'Het is geen oorlog tussen artsen en patiënten’

Nederland mag dan op het gebied van patiëntveiligheid wereldwijd hoog scoren, toch gaat het in de zorg – in de breedste zin van het woord – nog te vaak mis. Of bijna mis. Voor Dianda Veldman (directeur bestuurder Patiënten federatie NPCF) alle reden om in actie te komen. Want in haar ogen kan de zorg altijd beter. En goede zorg is niet alleen een verantwoordelijkheid van de zorgverlener. Ook de patiënt speelt een cruciale rol. Haar advies: wees altijd alert. Bij de huisarts, de fysiotherapeut, de tandarts, in het ziekenhuis.

Is er een directe aanleiding voor het starten van de campagne Help Fouten Voorkomen?
"Wij doen regelmatig onderzoek en leggen de leden van ons patiëntenpanel vragen voor. Dat panel bestaat uit 22 duizend mensen. In september hebben wij vragen gesteld over ‘veiligheid’ en ‘fouten’. En daar kwamen best schokkende feiten uit naar voren. De meeste fouten blijken te gaan over het stellen van een verkeerde diagnose of het voorschrijven van verkeerde medicijnen. Een klassieker is ook: het verkeerde been amputeren. We weten dat ziekenhuizen maatregelen hebben genomen om dit te voorkomen. Er zijn chirurgen die hebben aangegeven dat door het doorlopen van het protocol op het allerlaatste moment een grote medische fout is voorkomen. Feit is dat in het ziekenhuis jaarlijks bijna duizend mensen overlijden door vermijdbare medische fouten. En dat is slechts het topje van de ijsberg. Daaronder zit heel veel leed. We schatten dat nog eens bijna 25 duizend mensen tijdelijk of blijvende schade ondervinden door een medische fout in het ziekenhuis. Stel je voor dat je te laat wordt gediagnostiseerd waardoor je in plaats van fris en fruitig door het leven te gaan, jarenlang verder moet met zware medicijnen of andere problemen. Reden genoeg om het probleem weer eens breed onder de aandacht te brengen.’’

Hoe doen jullie dat?
,,Onder meer met filmpjes over veiligheid. Die worden getoond op schermen in wachtkamers van huisartsen bijvoorbeeld. Het zijn heel simpele filmpjes met handige tips. Neem een overzicht mee van je medicijngebruik als je naar een arts gaat. Heel praktisch. Veiligheid is ook handen wassen. Daar wordt vanuit het ziekenhuis op aangedrongen, maar je kunt ook als patiënt je bezoek er op wijzen om dit te doen. Ons motto is: samen de zorg beter maken. Dus het is geen oorlog tussen artsen en patiënten. Het is een gemeenschappelijk belang om die zorg te verbeteren.’’

Alert zijn is ook een van jullie aanbevelingen aan patiënten. Hoe ziet dat er in de praktijk uit?
,,Veiligheid is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de arts. De patiënt kan daar een rol in spelen. Aan de ene kant is de patiënt een paar extra oren en ogen in de spreekkamer of in het ziekenhuisbed. De patiënt ziet veel. Iedereen vraagt zich wel eens af: klopt dit wel? Soms durven patiënten dat dan niet aan te geven. Onze oproep aan patiënten is: zeg het nou gewoon als je iets gek vindt, of niet begrijpt. Tegelijkertijd zeggen we tegen dokters: als de patiënt iets zegt, neem dat dan ook serieus. En stel je niet op als een autoritaire arts, maar realiseer je dat die informatie van die patiënt relevant is. Aan de andere kant: bereid patiënten goed voor, vertel patiënten goed wat ze te wachten staat, wat wel en niet kan, neem de patiënten mee in het hele proces van een behandeling, neem ze serieus en geef ze een rol.’’

Is de houding van artsen ten opzichte van patiënten veranderd de afgelopen jaren?
,,Ja, zeker. Er is in opleidingen veel meer aandacht voor communicatie, gesprekstechniek, patiënten serieus nemen. De ene dokter kan dat natuurlijk gewoon beter dan de andere. Het is geen eenrichtingsverkeer meer van arts naar patiënt. De patiënt wordt steeds mondiger, en daar werken wij graag aan mee. We hebben ook een handig hulpmiddel bedacht, dat heet: ‘drie goede vragen’. Het is zo simpel, je kunt het haast niet geloven, maar het werkt als een trein. Als je die drie vragen stelt aan je dokter is de kans groot dat je in ieder geval weet waar het over gaat en dat je hebt mee kunnen beslissen. Vraag 1 is: ‘Wat zijn mijn mogelijkheden dokter? Vraag 2: ‘Wat zijn de voor- en nadelen van de behandeling? Vraag 3: ‘Wat betekent dat voor mijn situatie?’

Is iedere patiënt wel in staat om zulke directe vragen te stellen? Het is bekend dat oudere patiënten dat vaak lastig vinden.
,,Ja, dat weten we. Toch raden we ook ouderen aan om zich goed voor te bereiden op een gesprek met een arts. Daar geven we ook tips voor. Zo is het bijvoorbeeld helemaal niet erg om vragen op een briefje te zetten. En het kan slim zijn om iemand mee te nemen naar een gesprek. Liefst wel een kritisch persoon. Het gaat allemaal om bewustwording. De dokter is ook maar een mens. Hij of zij weet natuurlijk veel meer dan jij. Maar jij kent je eigen lichaam als geen ander, jij weet hoe dat lichaam reageert op dingen. Je ziet jezelf de hele dag, en de dokter ziet jou maar zo nu en dan. Jij kunt de dokter voorzien van relevante informatie. Als het gaat om veiligheid, maar ook als het gaat om het uitkiezen van een goede behandeling. Je voelt je misschien een wijsneus als je de dokter steeds vragen stelt. Maar realiseer je dat er heel veel patiënten zijn die dat ook doen, gelukkig maar. Want daardoor worden veel medische fouten voorkomen.’’

Voor meer informatie en tips: www.npcf.nl