Hoe kunnen stalbranden voorkomen worden? Dit jaar al 225.000 dode dieren

Om vijf over zeven in de ochtend kreeg de meldkamer van de brandweer een telefoontje dat er een brand woedde aan de Tarpanweg in Swifterband. De brand ontstond in de mestopslag en sloeg over op de kippenschuur. De 40.000 kippen konden geen kant op en verbrandden levend. Dat gebeurde ook twee dagen terug bij een brand in het Twentse Agelo. Honderd varkens stierven in de vlammen. Vorige maand was het raak in Erichem. Daar kwamen 20.000 varkens om.

Tijd van wachten is voorbij
Dat de dieren de vlammen niet kunnen ontvluchten, heeft vaak simpelweg te maken met het feit dat er geen vluchtroutes zijn. Dat moet anders vinden veel dierenorganisaties. Wakker Dier pleit onder meer voor verplichte sprinklerinstallaties en brandmelders en voor de aanwezigheid van voldoende bluswater. Ook wil de organisatie betere vluchtwegen, brandveilige ventilatiesystemen en een verplichte keuring van elektrische installaties:

Dierenartsen in opstand tegen dierenleed in de veehouderij

Lees ook: ' Dierenartsen in opstand tegen dierenleed in de veehouderij '

Een deel van de plannen die Wakker Dier heeft, zijn al opgenomen in het Actieplan Stalbranden dat de boeren in 2011 samen met dierenorganisaties, de brandweer, verzekeraars en de politiek afspraken. Het plan verplicht boeren een stal op te delen in compartimenten en te werken met brandveilige materialen. Ook moet er een bluswatervoorziening zijn. Het probleem is dat de plannen pas gelden bij nieuwbouw of renovatie.

"Deze regels moeten ook gelden voor bestaande stallen. Daarnaast moet er een verplichting komen voor een brandalarm, sprinkler- of watermistinstallatie en een vrije uitloop voor de dieren, zodat ze bij brand naar buiten kunnen", zo vindt Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. Zij diende begin dit jaar in de Tweede Kamer een voorstel in om meer maatregelen te nemen om stalbranden te voorkomen. Zonder succes: een meerderheid bestaande uit het CDA, VVD, SGP, CU en D66 stemden tegen. De motie werd verworpen.

Brief aan politiek
Wakker Dier deed vorige week nog een poging en stuurde een brief naar de VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, de onderhandelende partijen voor een nieuw te vormen kabinet. In de brief roepen ze de partijen op om zo snel mogelijk maatregelen te nemen.

Oorzaken
Uit onderzoek blijkt dat veertig procent van de branden wordt veroorzaakt door kortsluiting in de stal, ondoordachte werkzaamheden aan of in de stal en oververhitting van machines en installaties. Aan dertig procent van de branden ligt een legio oorzaken ten grondslag. Je moet dan denken aan broei in de stal, implosie of explosie door mestgassen, blikseminslag en in een verwaarloosbaar aantal gevallen brandstichting.  Van zeker dertig procent van de stalbranden is de oorzaak niet achterhaald.

Luchtwassers risicovol?
Sommige onderzoekers en dierenorganisaties zien de luchtwassers die in veel stallen zijn aangebracht als een groot probleem. De luchtwassers zijn meestal de enige plek waar lucht van buiten de stal inkomt. Verder is de stal hermetisch afgesloten. Doel van de installaties is om de vieze lucht die rijk is aan schadelijke stoffen als ammoniak te filteren. Daardoor stinkt de lucht die de stal verlaat minder en is de stallucht minder schadelijk voor het milieu.

Bekijk onze uitzending over megastallen: ' Het stink in Brabant '

Er zitten volgens experts veel nadelen aan. De stal is potdicht waardoor de luchtkwaliteit in de stal slechter is en dat betekent een zwaardere leefomgeving voor de dieren. Daarnaast zou een luchtwasser de kans op een ernstige stalbrand verhogen. Het is een elektrische installatie en één van de belangrijkste oorzaken van brand is kortsluiting in een elektrische installatie. Om een luchtwasser goed te laten werken is er een centraal luchtkanaal nodig die de hele stal verbindt. Hierdoor verspreidt vuur en rook zich razendsnel door de gehele stal. Brandwerende muren hebben dan geen zin meer. Vaak is zo’n stal ook nog eens geïsoleerd met brandbaar materiaal als purschuim. Als het misgaat, is er geen redden meer aan.

'Tendentieuze propaganda'
Het rapport dat Wakker Dier hierover in 2016 uitbracht, deed boerenorganisatie LTO af als ‘tendentieuze propaganda’. De suggestie dat luchtwassers het gevaar op stalbranden vergroten, wijst de vakgroep af. “Ook in stallen met luchtwassers kunnen de risico’s op stalbranden worden gereduceerd”, ze stelt de LTO. Er zijn aanvullende maatregelen nodig. Tegelijkertijd zegt de vakgroep in dezelfde reactie dat de verbinding die tussen luchtwassers en brandgevaar gelegd wordt, een ‘aandachtspunt is dat meegenomen moet worden in de evaluatie van het actieplan terugdringen stalbranden’. De boeren zien luchtwassers als het beste en het meest betaalbare middel dat nu op de markt is om de luchtkwaliteit te verbeteren.

De andere kant is dat het dierenleed en het economische drama, boeren natuurlijk ook niet koud laat. Zij zien hun stal en dieren niet graag in vlammen opgaan. Het hoge aantal stalbranden van de laatste tijd baart hen zorgen:

"Niemand wil dit. De dieren niet, de maatschappij niet, de boeren niet en wij ook niet" ,  zegt de voorzitter van de Producenten Organisatie Varkenshouderij Ingrid Jansen.

De varkensboeren roepen op tot een onafhankelijk onderzoek naar stalbranden.   "Je wilt nu gewoon weten waarom het er ineens zoveel zijn. Dit kan bijna geen toeval meer zijn. Dit is geen incident meer, hier is sprake van een patroon", zegt Caroline van de Plas namens de varkensboeren in De Limburger. De boeren zeggen nu exact te willen weten hoe deze branden de laatste tijd hebben kunnen ontstaan en wat ze dáár aan kunnen doen. “Pas dan kan al dit dieren- en mensenleed worden voorkomen. Anders doen we alleen maar aan symptoombestrijding”, aldus Ingrid Jansen.

Maatregelen afdwingen
Maar nieuwe onderzoeken zien veel dierenorganisaties niet zitten. De politiek en de boeren hebben daarvoor wat hen betreft genoeg tijd gehad. Het is nu tijd voor actie vinden ze. Zo zegt World Animal Protection : “Het wordt hoog tijd dat de branche zelf en alle andere betrokkenen, van verzekeraars tot de brandweer, maatregelen neemt om dieren beter te beschermen en vluchtwegen te bieden in geval van brand. En van de politiek mag worden verwacht dat dit wordt afgedwongen. Gebeurt dit niet, dan moeten we constateren dat stalbranden een hardnekkig probleem blijven. Onnodig.”