Het Adonis complex

Het schoonheidsideaal van de moderne man is stevig en gespierd. De tijd is voorbij dat alleen vrouwen zich druk maken over hun lijf. Steeds meer mannen willen het uiterlijk van een Adonis: brede schouders, slanke taille en nog het liefst een wasbordje. Zembla over het Adonis Complex.

Naar schatting tussen de 50.000 en 100.000 mannen in Nederland lijden aan een nieuwe welvaartsziekte, het Adonis complex. Het complex vernoemd naar de schone jongeling uit de Griekse mythologie is een ziekelijke neiging tot ijdelheid. Deze Zembla gaat over het streven om een moderne Adonis te worden, waarom mannen dat willen bereiken en tegen welke gezondheidsrisico’s.

Ontevreden
Zembla filmde een aantal dagen bij Sportschool Kneet’s Gym in Den Haag, want de sportschool is de plaats waar de mannen hun onzekerheid te lijf gaan. Kneet’s Gym is populair zowel onder professionele bodybuilders als recreanten. De jongste die Zembla tegen kwam was 16 jaar, de oudste dik boven de zestig. De harde kern van Kneet’s Gym zijn in ieder geval de professionals. Zij zijn iedere dag in de sportschool te vinden en bij hen zie je per dag de spieren groeien.

Niet iedereen heeft zich ten doel gesteld om een Adonis te worden, er zijn genoeg mensen die genoegen nemen met één keer in de week een uurtje recreatief sporten, maar volgens eigenaar Peter Knetemann is één ding duidelijk: “Iedereen die hier binnenkomt is ontevreden met hun lichaam. Ze zijn te dik of te dun. Ook zie je dat mensen op steeds jongere leeftijd beginnen met trainen om te voorkomen dat ze een uitgezakt lichaam hebben als zij halverwege de twintig zijn.

Hercules
Het zijn vaak de professionals die als voorbeeld dienen voor de rest die nog ongespierd is. Zelfs de populaire bodybuilder Arnold Schwarzenegger werd gegrepen door dit lichaamsideaal. Hij beschrijft in zijn autobiografie ‘Education of a Bodybuilder’ hoe hij voor het eerst met de sport in aanraking kwam: “Ik had nooit iemand zien gewichtsheffen. Het waren grote kerels, beresterk. Ik zag spieren waarvan ik de naam niet wist, staarde naar spieren die ik zelfs nog nooit had gezien. De gewichtsheffers glommen van het zweet; ze zagen er oersterk uit, Herculesfiguren. Dit was wat ik had gezocht, het antwoord dat ik had willen vinden”.

Kortgeleden verscheen in de Verenigde Staten het boek The Adonis Complex, The secret crisis of male body obsession. De schrijver is als psychiater werkzaam bij de Harvard Medical school en constateert in zijn boek dat een miljoen Amerikaanse mannen lijden aan een ongezond lichaamsbeeld. Bijna een miljoen mannen onderging cosmetische chirurgie en drie miljoen mannen gaan op een obsessieve manier met eten om.

De obsessie die de Amerikaanse man heeft ontwikkeld voor zijn lichaam inmiddels ook is overgewaaid naar Nederland. Onlangs deed het onderzoeksbureau NFO Trendbox in een opdracht van Men’s Health een onderzoek onder Nederlandse mannen en vrouwen naar het gedrag en houding van de Nederlandse man, en met name de manier waarop hij omgaat met zijn uiterlijk. Zo bleek dat 40% van de mannen zich wel eens zorgen maakt over zijn uiterlijk, 47 procent let op zijn calorieën bij het eten, 70 procent van de mannen ontevreden is over zijn buik, 60% van de alleenstaande mannen wil meer spieren. Bij mannen met een relatie ligt dit cijfer iets lager: namelijk 40%.

Ziekelijk
Het Adoniscomplex roept onmiddellijk vergelijkingen op met anorexia en boulimia. Dit zijn psychiatrische ziektebeelden waarbij de patient zich zelf dwingt een slanke fysiek te creëren. Anorexia-patienten eten bijna niets. Boulimiapatienten proppen zich vol, voelen zich daarna schuldig en moeten dan overgeven. Ook bij het Adoniscomplex wordt het maken van een perfect lichaam een ziekelijk streven. Uiteindelijke doel is niet slank maar gespierd. Naar de oorzaak is het gissen maar waarschijnlijk vloeit het voort uit ideaalbeelden die de media ons voorspiegelen.

Zembla interviewde Robert over zijn Adoniscomplex. Hij vertelt in Zembla: “Ik vind het echt belangrijk om er goed uit te zien. Ik ben er 24 uur per dag mee bezig. Toen ik 21 was, wilde ik meer spiermassa. Het ging zelfs zo ver dat ik niet meer naar het strand durfde te gaan, want dan moest ik mijn shirt uittrekken”. Na een jaar ging Robert spierversterkende middelen gebruiken en toen ging het een stuk sneller. Daarnaast let hij goed op zijn eten. Het gaat om een goede balans van je vetten, koolhydraten en eiwitten, dan is succes verzekerd. Vooral eieren zijn belangrijk. Eitjes zijn om je spieren te herstellen, ze bevatten veel eiwitten. Robert eet per dag 10 eieren, dus 70 in de week om zijn eiwitgehalte op peil te houden.

Pillen
Volgens het Nederlands centrum voor Dopingvraagstukken (NeCeDo) gaat het ziekte beeld heel vaak gepaard met het gebruik van spierversterkende middelen als anabolen steroiden. Volgens cijfers van het NeCeDo lopen jaarlijks 1,7 miljoen mensen een sportschool binnen. Tussen de 100.000 en 135.000 personen heeft ooit doping gebruikt, waarvan 40.000 regelmatig. Bovendien blijkt dat 26% van de jeugdige bezoekers van fitnesscentra geïnteresseerd is in het gebruik van de middelen. Het mannelijke schoonheidsideaal is dus minder onschuldig dan het lijkt.

Het NeCeDo waarschuwt voor het dopinggebruik: “Het is gemakkelijker om doping te nemen doordat het gebruik van recreatieve drugs als XTC en speed ook steeds gewoner is. Vroeger was je een hele pief om dronken te zijn, nu is het mode om stijf te staan van XTC te staan. Dan is de stap naar andere pillen voor een mooi lichaam nog maar klein. Mensen kiezen de snelste weg. Wie normaal traint, krijgt er ongeveer twee kilo spier per jaar bij. Met anabolen win je in acht weken tien kilo spier. Met een kuurtje ben je de hele zomer de bink op het strand.

Geen weg terug
Zembla interviewde gebruikers van ex gebruikers van spierversterkende middelen en ook een handelaar. Er zijn verschillende soorten gebruikers, de één gebruik vaker dan de andere. Anderen gebruiken klassieke middelen, weer anderen gaan aan de slag met steeds hogere doseringen en experimenten met stimulerende middelen, onder andere groeihormonen en insuline. De gebruiker die Zembla interviewde is een verstandige recreatieve gebruiker die één keer per jaar een kuur doet van acht weken. Hiemee wint hij ongeveer een kilo af acht aan spiermassa.

Deskundigen waarschuwen er voor dat als je aan de anabolen begint er geen weg meer terug is. Er zijn nauwelijks jongens die gebruiken en dan stoppen. De gebruiker die Zembla interviewde geeft enigszins toe dat ook hij verslaafd is. “In de zin dat ik verslaafd ben aan het sporten, ben ik waarschijnlijk ook verslaafd aan het spul. Als ik over zes maanden zie dat ik spiermassa aan het verliezen ben, dan zal ik opnieuw beginnen”, zegt hij.

Stille epidimie
Behalve het gebruik van anabole steroiden en groeihormonen is er een hele voedingssupplementenindustrie uit de VS naar Nederland overgewaaid. Vorig jaar werd in Nederland 232 miljoen gulden uitgegeven aan vitaminen en mineralen, dat is 13 procent meer dan in 1999. Een verhaal apart zijn de sportvoedingssupplenten, oftewel de creatine, eiwitshakes, proteinen, fatburners enz. Onlangs verscheen er een boekje van het NeCeDo helemaal gewijd aan voedingssupplementen.

Daaruit blijkt dat er nauwelijks wetenschappelijk bewijs is dat bepaalde vitaminen prestatiebevorderende effecten hebben bij sporters. Alleen creatine kan het prestatievermogen bevorderen bij sporters die aan de top zitten. Daarnaast zijn er middelen die bij ondeskundig gebruik schadelijk kunnen zijn, bijvoorbeeld efedrine. Dat is een stimulerend middel dat in energizers en fatburners zit.

Zembla laat vrijdag een beeld zien van wat vroeger een subcultuur was, nu steeds meer de gedaante krijgt van een alledaagse cultuur aanneemt maar waar nog wel de geur van een taboe om heen hangt. Voor een grote groep mannen is de gezondheid in het geding. Eigenlijk gaat het om een stille epedimie omdat mannen zelden naar buiten komen met hun verhaal. Veler zijn veroordeeld tot experimenten in de keuken in plaats van de spreekkamer van de dokter. “Het wordt tijd dat de overheid deze sporters niet langer in de kou laat staan”, aldus een arts in Zembla.