Jeugdzorg schoot tekort (update)

De overheid en Jeugdzorg Nederland zijn tekortgeschoten in hun taak om kinderen die uit huis zijn geplaatst een veilige omgeving te bieden. Door onvoldoende toezicht lopen kinderen in een jeugdzorginstelling twee keer zoveel risico om misbruikt te worden als kinderen die thuis opgroeien. Voor kinderen met een verstandelijke beperking is dat risico drie keer zo groot. Er zijn 42 gevallen van seksueel misbruik in de jeugdzorg overgedragen aan het Openbaar Ministerie.

Rapport: 'Omringd door zorg, toch niet veilig'
Dat zijn enkele conclusies van de commissie-Samson, die onderzoek heeft gedaan naar seksueel misbruik in de jeugdzorg. Een speciale commissie onder leiding van Rieke Samson presenteerde maandag haar onderzoek naar seksueel misbruik binnen de jeugdzorg. Het gaat om minderjarigen die in de periode van 1945 tot heden zijn misbruikt in een tehuis of pleeggezin.  
Zo schrijft de commissie over de daders dat het meeste seksueel misbruik niet wordt gepleegd door hulpverleners, maar door jongeren of kinderen onderling.

Twee soorten misbruikers
Volgens de commissie zijn er twee soorten misbruikers naar voren gekomen. Ten eerste zijn er leeftijdsgenoten die kinderen in de pleeg- of jeugdzorg misbruiken. Zij vormen meer dan de helft van de daders.

Het gaat dan vaak om kinderen van een jaar of 15 die in dezelfde omstandigheden zitten en dezelfde soort problemen hadden. Ook komt het af en toe voor dat een pleegbroer een kind misbruikt. Veelal kampen deze kinderen met een ontwikkelingsachterstand.

Daarnaast zijn er volwassen daders, die volgens de commissie meestal meer dan gemiddeld intelligent zijn en niet eerder werden veroordeeld voor een zedenmisdrijf. Ook is bij deze plegers, gemiddeld 37 jaar, zelden sprake van pedofilie, aldus het onderzoek.

Nazorg
Slachtofferorganisaties maken zorgen over wat het rapport losmaakt onder lotgenoten. Zij vinden dat de nazorg niet goed is geregeld door de overheid. De organisaties waarschuwen dat ze geen genoegen nemen met erkenning, maar willen ook genoegdoening en compensatie.

Misbruikt onder toezicht
Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Hoe veilig zijn kinderen die onder toezicht van de overheid in een pleeggezin zijn geplaatst? ZEMBLA laat zien in de uitzending ' Misbruikt onder toezicht ' hoe jeugdzorgorganisaties door falende communicatie kinderen ernstig in gevaar brengen.

Samson pleitte in de aflevering van ‘ZEMBLA’ voor één centraal punt dat alle betrokkene organisaties op de hoogte moet brengen van misstanden bij een pleeggezin of instelling. “Het moet ergens terecht komen bij een organisatie die ook feitelijk iets kan doen. Die ook bijvoorbeeld kunnen zeggen: we plaatsen daar niet meer”, aldus mevrouw Samson.

Meldpunt
Sinds 1 oktober bestaat er een meldpunt voor slachtoffers. De hulppost valt onder Slachtofferhulp Nederland en is speciaal bedoeld voor meldingen van seksueel misbruik van minderjarigen die onder verantwoordelijkheid van de overheid in instellingen of pleeggezinnen zijn geplaatst.

Meer onderzoek
De commissie-Samson vindt dat er nog veel meer (wetenschappelijk) onderzoek nodig is. Niet alleen naar misbruik, maar onder meer ook naar de 'mechanismen' die maken dat werkers in de jeugdzorg of pleegouders komen tot seksueel misbruik.

Screening
De commissie vindt ook dat de screening van professionals en pleegouders beter moet. Zo moet van sollicitanten worden verwacht dat die in staat zijn 'open te praten' over erotische gevoelens op het werk en eventuele ervaringen daarmee. Veranderingen in de persoonlijke sfeer moeten ook worden besproken, omdat die de risico's kunnen verhogen.

Seksualiteit en misbruik dienen ook standaard onderwerpen te zijn in alle basisopleidingen. In de opleidingen ontbreekt het onderwerp seksuele ontwikkeling en afwijkend gedrag. Eenmaal aan het werk is er geen tijd voor de kwestie ingeruimd. De kinderen zelf moeten ook 'weerbaarder' worden gemaakt en 'waar mogelijk' kunnen meebeslissen.

Jeugdorganisatie NJR
Betrek jongeren die uit de jeugdzorg komen bij de inspectie op deze jeugdzorg. ,,Zij weten zelf wat er speelt in de instellingen en zijn door hun ervaring en leeftijd veel beter toegankelijk voor jongeren die nog in jeugdzorg zitten op dit moment'', aldus voorzitter Marcel René Bamberg van jongerenorganisatie NJR.
‘Seksueel misbruik of seksuele intimidatie is niet iets wat je als jongere snel met een oudere deelt', meent de NJR. Volgens de jongerenorganisatie komen de misstanden in de jeugdzorg mede doordat er te weinig naar jongeren zelf, en naar hun 'schrijnende signalen' wordt geluisterd.

Jeugdzorg Nederland door het stof
'Ik zou wensen dat we de pijn weg kunnen nemen. Dat we de middelen en de manieren hebben om mensen het leed te laten vergeten. Maar dat kunnen we niet', zei woordvoerster Ans van de Maat van Jeugdzorg Nederland maandag na de presentatie van het rapport van de commissie-Samson. Ze bood ieder kind dat het is overkomen haar oprechte excuses aan.

'Wat we wel kunnen doen is hulp organiseren om mensen te helpen om het leed te kunnen verwerken', voegde ze eraan toe. 'Ik weet dat het weinig is, maar dit is wat wij kunnen.'

Het heeft Jeugdzorg allemaal 'diep in 't hart geraakt': 'Dat kan ik niet genoeg benadrukken', aldus Van de Maat.

Inspectie Jeugdzorg
De Inspectie Jeugdzorg, die van de commissie-Samson ook een veeg uit de pan kreeg, wilde maandag nog niet reageren. ,,We gaan eerst het rapport bestuderen'', aldus een woordvoerder. Volgens Samson kan de inspectie zich wel wat steviger opstellen, bijvoorbeeld door instellingen te sluiten als er iets aan de hand is.

Reactie Staatssecretaris
De inspectie schaarde zich maandag achter de reactie van staatssecretaris Marlies Veldhuijzen van Zanten. Die zei slagvaardig aan het werk te willen met de conclusies van de onderzoekers. Verder stelde ze het leed te erkennen en blij te zijn dat het misbruik nu in openheid kan worden besproken. 'Het duurt soms lang voor in de samenleving doordringt dat iets wat je je niet kunt voorstellen, toch echt gebeurt', zei ze.

Minister Opstelten
'De conclusies zijn buitengewoon triest.' Dat zei minister Ivo Opstelten (Veiligheid) maandag over het misbruik in de jeugdzorg. De overheid erkent het leed 'volledig', zei hij. Er wordt nu gekeken hoe de slachtoffers met hulp en ondersteuning tegemoet kunnen worden gekomen.

Rouvoet moet misbruik jeugdzorg voorkomen
Oud-vicepremier André Rouvoet gaat in opdracht van Jeugdzorg Nederland een onafhankelijke commissie leiden die moet onderzoeken hoe seksueel misbruik in de jeugdzorg kan worden voorkomen. Het is een reactie op het maandag verschenen rapport van de commissie-Samson naar misbruik in de jeugdzorg. Het team van Rouvoet, die minister voor Jeugd en Gezin is geweest, moet maatregelen opstellen die misbruik bij jeugdzorginstellingen moet verhinderen. Hij moet ook zorgen dat die regels ingevoerd worden en zal toezien op de implementatie van de aanbevelingen van de commissie-Samson.

Congres: Hoe nu verder?
Op donderdag 11 oktober 2012 – organiseert de commissie in samenwerking met Kerckebosch Uitgeverij - Studiecentrum, een congres over de thema’s en aanbevelingen van het rapport. Centraal staat de vraag: Hoe nu verder? Meer op: www.congrescommissiesamson.nl.