Hoe brandweervrouw Martine bij ‘grofvuil’ werd gezet na PTSS-diagnose

Martine Nota (41) werkte jarenlang als vrijwilliger bij de brandweer. Mede door de gruwelijkheden die ze daar meemaakte, kreeg ze PTSS en kwam ze ziek thuis te zitten. Maar in plaats van steun en hulp ontving ze een ontslagbrief van de brandweer. Martine: “Als je niet functioneert, dan zetten ze je gewoon bij het grofvuil.”  

De brandweer is niet altijd een onveilige plek geweest voor Martine. Als klein kind kwam ze vaak in de kazerne: haar vader en opa werkten er als vrijwilliger. “Al heel jong ga je mee naar de kazerne en speel je daar met andere kinderen. Je hoort gewoon bij het interieur, zeg maar”. Ook Martine besluit vrijwilliger te worden bij de brandweer in haar dorp. Dat betekent dat ze naast haar ‘gewone’ baan bij de politie, ook veel wordt opgeroepen door de brandweer. “Het is ook een hobby eigenlijk, omdat je het leuk vindt.”

Martine is trots op haar beroep als brandweervrouw: “Waar anderen weglopen, stap jij juist naar voren toe.” Tegelijkertijd kost het haar ook veel. “Mijn gezin draaide om de brandweer. De kinderen wilden op voetbal? Nee gaan we niet doen, want de ene week ben ik aan het werk en de andere week heb ik piket van de brandweer. Etentjes met vrienden en familie? Dat is onze piketweek, dus dat gaat deze week niet. Ieder moment van de dag dat je niet op je eigen werk bent, sta je paraat.”

Als vrijwilliger bij de brandweer word je niet alleen opgeroepen bij een brand of om een kat uit de boom te halen. Ook krijg je te maken met verkeersongevallen, zelfdodingen en moet je heel veel reanimeren. Tijdens de opleiding word je niet genoeg voorbereid op heftige situaties, vindt Martine. “Natuurlijk krijg je reanimatieles. En er wordt geoefend hoe je een auto uit elkaar knipt om daar een pop uit te halen. Maar het loopt altijd goed af.”

In de werkelijkheid is dat niet zo. Martine: “Je gaat er natuurlijk naartoe met de intentie om het tot een goed einde te brengen. Maar dat is niet reëel. Zeker als je kijkt naar reanimaties. De kans dat dat lukt is gewoon niet zo groot.” Om ondersteuning te bieden na heftige incidenten kent de brandweer sinds een aantal jaar de zogeheten Teams Collegiale Opvang (TCO). Die bestaan uit speciaal opgeleide brandweermensen die mogelijke symptomen van PTSS kunnen herkennen.

Maar daar wordt volgens Martine amper gebruik van gemaakt. “Na een pittig incident werd tussen neus en lippen door gevraagd: wil er iemand TCO? Niemand? Oh mooi. En dan ging iedereen weer zijn eigen weg.” Zo sta je als brandweervrijwilliger het ene moment nog een kind te reanimeren dat sterft in je armen en ga je daarna terug naar je andere baan, om bijvoorbeeld laminaat te leggen.

Ook onderling werd er maar heel sporadisch gepraat. Martine: “Op het moment dat je je zwaktes laat zien, dan ben je er gewoon geweest. Dan word je de pispaal, heb je geen leven meer bij de brandweer. Dus dat laat je niet zien”. Daarom besloot ze alles maar in de spreekwoordelijke ‘kast’ te zetten. “Er kon nog meer bij en nog meer. En uiteindelijk passen die deurtjes niet meer dicht, maar dan zet je er gewoon een stoel voor en dan prop je er via het kiertje nog wat bij. Tot het te veel is.”

Het wegstoppen begint zijn tol te eisen als Martine depressie- en angstklachten krijgt: “Nachtmerries, slecht slapen. Constant het gevoel hebben dat je aan staat. Jezelf willen verstoppen.” Het lukt haar niet om van haar klachten af te komen, ze heeft dan nog niet door dat ze PTSS heeft. In diezelfde periode komt ze in een motorongeluk terecht. “Ik vloog echt door de lucht en ik had zoiets van: nou dit was het. Totdat ik op de grond lag en dacht: kut, ik ben er nog”.

In haar andere baan bij de politie, krijgen collega’s door dat er iets aan de hand is en uiteindelijk belandt Martine ziek thuis. Van de brandweer hoort ze al die tijd niks. “Ik heb geprobeerd om in contact te blijven. Dan krijg je gewoon nul op rekest.” Totdat Martine een aangetekende ontslagbrief in de bus krijgt. “Dat is een klap in je gezicht. Je bent niet meer bruikbaar, dus je wordt gewoon bij het grofvuil gezet en je hebt er niks meer over te zeggen.”

Martine laat het er niet bij zitten en besluit Veiligheidsregio Kennemerland, haar werkgever bij de brandweer, aansprakelijk te stellen. Martine: “Op het moment dat die aansprakelijkheid aanvaard wordt, krijg je een stukje erkenning. Erkenning dat ik ziek geworden ben door het werk. Dat zij niet hebben gedaan wat ze hadden moeten doen om het te voorkomen of om me te helpen.” Daarbij hoort volgens Martine ook een financiële compensatie. “Ik ga niet meer worden wat ik wilde en ik ga ook niet meer verdienen wat ik wilde”.   

Met een beroep op de Wet Open Overheid (WOO) vroeg Martine bij de veiligheidsregio stukken op over haar eigen zaak. Uit de documenten die Zembla kon inzien, wordt duidelijk dat de brandweer er niet van overtuigd is dat Martine’s PTSS is veroorzaakt door haar werk bij brandweer, terwijl dat verband er volgens professionals wel is.

De brandweer probeert met Martine overeen te komen dat ze stopt met “beschuldigingen, kwaadsprekerij en andere handelingen tegen de Veiligheidsregio Kennemerland” door haar een bedrag te geven voor een hulphond. Martine: “Er hangt gewoon een wurgcontract aan vast. Waarschijnlijk mag ik dan niet meer zeggen dat ze niet voor hun personeel zorgen en dat je als stront behandeld wordt op het moment dat je wat gaat mankeren.” De Veiligheidsregio Kennemerland wilde tegenover Zembla niet reageren vanwege de privacy van Martine.

Het gevecht met de brandweer kost Martine veel energie, die ze eigenlijk in haar therapie had moeten stoppen. “Ik ben maanden langer behandeld, puur om het een plek te kunnen geven voordat ik aan mijn traumabehandeling kon beginnen.”  Nog steeds heeft Martine last van triggers. “Dat gevoel heb je constant, dat aan staan. Je opgejaagd voelen.” Als iemand te dichtbij loopt: “Die wil me vast wat aan doen.” Ze weet dat ze nooit meer de oude wordt. “Je moet eigenlijk gewoon leren accepteren en leren leven met jouw 2.0 versie.”

In de Zembla-uitzending 'Opgebrand' is te zien hoe de zorg en ondersteuning aan brandweermensen die trauma’s hebben opgelopen door hun werk, ernstig tekort schiet. De brandweer heeft nauwelijks zicht op de omvang en ernst van posttraumatische stress-stoornis (PTSS) binnen de eigen gelederen.