‘Kwalijke’ lobby tegen verduurzaming van de landbouw

De intensieve landbouw zorgt voor een alarmerende afname van de biodiversiteit. De bodem raakt uitgeput door overmatig gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Om het tij te keren, hebben allerlei partijen zich aangesloten bij het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Maar verschillende partners van het Deltaplan lobbyen ondertussen in Brussel tegen Europese verduurzamingsplannen.

Dat blijkt onder meer uit vrijgegeven documenten en digitale lobbybijeenkomsten. Zo probeert de industrie achter de schermen twijfel te zaaien over de Europese ‘Farm to Fork’ strategie, die vorig jaar mei door eurocommissaris Frans Timmermans is gepresenteerd. Daarin staat dat in 2030 het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen moet zijn gehalveerd en dat het aandeel biologische landbouw naar 25 procent moet. 

Croplife Europe, de vertegenwoordiger van de bestrijdingsmiddelenindustrie stelt in gesprek met Europese ambtenaren dat de plannen geen goede wetenschappelijke basis hebben. Download een verslag van dit gesprek:

Een van de leden van Croplife Europe is Nefyto. Deze Nederlandse vertegenwoordiger van de bestrijdingsmiddelenindustrie zit ook aan tafel bij het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Ook Deltaplan-partner Land en Tuinbouworganisatie (LTO) twittert dat de wetenschappelijke onderbouwing van Farm to Fork tekortschiet.

“Het is eigenlijk een soort slogan”, zegt Nina Holland die voor Corporate Europe Observatory (CEO) onderzoek naar de Brusselse lobby van de agrarische sector, “zo van: het is niet op wetenschap gebaseerd. Maar er is geen gebrek aan wetenschappelijk bewijs dat het gebruik van pesticiden slecht is voor de natuur en voor de biodiversiteit.” Eurocommissaris Timmermans zegt in Zembla: “Sterker nog, de kritiek in de wetenschap neemt toe dat we niet snel genoeg gaan en niet drastisch genoeg ingrijpen. Dus als men de wetenschap erbij wil halen, dan ben ik heel blij, want die staat echt aan onze kant.”

Bekijk een lijst met belangrijke wetenschappelijke artikelen over de afname van biodiversiteit als gevolg van intensieve landbouw

De voorzitter van het Deltaplan reageert in Zembla op de lobby van de aangesloten bedrijven en koepels. “Ik vind dat dus kwalijk. En daar praten we ook over”, zegt professor Louise Vet, voormalig directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie. “Ik vind het wel heel belangrijk dat ook Nefyto en de bedrijven daarachter zich realiseren dat we dit uiteindelijk toch voor elkaar gaan krijgen. Dat er een verandering is zoals de maatschappij het wil. En daar zullen ze uiteindelijk in mee moeten gaan.” 

Zijn de grote spelers in de agrarische sector deel van het probleem of deel van de oplossing van de crisis in de landbouw? “Ze zijn absoluut deel van de oplossing”, meent Vet. “Uiteindelijk willen we dat dit soort partijen het ook op een andere manier gaan doen. Dat zij ook hun eigen verdienmodel gaan veranderen.”

Maar hoogleraar Milieu en Duurzaamheid Van Egmond gelooft niet in dat overleg. Hij heeft - onder meer als Kroonlid van de SER en directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving - decennialang geprobeerd om via gesprekken met de grote spelers uit de agrarische industrie verandering te bewerkstelligen: “We hebben dat nou een jaartje of 30 of 40 geprobeerd en dat werkt dus niet. En dat is ook begrijpelijk, want het gaat vaak om hele tegenstrijdige belangen.”

Je moet volgens van Egmond stoppen met onderhandelen met de industrie. “Je moet naar ze luisteren, die belangen heel goed tot je nemen en dan neem je vervolgens politiek een besluit. Dan zeg je: jongens, ik heb jullie gehoord. Maar we gaan het zo doen. Het is dan geen kwestie meer van onderhandelen en meepraten. Dat gaat niet meer. Luisteren en beslissen.”

Krimp van de veestapel is een van de meest gevoelige politieke discussies van dit moment. Uit onderzoek van Zembla blijkt dat Rabobank, LTO en de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) hebben gelobbyd tegen krimp van de veestapel. Dit blijkt uit een brief die in juni 2018 is verstuurd aan Pieter van Geel. Hij is op dat moment voorzitter van de sectortafel Landbouw en Landgebruik. Aan die tafel wordt gepraat over hoe deze sector in Nederland kan bijdragen aan een halvering van broeikasgassen in 2030.  

De briefschrijvers verzetten zich tegen krimp van de veestapel. Er staat dat ‘een onderzoek’ op korte termijn, gericht op het introduceren van ‘volumemaatregelen’ – krimp dus – in strijd is met het regeerakkoord en daarom ‘niet acceptabel’ is. De brief is ondertekend door LTO Nederland, de Nederlandse Zuivelorganisatie en de Rabobank.  Ook de Rabobank is partner van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel.

Kijk de eerste beelden uit de uitzending 'De uitgeputte bodem: het grote geld'

Marjolein Demmers, directeur van Natuur en Milieu, zit aan dezelfde onderhandelingstafel. De milieuorganisaties zijn ervan overtuigd dat Nederland het klimaatakkoord van Parijs nooit kan halen zonder inkrimping van de veestapel. Maar de briefschrijvers willen niét praten over de Parijse klimaatdoelen van 2050. Ze willen alleen afspraken maken over de nationale doelen van 2030. En die zijn minder streng. 

Van Geel zegt in Zembla dat hij het terecht vond dat de milieuorganisaties het onderwerp krimp van de veestapel wilden bespreken. Hij bevestigt de lobby van de sector: “De ergernis was, we hebben nu afspraken gemaakt tot 2030, dat is het doel, niet 2050. Als we dat halen moet er verder geen gezeur erover plaatsvinden, want wij halen het doel.”

Demmers: “Eigenlijk gaat het ons niet per se om minder dieren. Het gaat ons erom dat we de doelen halen. Als we naar nul broeikasgas uitstoot willen in 2050, dat is over 30 jaar, dan moeten we nu wel gaan beginnen met de goede maatregelen nemen. Als we dat uitstellen tot 2030 dan hebben we gewoon 9 jaar verloren en moeten we dan alsnog moeilijke maatregelen nemen.”

Bas Rüter, directeur duurzaamheid bij de Rabobank, ontkent dat met de brief tegen krimp van de veestapel is gelobbyd. “Het is absoluut niet zo dat wij niet willen praten over de omvang van de veestapel. Ik vind het heel belangrijk dat wij goed weten hoeveel koeien er in Nederland kunnen zijn, binnen de grenzen van het afgesprokene in het klimaatakkoord.” Van Egmond ziet de brief als schoolvoorbeeld van traineren. “Tijdrekken, daar is een heel arsenaal kunstjes voor. En ik ken er een heleboel.”

Rabobank investeert als partner van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel nog altijd 1,5 miljard euro in bestrijdingsmiddelen, zo blijkt uit het meest recente leningenoverzicht van de bank.  Dat bedrag neemt de laatste jaren maar langzaam af. In 2016 stond er nog bijna 1,7 miljard aan leningen in de bestrijdingsmiddelensector uit. De bank zegt geen geld meer te willen stoppen in bestrijdingsmiddelen die volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ‘acuut giftig’ zijn.

“De meest giftige bestrijdingsmiddelen, daarvan hebben wij een afspraak met onze klanten dat zij tijdgebonden die middelenproductie afbouwen naar nul. Dus dat doen we”, zegt Rüter. Maar de bank investeert bijvoorbeeld nog wel in glyfosaat, een omstreden bestrijdingsmiddel dat in verband wordt gebracht met de afname van de biodiversiteit. Rüter: “Glyfosaat is niet een categorie 1 volgens de WHO dus hebben wij samen met degenen die het produceren de afspraak dat we kijken hoe de gebruikers van glyfosaat een significante vermindering van dat gebruik kunnen realiseren.”

Belangrijke partijen uit de agrarische industrie, zoals LTO, Nefyto, ForFarmers, Agrifirm, BASF, willen geen interview aan Zembla geven. Hun schriftelijke reacties staan op onze site.
 
 Zembla – ‘De uitgeputte bodem: het grote geld’ – Vanavond om  20.25 uur – bij BNNVARA op NPO2