'Je werkt je drie slagen in de rondte en je hebt nog niks': dit gebeurde er bij PostNL

"Ik ben helemaal klaar met de post. Om vier uur het bed uit, naar de post toe, dat is helemaal weggerukt. Ons hart is weg."

Pakketbezorger De Vos is het zat bij PostNL. Hij heeft zich in de schulden gewerkt nadat hij verplicht een witte bestelbus moest aanschaffen voor zijn werk als pakketbezorger en tegelijkertijd verdient hij minder.

PostNL ligt al jaren onder vuur, omdat het bedrijf niet goed zou omgaan met haar postbodes en pakketbezorgers. Veel van de pakketbezorgers zijn namelijk niet in dienst van PostNL, maar zzp’er. Zij krijgen minder betaald dan mensen die in dienst zijn bij PostNL. Sommige zelfstandigen komen, volgens de FNV rond het minimumloon uit. Ook zijn volgens de FNV de arbeidsomstandigen slecht. In drie uitzendingen toont ZEMBLA vanaf 2010 verschillende misstanden aan bij de postgigant. Een overzicht van wat er allemaal is gebeurd binnen het bedrijf.

‘Efficiënter werken’
Bijna dertig jaar geleden verzelfstandigt het aloude staatsbedrijf PTT in de hoop dat het bedrijf efficiënter gaat werken. Daarmee is het opeens de grootste private werkgever in Nederland. In de jaren daarna verandert het bedrijf nog een aantal keer van naam (PTT, TPG, TNT en PostNL), maar het zijn nog steeds dezelfde postbodes die de brieven rondbrengen.

In april 2009 besluit de regering dat ook andere bedrijven post mogen rondbrengen. Naast efficiëntie zou het de kwaliteit op de postmarkt verhogen.

Er breekt een prijzenoorlog uit tussen TNT en de nieuwe concurrenten. De vaste postbode komt, met een brutoloon van ongeveer 22 euro per uur, concurrenten tegen op straat die onder het minimumloon werken.

‘Postbezorgers’ in plaats van postbodes
Door de komst van internet en e-mail daalt het aantal poststukken met zo'n 4 tot 6 procent per jaar in 2010. TNT gaat steeds meer snijden in de personeelskosten om het voorspelde verlies van de post op te vangen.

Het postbedrijf kondigt een ingrijpend massaontslag aan en gaat op zoek naar nieuw goedkoop personeel. Postbodes worden vervangen door ‘postbezorgers’. Op andere plekken in het bedrijf zijn er nog wel volledige banen, zoals bij de pakketservice. Maar TNT besteedt dit werk steeds meer uit aan zzp’ers of uitzendkrachten.

Volg ZEMBLA op LinkedIn

Winst van 488 miljoen euro
In tegenstelling tot wat TNT beweert, blijkt het bedrijf in 2010 veel te verdienen aan de Nederlandse post. Dat rekenen medewerkers van Universiteit Utrecht uit voor ZEMBLA. In 2010 zorgen postbodes en sorteerders voor een geschatte winst van 488 miljoen euro. De Nederlandse post is op dat moment het best verdienende onderdeel van TNT wereldwijd.

“Het is desastreus, ook voor de arbeidsverhoudingen in Nederland. Het ondermijnt het vertrouwen in de arbeidsmarkt tussen werkgevers en vakbonden”, aldus Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt. 

Verkapte loondienst
De volgende maatregel die het postbedrijf aankondigt, treft de pakketbezorgers. Het bedrijf kiest ervoor om de pakketten te laten bezorgen door zzp’ers. Voor zelfstandigen hoeft het postbedrijf geen premies te betalen of ziekengeld uit te keren, en dat levert een hoop geld op.

In de praktijk lijkt de positie van de zzp’er meer op verkapte loondienst. Ze hebben namelijk maar één opdrachtgever - het heet inmiddels PostNL - en zijn daar dag en nacht voor in de weer.

We spreken tientallen pakjesbezorgers die nauwelijks hun hoofd boven water kunnen houden omdat de prijs per pakket steeds daalt. De zelfstandigen krijgen namelijk per afgeleverd pakket betaald. “Je werkt je drie slagen in de rondte en je hebt nog niks”, vertelt bezorger Mario van Bijnen in de uitzending ‘Baas in eigen bus’ uit 2016. 

Schijnzelfstandigen
De arbeidsinspectie doet onderzoek naar PostNL. Ze concludeert in een onderzoek over arbeidsomstandigheden - zoals fysieke belasting - dat de zelfstandigen te veel als werknemers worden behandeld, en dus schijnzelfstandigen zijn.

In de zomer van 2015 doet PostNL na onderhandelingen met de FNV uiteindelijk  een voorstel aan een deel van de zzp’ers: ze mogen als ze dat willen in dienst komen.

“Mij is dat aanbod nooit gedaan”, vertellen verschillende pakketbezorgers aan ZEMBLA in ‘Baas in eigen bus’.

Het voorstel wordt weggestemd en er breekt een staking uit. De pakketbezorgers vinden het aangeboden loon te laag. Inmiddels is het aantal bezorgers dat als zzp’er pakketten bezorgt, teruggebracht van 1100 naar ongeveer 300, volgens PostNL. In totaal heeft PostNL ruim 1400 pakketbezorgers in dienst.

Arbeidscontract
Na alle onzekerheid zet PostNL een nieuwe stap. Nieuwe pakketbezorgers bij PostNL krijgen een arbeidscontract en er komen geen zzp’ers meer bij.

“Als je voortdurend de arbeidsinspectie voor de deur krijgt, voortdurend negatieve publiciteit in de pers krijgt van: ‘je bent bezig om te concurreren op arbeidsvoorwaarden. Mensen worden in jouw dienst uitgebuit.’ Dat moet je natuurlijk niet willen als bedrijf.” Mies Westerveld, hoogleraar Arbeidsrecht, denkt dat PostNL nog op dezelfde voet was doorgegaan als de arbeidsinspectie zich er niet mee had bemoeid.

Pakketsorteerders
Ditmaal doet ZEMBLA onderzoek naar de pakketsorteerders. De arbeidsomstandigheden zijn slecht en de sorteerders krijgen niet het loon waar ze recht op hebben. Dit komt naar voren in onze uitzending 'De kilosjouwers van PostNL'.