Minder verwarde mensen bij crisisdienst

De crisisdienst komt steeds minder in actie voor mensen met een psychische stoornis. In 2016 gebeurde dat ongeveer 56.000 keer, terwijl dat drie jaar eerder 68.000 keer was gebeurd, een daling van 18 procent. En dat terwijl het aantal verwarde personen bij de politie juist met meer dan 20 procent is gestegen.  De daling blijkt uit cijfers van informatiecentrum Vektis, dat zich baseert op gegevens van de zorgverzekeraars. Zilveren Kruis zegt tegen NRC ,,verrast'' te zijn. ,,De politie geeft de afgelopen jaren steeds aan dat ze meer meldingen hebben van verwarde personen op straat, maar er worden in ieder geval niet meer mensen naar de crisisdienst doorgestuurd.''

De term ‘verwarde persoon’ is door een veranderd registratiesysteem van de politie een vergaarbak geworden voor alles wat afwijkend is. De politie begon in 2011 op verzoek van het Rijk 'incidenten personen met verward gedrag' apart te registreren. De vrees was dat de zorgverlening anders de greep zou kwijtraken. Maar 'verward' blijkt een containerbegrip te zijn: een demente oudere valt eronder, een verslaafde, een verstandelijk gehandicapte, iemand die door het lint gaat na het verliezen van een baan of een relatie.

Uit een analyse van ggz-onderzoeker Bauke Koekkoek, van wie het boek Verward in Nederland onlangs verscheen, blijkt dat de ‘verwarde personen’ die de politie registreert slechts voor ongeveer 45 procent bestaat uit mensen met een psychische stoornis, van wie de helft bij de crisisdienst uitkomt. Daarnaast proberen organisaties in de ggz patiënten sinds een aantal jaar vaker thuis door vaste teams te laten behandelen in plaats van in een instelling.

Vanaf 1 januari 2017 zal de politie niet langer verwarde mensen op gaan vangen en vervoeren die geen strafbaar feit hebben gepleegd. Dat zegt de politiechef van Amsterdam-Amstelland, Pieter-Jaap Aalbersberg, in een uitzending van De Monitor. „De politie is er om boeven te vangen, niet om patiënten met handboeien in een auto mee te nemen. Dat moeten we niet willen'', aldus Aalbersberg.

Volgens de politie is het aantal meldingen de afgelopen vijf jaar met 65 procent toegenomen. In 2015 meldt de politie bijna zesenzestig duizend incidenten waarbij verwarde personen zijn betrokken. In onze uitzending ' Linda is gesprongen ' onderzocht ZEMBLA waar de grens licht van de eigen verantwoordelijkheid van dergelijke patiënten en die van de GGZ. En stelden we de vraag wie verantwoordelijk is voor de maatschappelijke schade als de GGZ een psychiatrische patiënt niet wil opnemen.

Minister Edith Schippers (Volksgezondheid) en staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie) kondigden een nieuwe maatregel voor de verplichte behandeling van patiënten met een psychische stoornis aan. Verwarde personen die een gevaar voor zichzelf of anderen kunnen zijn, kunnen drie dagen worden geobserveerd. Tijdens die zogeheten time-out wordt bekeken hoe deze mensen met een psychische stoornis het beste geholpen kunnen worden. Na contact met onder meer familie en naasten kan dan alsnog worden besloten dat zij gedwongen hulp krijgen. 

De observatiemaatregel roept veel weerstand op. GGZ Nederland, het Landelijk Platform GGz en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) noemden de regel eerder deze week „een ernstige inbreuk op iemands fundamentele recht op vrijheid en zelfbeschikking”. Ze vinden dat de regeling te veel ruimte biedt om mensen gedwongen op te nemen. Een meerderheid van de Tweede Kamer steunde woensdag het amendement waarin de observatiemaatregel wordt afgewezen.

Voordat een gedwongen opname juridisch gezien mag, moeten drie vragen met ‘ja’ worden beantwoord, schrijft Bauke Koekkoek, in zijn boek Verward Nederland. 1. Is er sprake van gevaar? 2. Wordt het gevaar veroorzaakt door een psychische stoornis? 3. Is een opname in een ziekenhuis de enige manier om het gevaar af te wenden?

In Nederland kan iemand op twee manieren gedwongen worden opgenomen. Door middel van een inbewaringstelling: een spoedmaatregel waarbij de cliënt moet worden beoordeeld door een arts of psychiater. Op basis van hun geneeskundige verklaring wordt de burgemeester gevraagd toestemming te verlenen tot inbewaringstelling De persoon moet dan binnen 24 uur in een instelling worden opgenomen. De tweede manier voor een gedwongen opname is met een rechterlijke machtiging. Hier gaat dan niet om acute situaties, de rechter beoordeelt de juistheid van de beslissing vooraf, en niet achteraf.

Op 1 oktober 2018 moeten alle gemeenten en regio’s beschikken over een goed werkende aanpak voor ondersteuning van mensen met verward gedrag. In een tussentijdse rapportage concludeerde het aanjaagteam in juli dat nog geen enkele gemeente een goed werkende, sluitende aanpak voor verwarde personen heeft.

(Bron ANP/NRC/ZEMBLA)