Hoe houden leraren hun school en leerlingen overeind in crisistijd?

Leerlingen met koorts die toch gewoon naar school komen, een docent die weigert een mondkapje te dragen en steeds maar die knagende angst dat er klassen naar huis gestuurd moeten worden. Terwijl het virus weer om zich heen grijpt, volgt Zembla wekenlang leerlingen en docenten van praktijkschool De Einder in de Haagse achterstandswijk Transvaal. “Onze leerlingen hebben structuur en regelmaat nodig. Als dat allemaal wegvalt, is het gevaar op criminaliteit of drugs wel heel groot.”

“Mevrouw, ik wíl niet naar huis!”, roept een leerlinge van Praktijkschool De Einder tegen juf Anneke Freeke. “Dat weet ik, maar je moet”, zegt de docente streng. Ze is zich net rot geschrokken, omdat het meisje vlak na de les opeens vertelt dat ze het afgelopen weekend koorts had. Het is half september en het coronavirus is aan een gestage opmars bezig. Maar niet alle leerlingen houden zich dus aan de thuisblijf-regels. Juf Anneke begeleidt het protesterende meisje naar de schoolpoort en verzucht: “Dit is wel heel dichtbij.”

Praktijkschool De Einder, middenin de Haagse achterstandswijk Transvaal, is een kleine middelbare school voor moeilijk lerende kinderen die met veel liefde en aandacht worden opgeleid tot bijvoorbeeldstukadoor of kok. Zembla liep vanaf het begin van het schooljaar mee en onderzocht: hoe houden de docenten hun school en leerlingen overeind, terwijl het coronavirus opnieuw om zich heen grijpt? 

Bekijk de eerste beelden uit 'School in crisistijd'

Veel van de 250 leerlingen zijn liever op school dan thuis, waar het vaak klein en vol is. Transvaal was lange tijd een van de armste buurten van Nederland. De multiculturele wijk kampt met criminaliteit, vervuiling en overbevolking. Er wonen veel Grieken, Bulgaren en Roemenen, die werken in de kassen van het Westland. In de wijk zijn veel panden van huisjesmelkers. Soms wonen 4 gezinnen bij elkaar achter 1 voordeur. De huizen zijn verloederd, rondhangende mannen op straat zorgen voor overlast. “Onze school is voor veel leerlingen echt een veilige baken”, zegt Jorg Kruit, coördinator van de onderbouw. “Er gebeurt hier veel in de wijk. Dat zijn situaties waar onze leerlingen niet in verzeild moeten raken.” 

Eerste golf
Voor leerlingen en docenten is de schoolsluiting dit voorjaar dan ook een ramp. De persoonlijke aandacht, waar deze leerlingen zo bij gebaat zijn, valt weg. “Onze leerlingen hebben structuur en regelmaat nodig. Onze leerlingen moeten uitgedaagd worden. Ja, als dat allemaal wegvalt, is het gevaar op criminaliteit of drugs is wel heel groot”, aldus Kruit. 

Online lesgeven blijkt heel lastig. Niet alle leerlingen hebben thuis wifi of een computer. Sommige kinderen wonen met meerdere gezinnen in 1 huis, waardoor de enige rustige plek om de les te volgen, de badkamer is. Praktijkvakken kunnen sowieso niet online, terwijl dat de kern van de school is. Tijdens die praktijklessen worden de leerlingen namelijk voorbereid op stages in de horeca, zorg of bouw. 

“Leerlingen komen hier op indicatie binnen”, vertelt directeur Ron Duchatteau. “Je zit qua IQ ergens tussen 55-80. Daarnaast moet je een leerachterstand hebben op rekenen en taal van minimaal 3 jaar. Nee dat halen we nooit meer in. Dat is ook niet de opzet. We maken ze hier maatschappij-rijp.” Het doel van deze opleiding is dat leerlingen na school werk hebben.

Tweede golf
Na de zomervakantie gaan de schooldeuren weer open, alles lijkt bijna weer normaal. Maar nog geen maand later is Transvaal één van de wijken met het hoogste aantal besmettingen in Den Haag. De steeds weer veranderende coronamaatregelen maken niet alleen het lesgeven moeilijk, ook het naleven van de regels vergt veel tijd en inspanning. En soms lukt het simpelweg niet. “Ik heb net een vechtpartij in de klas gehad”, zegt Jenny Lee. “Je probeert ze toch uit elkaar te halen. Nou, ik kan die anderhalve meter afstand gewoon niet bewaren. Ik doe m’n best, maar ja, je je grijpt toch in. Dus ik ben ertussen gesprongen.”

Naarmate het aantal besmettingen toeneemt, vallen bovendien steeds meer docenten uit. Niet omdat ze ziek zijn, maar omdat ze moeten wachten op een test. De beloofde voorrang voor docenten blijkt in de praktijk nog niet te werken. Duchatteau: “Als er één leerkracht weg is, soit. Dat kan, twee wil ook nog, maar bij drie begint het al heel kritiek te worden. Ja, en dan op een gegeven ogenblik zul je toch consequenties moeten nemen en misschien wel een klas naar huis sturen.” 

Terwijl iedereen dringend verzocht wordt thuis maximaal 3 mensen te ontvangen en zoveel mogelijk thuis te werken, staan de docenten elke dag gewoon voor de klas. Kruit: “Wel gek, je mag thuis niet met vijf 13-plussers in een huis zitten, maar je mag wel vijftien 16-jarigen in een lokaal zetten. Dat wordt dan wel geaccepteerd.”

Roeping
Werken op een praktijkschool is volgens docent Martijn Hoogeveen een roeping. Een groot deel van zijn tijd is hij bezig met opvoeding. “Je hebt docenten die willen kennis overdragen en echt uit de boeken werken en al dat soort dingen. En ik wil ‘normaalheidskunde’ doorgeven: dit doe je niet, dit doe je wel. Gedraag je, kom op tijd, doe je ding en ben trots op jezelf.” Het plaatsen van een spatscherm of dragen van een mondkapje past daarbij in zijn ogen niet.  “Nee, dat ga ik niet doen. Dat kan ik niet, in dit soort onderwijs werkt dat niet. Ik moet toch bij de kinderen kunnen.” Maar op het moment dat het dringende advies om een mondkapje te dragen verandert in een mondkapjesplicht, gaat hij toch overstag. “Weet je wat het is met die mondkapjes”, grapt hij. “Als straks in de zomer een darmvirus opsteekt, en we zitten met zijn allen met een luier op het strand, dan denken we terug aan deze tijd, die mondkapjes waren helemaal niet zo slecht!”