Honderden adviesverzoeken klokkenluiders

Het Huis voor Klokkenluiders komt voort uit de gelijknamige wet die op 1 juli van kracht werd. Die verplicht bedrijven met meer dan vijftig medewerkers om een interne meldregeling te hebben. Ook is bepaald dat een klokkenluider die te goeder trouw is, niet mag worden benadeeld.

Volgens voorzitter Paul Loven is er nog veel onduidelijkheid over het begrip klokkenluider. ,,Het gaat om werknemers die tegen een misstand op hun werk aanlopen, daar intern melding van maken, maar vervolgens op serieuze weerstand stuiten. Het komt regelmatig voor dat zo iemand dan flink wordt tegengewerkt of zelfs ernstig wordt benadeeld'', aldus Loven.

Ook het begrip misstand is niet altijd duidelijk. ,,Denk bijvoorbeeld aan stelselmatige fraude, corruptie, mishandeling van patiënten of ernstige milieudelicten. De misstand gaat dus vaak meerdere partijen aan, heeft een structureel karakter en wordt niet of onvoldoende aangepakt door het management.''

Als je in Nederland de klok luidt wordt je dat niet in dank afgenomen. De regelingen zijn er vaak op gericht dat de vuile was binnen blijft en niet om de klokkenluider bescherming te bieden. Als je naar buiten komt, wordt je weggezet als leugenaar zoals bij Harry Timmerman gebeurd is, of als crimineel bij Ad Bos of zelfs letterlijk voor gek verklaard zoals dat bij Fred Spijker gebeurd is.

Klokkenluiders in de kou
Ad Bos onthulde in 2001 de bouwfraude . Dat leverde de staat naar schatting een miljard euro op. De klokkenluider heeft daar niet van geprofiteerd, integendeel. Bos is de klokkenluider geweest in de bouwfraudeaffaire. Hij beschikte over een schaduwboekhouding van wegenbouwbedrijf Koop Tjuchem, waarmee hij in 2001 de bouwfraude aan het licht bracht. In zijn eigen zaak beschuldigde justitie hem van omkoping van ambtenaren. Het duurde tot 2013 voor hij definitief van strafvervolging werd verlost .

Fred Spijker
Tot op heden wijst de praktijk uit dat je in Nederland vooral niet je nek moet uitsteken, en zeker geen misstanden bij de overheid moet signaleren. Zo bewijst ook de jarenlange strijd van Fred Spijkers tegen Defensie. Spijkers kreeg als maatschappelijk werker van de krijgsmacht in 1984 een dienstopdracht om een weduwe te vertellen dat haar man was omgekomen door zijn eigen schuld. Spijkers wist dat het anders lag; Defensie had ondeugdelijke landmijnen gebruikt. Hij voorkwam dat de zaak in de doofpot kwam en vertelde de waarheid. Maar het Ministerie van Defensie was niet blij met zijn onthulling en werkte Spijkers tegen. In 2002 volgde toch eerherstel en kreeg hij een schadevergoeding van 1,6 miljoen euro. Pas in 2010 oordeelt de Centrale Raad van Beroep dat Spijker niet de hoofdschuldige is aan het conflict.

Paul schaap
Paul Schaap onthulde in 2001 dat de kernreactor in Petten niet veilig was. Schaap maakte een zwartboek over de veiligheidscultuur in de kernreactor. Daardoor raakte hij zijn baan kwijt. Toenmalig minister van VROM, Jan Pronk, zou hem daarna een functie hebben beloofd bij het ministerie. Deze baan kreeg hij echter nooit. In 2009 kreeg hij 2 ton compensatie van de 8 ton die claimde bij het ministerie van VROM voor inkomstenderving en pensioenbreuk, doordat hij een baan die VROM hem had toegezegd, nooit heeft gekregen.

De dood van een klokkenluider
Arthur Gotlieb, 50 jaar en senior beleidsmedewerker bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Hij komt in verweer, schrijft een dik rapport voor zijn hoogste baas. Hij luidt de noodklok over grote misstanden binnen de toezichthouder NZA. Twee weken later maakt Gotlieb een eind aan zijn leven. Arthur Gotlieb is gerehabiliteerd door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De negatieve werkbeoordeling die voor de beleidsmedewerker in januari mede aanleiding was een einde aan zijn leven te maken, is vernietigd. De dood van een klokkenluider .

Experimenteren met patiënten
De klokkenluider die bekent maakte dat er bij het GGZ Noord-Holland Noord in Heiloo vinden grote fouten zijn gemaakt bij een wetenschappelijk medisch experiment met psychiatrische patiënten die ernstige psychoses hebben en deze zaken aan de Raad van Bestuur van GGZ NHN heeft gemeld, is ontslagen. Zij heeft, op straffe van een hoge boete, een spreekverbod opgelegd gekregen. Uiteindelijk werd zij door het Scheidsgerecht Gezondheidszorg in het gelijk gesteld. Experimenteren met patiënten .

Wie is de mol
ZEMBLA heeft veel te danken aan (anonieme) klokkenluiders, zo heeft ZEMBLA van een klokkenluider een USB-stick toegespeeld gekregen en beschikt daardoor over zo’n honderdduizend e-mails en over adresbestanden en vertrouwelijke bedrijfsplannen, afkomstig van Ordina. De   ICT-leverancier Ordina heeft in de periode 2005-2010 gefraudeerd met verschillende aanbestedingen van de overheid. Het betreft aanbestedingen van het ministerie van Veiligheid en Justitie en de gemeente Rotterdam. Ook kreeg Ordina cruciale, vertrouwelijke documenten toegespeeld, onder meer door een ambtenaar. Blijkt uit de grote hoeveelheid interne bedrijfsinformatie van Ordina die in bezit is van ZEMBLA. Wie is de mol ?

Spaghetticode
Uit interne documenten die in het bezit zijn van ZEMBLA en uit beëdigde verklaringen van klokkenluiders, oud SVB werknemers, blijkt dat de Sociale Verzekeringsbank (SVB) extreme risico's nam bij de ontwikkeling van een nieuw computersysteem voor de uitbetaling van de kinderbijslag en AOW.  Er heerst volgens diverse bronnen een angstcultuur binnen de SVB. ' Alleen mensen die het geluid van Capgemini lieten horen, bleven over' , stelt een IT-specialist die voor de SVB werkte. De Spaghetticode .

Sjoemelen met vlees
VION, de grootste leverancier van varkensvlees in Nederland en een van de grootste slachterijen in Europa, fraudeert met duurzaam vlees. Dat verklaren klokkenluiders, anonieme werknemers van het bedrijf in 2013, in de uitzending ‘ Sjoemelen met vlees ’. VION is de belangrijkste leverancier van ‘Beter Leven vlees’. Dat vlees  moet voldoen aan diervriendelijkheidseisen van de Dierenbescherming. Het wordt geleverd aan onder meer Albert Heijn, PLUS en Unilever. Klanten betalen voor dit duurzame vlees meer dan voor ‘gewoon’ vlees dat niet aan het keurmerk voldoet. Volgens de werknemers verpakt VION dagelijks ‘gewoon’ varkensvlees als  ‘Beter Leven vlees’  en verkoopt dat aan nietsvermoedende afnemers.

Wild West op zee
Aan boord van pelagische super-trawlers van het bedrijf Parlevliet en Van der Plas wordt ‘op bestelling gevist’. Een werknemer van het bedrijf vertelt in ZEMBLA: ' Men heeft de vis al verkocht, voordat die überhaupt gevangen is. Als de gevangen vis niet de lengte en het gewicht heeft zoals is afgesproken, dan gaat de vis overboord. Dood. '  Een klokkenluider, voormalig stuurman A. Mehmecke van Parlevliet en Van der Plas, laat zien dat er aan boord van het schip Jan Maria met twee logboeken wordt gewerkt. Wild west op zee .

Animaties die Floor Adams maakte voor de uitzending Klokkenluiders in de kou .