Honderden diersoorten in Amazone met uitsterven bedreigd

Onder het leiderschap van de Braziliaanse president Jair Bolsonaro gaat de ontbossing van de Amazone harder dan in jaren het geval is geweest. Tegelijkertijd worden meer dan zeshonderd diersoorten die in de Amazone leven met uitsterven bedreigd. Deze kwetsbare groepen dreigen niet alleen hun leefgebied te verliezen, maar ook voorgoed van de aardbodem te verdwijnen. 

Het gaat in veel gevallen om unieke soorten die nergens anders ter wereld voorkomen dan in het Amazone regenwoud, zoals de Amazonedolfijn en de Orinocokrokodil. Ze vallen allemaal onder de categorie ‘bedreigd’ op de rode lijst van IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources). 

De IUCN is een een internationaal samenwerkingsverband dat zich bezighoudt met natuurbehoud en het duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen. Er zijn 86 landen bij aangesloten en meer dan duizend organisaties, in 174 landen, op het gebied van natuur- en milieubescherming en duurzaam beheer van ecosystemen.

Grootste regenwoud op aarde
De Amazone ligt verspreid over negen landen en is het grootste regenwoud op aarde. Het ligt voor meer dan de helft (60 procent) in Brazilië. In de Amazone leven meer soorten planten, vogels en zoogdieren dan waar ook ter wereld: 1 op de 10 van alle plant- en diersoorten op aarde leeft er. En niet alleen op land. Ook het water is rijk aan enorm veel verschillende dieren. Zo leven er meer dan drieduizend vissoorten in de Amazone. Nog steeds worden nieuwe diersoorten in het gebied ontdekt.

Al die rijkdom aan planten en dieren in de Amazone verschraalt door ontbossing. De populaties van honderden soorten vogels, vissen, kikkers, apen, hagedissen en slangen staan er slecht voor.

Jagers en stropers
“Elke hectare van het Amazonegebied is van belang. Als een x procent van het Amazonewoud verdwijnt, dan mag je er ook vanuit gaan dat een vergelijkbaar procent van de biodiversiteit verdwijnt”, zegt Merijn van Leeuwen, coördinator voor Wereld Natuur Fonds (WNF)-projecten in de Amazone en het Atlantisch Regenwoud. Volgens Van Leeuwen geldt dit voor grotere diersoorten nog meer. Bijvoorbeeld voor jaguars, tapirs en herten. Dat komt doordat het bos door bomenkap en bosbranden opener wordt, waardoor het toegankelijker is voor jagers en stropers, legt hij uit.

Eén van de belangrijkste oorzaken van de vernietiging van de Amazone is de teelt van soja. Nederland is, als landbouwgrootmacht, één van de belangrijkste importeurs van die soja uit Brazilië. In de uitzending ‘Ramp in het regenwoud - Deel II’ onderzoekt ZEMBLA de gevolgen van de sojahandel voor het regenwoud.

Droogte
De ontbossing van de Amazone nam tussen augustus 2018 en juli 2019 met dertig procent toe ten opzichte van dezelfde periode het jaar ervoor. Volgens het WNF zijn er aanwijzingen dat de ontbossing gaat leiden tot ‘een kantelpunt’. Als er veel bos verdwijnt, wordt er ook minder verdampt en valt er minder regen en dat brengt een nieuw groot probleem met zich mee, zegt Van Leeuwen: “Als dit gebeurt zullen grote delen van het gebied droger worden en zullen nog meer soorten verdwijnen.”

Op de rode lijst van de IUCN is per diersoort vermeld hoe de populatie ervoor staat. De met uitsterven bedreigde soorten zijn onder te verdelen in drie verschillende zwaartes. Alledrie zijn ze zorgwekkend, alleen is de toestand van de populatie in de zwaarste categorie ‘ernstig bedreigd’ het meest kritiek. De overige twee categorieën zijn ‘bedreigd’ en ‘kwetsbaar’.