Landbouwgif in natuurgebied? Begin met verdamping aanpakken, zeggen hoogleraren

“Dat kan haast niet anders zijn gegaan dan via de lucht door verdamping”, zegt spuitinstructeur Klaas Meijaard. Bestrijdingsmiddelen kunnen zich verspreiden via drift en verdamping: “Drift wil niets anders zeggen dan druppels die wegwaaien tijdens toepassing. Druppels hebben maar een beperkt leven. Want ze drogen op en ze hebben ook zwaartekracht. Dus ze zakken naar beneden. Een druppel die kilometerslang wegwaait, dat is bijna een wereldrecord. Maar zodra het een gasvorm is, zodra het verdampt, dan kunnen ze overal naartoe”, legt Meijaard uit.

Als instructeur geeft hij boeren les hoe ze landbouwgif op hun veld moeten spuiten. “Als je je planten hebt bespoten, dan blijft dat nog dagenlang dampen. Het zijn stoffen die in hun aard een lage dampspanning hebben. Dus zodra ze op een oppervlak gespoten worden, zie je dat ze eraf dampen. Dat trekt de lucht in en kan kilometers ver reiken.”

Hoogleraar ecotoxicologie Kees van Gestel en hoogleraar toxicologie Martin van de Berg sluiten zich daar volledig bij aan. “De stoffen moeten op de een of andere manier getransporteerd worden en dan is het inderdaad de vraag: hoe kan dat? Vluchtigheid speelt daarbij een belangrijke rol ja”, legt Van Gestel uit.

31 bestrijdingsmiddelen in natuurgebieden

In acht verschillende Drentse natuurgebieden werden 31 verschillende bestrijdingsmiddelen gevonden. Dat bleek vorige week uit onderzoek in opdracht van burgerinitiatief Meten=Weten uit de Drentse gemeente Westerveld en Natuurmonumenten.

Volgens spuitinstructeur Klaas Meijaard moeten we in eerste instantie kijken naar de vluchtigheid van landbouwgif. “Als er stoffen zijn die in de landbouw gebruikt worden en door verdamping op plaatsen komen waar ze absoluut niet thuishoren, dan moet je je afvragen of je die stoffen wel wilt blijven gebruiken”, zegt Meijaard.

Onderzoeker Jelmer Buijs sluit zich daarbij aan. Samen met Margriet Mantingh deed hij in het verleden onder andere onderzoek naar bestrijdingsmiddelen op boerderijen in Gelderland. “Dat is een voor de hand liggende oplossing. Ik zie het aanpakken van vluchtigheid bij stoffen als de eerste stap. Want zelfs de schoonste natuurgebieden hebben daar nu last van”, aldus Buijs.

Lees ook: Acht natuurgebieden in Drenthe vervuild met landbouwgif

Sleutelen aan chemische structuur

Ervoor zorgen dat een stof niet meer verdampt en daarmee dus niet kilometers kan worden meegenomen door de wind, dat is nog niet zo gemakkelijk. “Dat betekent dat je aan de chemische structuur van een stof moet gaan sleutelen”, legt hoogleraar Kees van Gestel van de Vrije Universiteit Amsterdam uit.

“De vraag is dan of die stof dezelfde werking heeft. Dus dan verander je de structuur een beetje, maar je moet hem niet zo veranderen dat hij niet meer werkt.”

Meijaard: “Maar als fabrikanten zeggen: dit product krijgen we niet anders gemaakt dan dat het dampt, moeten wij het dan wel willen gebruiken?”

Cocktail van bestrijdingsmiddelen

Een van de uitkomsten van het onderzoek in Drenthe waarvan de resultaten vorige week werden gepresenteerd, is dat de bestrijdingsmiddelen overal zijn gevonden. Op plekken die dichterbij landbouwbedrijven liggen maar ook in de natuur een stuk verderop. De veronderstelling was dat er met het vergroten van de afstand tot landbouwgebieden een afname, een gradiënt, zichtbaar zou zijn. “En er is geen duidelijke gradiënt, dus dat het heel sterk afneemt”, vertelt Martin van de Berg. “Dat verbaasde mij toen ik naar de data keek.”

“Dus moet er nu eindelijk eens een gedegen wetenschappelijk onderzoek komen naar hoe groot de giflast in Nederland nou echt is”, voegt Jelmer Buijs daaraan toe. “Heel veel weten wij nog niet omdat er niet goed onderzoek naar is gedaan.” Natuurorganisaties Het Drentse Landschap en Natuurmonumenten pleitten vorige week ook al voor een dergelijk onderzoek.

‘Geen boertje pesten’

Ongeacht of er überhaupt nog een dergelijke onderzoek komt en wat vervolgens dan de resultaten zullen zijn, ze zijn het erover eens dat vanuit de landbouw het tegengaan van verdamping de eerste stap is. “Zelfs al blijkt dat maar een deel van die bestrijdingsmiddelen van landbouwgebieden komt, dan moet je dat nog steeds aanpakken”, zegt spuitinstructeur Klaas Meijaard.

“Kijk, het is geen boertje pesten. We hebben het hier over het algemeen belang van iedereen. Dat we op een andere manier onze landbouw moeten organiseren, dat wordt ons heel vaak duidelijk gemaakt.”

“Ja, ik blijf dit ook zien als de eerste stap”, zegt Jelmer Buijs. “Maar goed, als je helemaal geen bestrijdingsmiddelen meer in de natuur wil, dan ontkom je er bijna niet aan om in de toekomst misschien zelfs volledig te stoppen met landbouwgif.”

Bollengif in babyluier

Vorig jaar werd in Nederland voor het eerst aangetoond dat omwonenden van bloembollenvelden aan hogere concentraties bestrijdingsmiddelen worden blootgesteld dan mensen die verder weg wonen. Ook in de luiers van baby’s die binnen 250 meter afstand van bollenvelden wonen, werden pesticiden aangetroffen. Dit bleek uit het ‘Onderzoek Bestrijdingsmiddel en Omwonenden’ dat in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het Ministerie van Economische zaken is uitgevoerd. In de Zembla-uitzending ‘Bollengif in babyluiers' onderzochten we of de overheid omwonenden van bollenvelden voldoende beschermt tegen de schadelijke effecten van bestrijdingsmiddelen.

Kijk hier de uitzending 'Bollengif in babyluiers' terug: