Onafhankelijke onderzoeksjournalistiek
Medicijntekorten verdubbeld, terwijl een van de laatste farmaceuten in Nederland sluit
21-01-2020
• leestijd 4 minuten
•
2474 keer bekeken
• 
Het medicijnentekort is het afgelopen jaar verdubbeld van 769 in 2018 naar 1492 in 2019. Nooit eerder zijn er zoveel tekorten geweest in één jaar tijd. Dat blijkt uit onderzoek door KNMP Farmanco. “Het zijn duidelijke cijfers”, stelt voorzitter Aris Prins van apothekersorganisatie KNMP vast. “Patiënten, apothekers en andere zorgverleners hebben hier dagelijks enorme hinder van.”
In 2019 waren er onder meer tekorten aan bloeddrukverlagers en geneesmiddelen voor behandeling van maagklachten, zoals maagzuurremmer ranitidine.
Nederland wereldspeler
Twintig jaar geleden kwamen onze medicijnen vooral uit Europa. Nederland was zelfs een wereldspeler met het farmaceutische bedrijf Gist-Brocades. Tegenwoordig wordt de werkzame stof van een medicijn gemaakt in India en China. Producenten van medicijnen vrezen dat Europa afhankelijk wordt van China als China de markt overneemt, blijkt uit de Zembla-uitzending ‘Medicijnmacht China’. “Zodra de productie na een tekort weer op gang komt, staat Nederland achteraan in de rij. Ons land is door de lage prijzen voor fabrikanten en het beperkte inwoneraantal geen aantrekkelijk afzetgebied”, zegt KNMP-voorzitter Prins.
Adam Cohen is hoogleraar Klinische Farmacologie en beaamt dat de medicijntekorten in korte tijd enorm zijn opgelopen. “Het is een best ernstige toestand. Dit was een aantal jaar geleden echt niet zo.” Als arts bij de afdeling Nierziekten van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) ziet Cohen veelvuldig medicijntekorten voorbijkomen. “Ik had afgelopen week nog een nierpatiënt bij wie een hoge bloeddrukmedicijn opeens een paar maanden niet leverbaar is, dat kan toch niet? En hoe kan het dat wij dit niet weten?”
Lees ook: Apothekers protesteren tegen geneesmiddelentekorten
Twintig jaar geleden kwamen onze medicijnen vooral uit Europa. Nederland was zelfs een wereldspeler met het farmaceutische bedrijf Gist-Brocades. Tegenwoordig wordt de werkzame stof van een medicijn gemaakt in India en China. Producenten van medicijnen vrezen dat Europa afhankelijk wordt van China als China de markt overneemt, blijkt uit de Zembla-uitzending ‘Medicijnmacht China’. “Zodra de productie na een tekort weer op gang komt, staat Nederland achteraan in de rij. Ons land is door de lage prijzen voor fabrikanten en het beperkte inwoneraantal geen aantrekkelijk afzetgebied”, zegt KNMP-voorzitter Prins.
Adam Cohen is hoogleraar Klinische Farmacologie en beaamt dat de medicijntekorten in korte tijd enorm zijn opgelopen. “Het is een best ernstige toestand. Dit was een aantal jaar geleden echt niet zo.” Als arts bij de afdeling Nierziekten van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) ziet Cohen veelvuldig medicijntekorten voorbijkomen. “Ik had afgelopen week nog een nierpatiënt bij wie een hoge bloeddrukmedicijn opeens een paar maanden niet leverbaar is, dat kan toch niet? En hoe kan het dat wij dit niet weten?”
Lees ook: Apothekers protesteren tegen geneesmiddelentekorten
Sluiting Apotex Leiden
Ondertussen sluit in augustus medicijnfabrikant Apotex in Leiden, een van de laatste fabrieken in Nederland die generieke (patentloze) medicijnen produceert. Apotex was afgelopen jaar overgenomen door de Indiase medicijnfabrikant Aurobindo met grote beloftes, maar al vrij snel werd duidelijk dat de fabriek zijn deuren gaat sluiten.
“Na uitvoerig onderzoek” zag Aurobindo geen mogelijkheden meer de productie in Leiden “op rendabele wijze” voort te zetten, maakte het bedrijf in oktober bekend. Aris Prins betreurt de sluiting van de fabriek zeer, juist nu de tekorten zo toenemen. “We kampen met enorm oplopende structurele tekorten van medicijnen en we hebben nu geen productiefaciliteit meer om dit probleem op te lossen”, zegt Aris Prins.
Apotex was een “grote speler” als het gaat om patentloze medicijnen. De medicijnen zijn veel goedkoper, omdat ze merkloos zijn. De farmaceut produceerde voor onder andere drogisterij Etos, Kruidvat en Trekpleister paracetamol en ibuprofen, maar ook aan apotheken leverde Apotex medicijnen, zoals middelen tegen hartritmestoornissen en epilepsie.
Medicijn tegen epilepsie
Het geneesmiddel fenytoïne, een anti-epilepticum en tegen hartritmestoornissen, is een van de medicijnen die alleen nog gemaakt wordt door Apotex. Wie gaat die productie overnemen als deze fabrikant stopt? “Waarschijnlijk ben je die capaciteit kwijt als Leiden sluit,” verwacht Adam Cohen, “Wij zullen het nooit zo goedkoop kunnen gaan maken als bijvoorbeeld in India. De vraag is of je moet willen dat de productie in India komt te staan.”
Er bestaan andere medicijnen met dezelfde werking als fenytoïne, “maar het is raar dat je een patiënt iets anders moet voorschrijven omdat het er niet meer is. Het zou moeten zijn, omdat de arts vindt dat de patiënt met iets anders beter af is.”
KNMP-voorzitter Prins moet er niet aan denken dat de productie van fenytoïne stopt of wordt overgenomen door een producent die er veel geld voor gaat vragen. “Het gevaar van fenytoïne is dat de mensen die dit middel krijgen, dit ook moeten blijven gebruiken”, zegt hij. “Dat maakt die groep heel kwetsbaar.”
Ondertussen sluit in augustus medicijnfabrikant Apotex in Leiden, een van de laatste fabrieken in Nederland die generieke (patentloze) medicijnen produceert. Apotex was afgelopen jaar overgenomen door de Indiase medicijnfabrikant Aurobindo met grote beloftes, maar al vrij snel werd duidelijk dat de fabriek zijn deuren gaat sluiten.
“Na uitvoerig onderzoek” zag Aurobindo geen mogelijkheden meer de productie in Leiden “op rendabele wijze” voort te zetten, maakte het bedrijf in oktober bekend. Aris Prins betreurt de sluiting van de fabriek zeer, juist nu de tekorten zo toenemen. “We kampen met enorm oplopende structurele tekorten van medicijnen en we hebben nu geen productiefaciliteit meer om dit probleem op te lossen”, zegt Aris Prins.
Apotex was een “grote speler” als het gaat om patentloze medicijnen. De medicijnen zijn veel goedkoper, omdat ze merkloos zijn. De farmaceut produceerde voor onder andere drogisterij Etos, Kruidvat en Trekpleister paracetamol en ibuprofen, maar ook aan apotheken leverde Apotex medicijnen, zoals middelen tegen hartritmestoornissen en epilepsie.
Medicijn tegen epilepsie
Het geneesmiddel fenytoïne, een anti-epilepticum en tegen hartritmestoornissen, is een van de medicijnen die alleen nog gemaakt wordt door Apotex. Wie gaat die productie overnemen als deze fabrikant stopt? “Waarschijnlijk ben je die capaciteit kwijt als Leiden sluit,” verwacht Adam Cohen, “Wij zullen het nooit zo goedkoop kunnen gaan maken als bijvoorbeeld in India. De vraag is of je moet willen dat de productie in India komt te staan.”
Er bestaan andere medicijnen met dezelfde werking als fenytoïne, “maar het is raar dat je een patiënt iets anders moet voorschrijven omdat het er niet meer is. Het zou moeten zijn, omdat de arts vindt dat de patiënt met iets anders beter af is.”
KNMP-voorzitter Prins moet er niet aan denken dat de productie van fenytoïne stopt of wordt overgenomen door een producent die er veel geld voor gaat vragen. “Het gevaar van fenytoïne is dat de mensen die dit middel krijgen, dit ook moeten blijven gebruiken”, zegt hij. “Dat maakt die groep heel kwetsbaar.”
Reactie Aurobindo
“De beslissing om de Apotex-faciliteit in Leiden te sluiten is ten zeerste betreurenswaardig, maar we werken ontzettend hard samen met onze leveranciers en klanten om de kans op eventuele overlast voor patiënten te minimaliseren”, reageert Nick Reading van Aurobindo. Op specifieke medicijnen wil de farmaceut niet ingaan.
Bekijk ook de Zembla-uitzending 'De prijs van het goedkope medicijn'
“De beslissing om de Apotex-faciliteit in Leiden te sluiten is ten zeerste betreurenswaardig, maar we werken ontzettend hard samen met onze leveranciers en klanten om de kans op eventuele overlast voor patiënten te minimaliseren”, reageert Nick Reading van Aurobindo. Op specifieke medicijnen wil de farmaceut niet ingaan.
Bekijk ook de Zembla-uitzending 'De prijs van het goedkope medicijn'
Goedkoop door marktwerking
“De patentloze geneesmiddelen zijn door de marktwerking zo goedkoop geworden dat niemand ze meer wil maken,” zegt Cohen. “Daarom worden die generieke medicijnen alleen nog in lagelonenlanden gemaakt. Het lijkt de kant van de textielindustrie op te gaan”, zegt Cohen. “Het mechanisme van de vrije markt werkt niet voor geneesmiddelen, want het is geen markt. Sommige medicijnen hebben we nou eenmaal nodig en daar kunnen we niet zomaar mee stoppen.”
De prijs van extreem goedkope medicijnen zou, volgens Cohen, omhoog moeten en de prijs van de extreem dure medicijnen omlaag zodat de gemiddelde prijs normaal blijft. Dat betekent dus dat ook de patiënt meer zal betalen. “Dat is het lastige en wat we nu aan het onderzoeken zijn”, zegt Prins. “Als we een tekort hebben, dan kost dat nu evengoed geld, omdat meer mensen in het ziekenhuis kunnen belanden. Dus er is wel een risico dat de medicijnprijzen omhoog gaan, maar op langer termijn levert dat minder complicaties op.”
“De patentloze geneesmiddelen zijn door de marktwerking zo goedkoop geworden dat niemand ze meer wil maken,” zegt Cohen. “Daarom worden die generieke medicijnen alleen nog in lagelonenlanden gemaakt. Het lijkt de kant van de textielindustrie op te gaan”, zegt Cohen. “Het mechanisme van de vrije markt werkt niet voor geneesmiddelen, want het is geen markt. Sommige medicijnen hebben we nou eenmaal nodig en daar kunnen we niet zomaar mee stoppen.”
De prijs van extreem goedkope medicijnen zou, volgens Cohen, omhoog moeten en de prijs van de extreem dure medicijnen omlaag zodat de gemiddelde prijs normaal blijft. Dat betekent dus dat ook de patiënt meer zal betalen. “Dat is het lastige en wat we nu aan het onderzoeken zijn”, zegt Prins. “Als we een tekort hebben, dan kost dat nu evengoed geld, omdat meer mensen in het ziekenhuis kunnen belanden. Dus er is wel een risico dat de medicijnprijzen omhoog gaan, maar op langer termijn levert dat minder complicaties op.”
Minister Bruins (Volksgezondheid) zei eerder dat hij de productie van medicijnen naar Europa wil halen en een ‘ijzeren’ voorraad van medicijnen wil aanleggen om tekorten tegen te gaan. Hier is KNMP een groot voorstander van. “Door de productie van pillen naar Europa te halen, is de productie makkelijker te controleren en blijft de kwaliteit gewaarborgd.”
Het merendeel van de medicijnen dat niet leverbaar is, is te vervangen door een geneesmiddel met dezelfde werkzame stof, maar “voor 1 procent van de tekorten is helemaal geen alternatief beschikbaar”, stelt Prins. Daarom wil KNMP een lijst van ‘tientallen medicijnen’ die onmisbaar zijn, zoals antibiotica, gaan produceren in Europa, vertelt Prins. Welke medicijnen op de lijst komen te staan is nog niet duidelijk.
Prijs van het goedkope medicijn
In de Zembla-uitzending 'De prijs van het goedkope medicijn’ stelden deskundigen dat Aurobindo roekeloos omgaat met mens en milieu in India. Het farmaceutische bedrijf zou werknemers te lage lonen betalen en overtreedt veiligheidsmaatregelen in zijn fabrieken.
Bekijk hier de uitzending:
Het merendeel van de medicijnen dat niet leverbaar is, is te vervangen door een geneesmiddel met dezelfde werkzame stof, maar “voor 1 procent van de tekorten is helemaal geen alternatief beschikbaar”, stelt Prins. Daarom wil KNMP een lijst van ‘tientallen medicijnen’ die onmisbaar zijn, zoals antibiotica, gaan produceren in Europa, vertelt Prins. Welke medicijnen op de lijst komen te staan is nog niet duidelijk.
Prijs van het goedkope medicijn
In de Zembla-uitzending 'De prijs van het goedkope medicijn’ stelden deskundigen dat Aurobindo roekeloos omgaat met mens en milieu in India. Het farmaceutische bedrijf zou werknemers te lage lonen betalen en overtreedt veiligheidsmaatregelen in zijn fabrieken.
Bekijk hier de uitzending:
Praat mee
Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?
Schrijf je in voor de Zembla-nieuwsbrief en blijf op de hoogte van onze onthullende journalistiek.