD is bij meerdere platformmedewerkers van de luchthaven van Kopenhagen door de overheid erkend als een beroepsgerelateerde ziekte.  Op het vliegveld van Kopenhagen zijn meerdere maatregelen genomen om het ultrafijnstof terug te dringen. De belangrijkste maatregel is het verslepen van de vliegtuigen naar de startbaan. Pas daar, verder weg van de platformmedewerkers, worden de motoren gestart.

Dat model werd in Nederland niet overgenomen, blijkt uit de antwoorden van Harbers. Hij schrijft dat “bepaalde ‘Deense’ maatregelen op Schiphol al uitgevoerd of in uitvoering waren, zoals elektrificatie van bepaalde activiteiten.” Maar andere maatregelen, zoals het verslepen van vliegtuigen, werden om “operationele redenen” niet door Schiphol overgenomen.

In de beantwoording van de Kamervragen benadrukt minister Harbers veelvuldig dat het aan Schiphol en KLM zelf is om ervoor te zorgen dat hun medewerkers veilig en gezond kunnen werken.

“Het is de verantwoordelijkheid van de werkgever(s) om de gezondheidssituatie van platformmedewerkers inzichtelijk te maken en indien nodig te verbeteren. Het is daarom aan de bedrijven die werknemers in dienst hebben op de platforms om, indien nodig, maatregelen te nemen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren.”

Lees de antwoorden op de Kamervragen van de Partij voor de Dieren, de PvdA en de SP en GroenLinks

Beluister de Zembla Podcast over dit onderzoek op Spotify