Hans van de V. en de Russen: dit zijn de hoofdrolspelers in het cannabisbedrog

Een van de grootste online fraudes van de afgelopen jaren, gepleegd vanuit hartje Amsterdam, is volgens de onderzoeksleider van de Duitse justitie het werk van de Russische maffia. Het bedrijf JuicyFields wist meer dan 180.000 investeerders in medicinale wiet bijna 650 miljoen euro afhandig te maken. Wie zijn de voornaamste kopstukken achter het cannabisbedrog?

Het is november vorig jaar als onze collega’s van de Deense omroep DR, met wie Zembla in de zaak JuicyFields nauw samenwerkt, op weg zijn naar het vliegveld van Helsinki. Ze zullen daar een bron ontmoeten die zegt onthullende informatie te hebben over de cannabisfraude van JuicyFields. Zijn naam: Igor Kekshin, een voormalig politieagent uit Sint-Petersburg, die banden heeft met de georganiseerde misdaad.

Igor heeft anderhalf jaar voor JuicyFields gewerkt, maar is gebrouilleerd geraakt met de top van de organisatie. Hij zegt nu door hen te worden bedreigd. De ramen van zijn huis zijn kapotgeschoten, terwijl zijn kinderen binnen lagen te slapen, vertelt hij. Ook zijn z’n honden vergiftigd en zijn auto in brand gestoken. Nu zegt hij schoon schip te willen maken en vertellen hoe de JuicyFields-fraude is opgezet. En vooral: wie erachter zaten. Delen van zijn verhaal zijn moeilijk te verifiëren, maar voor veel inden we bevestiging.

Het interview met Igor vindt plaats in een safehouse, op een afgelegen plek in de Finse bossen. Daar vertelt hij eerst over zijn eigen verleden: hij werkte jarenlang bij de politie in Sint-Petersburg, bij de anti-fraudeafdeling. Maar Igor is niet van onbesproken gedrag. In 2010 wordt hij gearresteerd op verdenking van afpersing, ontvoering en zware mishandeling. Uiteindelijk zegt hij alleen veroordeeld te zijn voor ambtsmisbruik.

Hij heeft dan al connecties met de onderwereld van Sint-Petersburg. Igor vertelt in begin 2021 te worden benaderd door Sergei B., de leider van een criminele groepering uit die stad. Die zoekt een hoofd beveiliging voor zijn activiteiten, maar vooral voor JuicyFields. Hij kan 50.000 euro per maand gaan verdienen en een bonus als het project is afgerond. Igor gaat akkoord en loopt anderhalf jaar mee in de oplichtingsbende.  

Volgens hem was het van meet af aan duidelijk: JuicyFields was een piramidefraude met als doel zoveel mogelijk geld te verzamelen om er vervolgens met de buit vandoor te gaan. Daarbij moesten investeerders wel overtuigd worden dat er daadwerkelijk cannabis geteeld werd. “Het was een façade. We creëerden een soort schijn, met al die plantages.”

Op foto’s die Zembla in handen krijgt zien we Igor op plantages in Colombia, samen met de Nederlander Hans van de V., die CEO was voor JuicyFields in Zuid-Amerika. “Op die plantages moesten videocamera's geplaatst worden. Er moesten spandoeken met 'JuicyFields' hangen, dus dat we partners zijn. En de boeren moesten onder die camera's de planten verbouwen. Dus de mensen die het geld investeerden konden altijd online zien wat er met hun cannabis gebeurt, hoe het groeit. Tegen de boeren werd meteen gezegd: we gaan deze cannabis niet ophalen. Jullie mogen de oogst houden, wij hebben het niet nodig.” Lachend: “Er waren helemaal niet genoeg planten voor al die investeerders.”

In het najaar van 2021 ontstaat er een conflict tussen Igor en de JuicyFields-top. Hem wordt gevraagd een ander bendelid, die als onbetrouwbaar wordt gezien, uit de weg te ruimen. Maar Igor weigert, vertelt hij. “Ze stopten mijn salaris te betalen. Toen de zaak klapte waren ze allemaal verdwenen. Mijn bonus heb ik nooit gekregen.” Dan vertelt Igor iets opzienbarends: we zijn niet de enige met wie hij praat. Hij heeft ook verklaringen afgelegd bij de Duitse recherche. Die ziet hem als een belangrijke getuige. Zijn getuigenissen zijn volgens hoofdofficier van justitie Ina Kinder tijdens de rest van het onderzoek betrouwbaar gebleken.

Voor de investeerders in JuicyFields heeft Igor een weinig optimistische boodschap: “Zoals het nu staat gaat niemand u iets terugbetalen. Dat geld is al verdeeld en besteed door alle organisatoren, dus de leiding van dit project.”

Het is donderdag 11 april 2024, 7.00 uur. In elf landen vinden huiszoekingen plaats, de meeste in Europa. Maar op hetzelfde moment vallen agenten aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, in de Dominicaanse Republiek, een appartement binnen. Naast een grote som contant geld en een vuurwapen treffen ze tot hun verrassing de man aan naar wie ze op zoek waren: de 40-jarige Rus Sergei B.

Lokale journalisten filmen hem een paar dagen later tijdens zijn voorgeleiding voor de rechtbank. Dan nog gekleed in shorts, een t-shirt en op slippers. Tijdens latere zittingen draagt hij een kogelwerend vest en een helm, net als de zwaarbewapende agenten die hem begeleiden.

Sergei B., geboren in Sint-Petersburg en zoon van een atoomwetenschapper, is de belangrijkste vangst van de Europese opsporingsdiensten die de megafraude rond  JuicyFields onderzoeken. Niet alleen onze informant Igor wijst hem aan als de man aan de top van de piramide, ook justitie in Duitsland ziet in hem het brein achter de zwendel.

Een zwendel die de geperfectioneerde variant lijkt van een eerdere fraude waarbij B. betrokken was, rond een Pools recyclingbedrijf met de naam Recyclix. Ook hierin konden beleggers via een online platform investeren, waarna hun hoge rendementen werden beloofd. Maar net zoals JuicyFields na ruim twee jaar ‘klapt’, komt ook Recyclix plots tot een einde. Aanleiding is een brand in een recyclinginstallatie. Investeerders kunnen vervolgens niet meer bij hun geld. Volgens politiediensten verliezen ze gezamenlijk zo’n 39 miljoen euro.

In Recyclix gaat Sergei B., die een IT-achtergrond heeft en een restaurantketen in Sint-Petersburg bezit, schuil achter de gefingeerde naam ‘Mark Kowal’. In die hoedanigheid duikt hij zelfs tijdens publieke evenementen op. In 2016 wordt hij handenschuddend met de Maltese Eurocommissaris voor Milieu gefotografeerd tijdens de ‘Groene Week’ in Brussel.

In JuicyFields blijft B. achter de schermen. Wanneer lokale media over zijn arrestatie in de Dominicaanse Republiek berichten, schrijven ze eerst over een verdachte met de naam ‘Paul Bergholts’. Het blijkt B.’s schuilnaam. Een fake identiteit, die zelfs tot uitdrukking komt in een officieel Russisch paspoort die op de valse naam ‘Paul Bergholts’ is afgegeven.

Kenners aan wie Zembla een kopie van het paspoort voorlegt, zien daarin ijzersterk bewijs dat B. connecties heeft met Russische inlichtingendiensten. Het doet Ilya Shumanov, directeur van Transparency International Rusland, denken aan de twee Russen die in 2018 in het Verenigd Koninkrijk de overgelopen spion Sergei Skripal en diens dochter met zenuwgas vergiftigden. Het bleken hoge officieren van de Russische militaire inlichtingendienst te zijn, die ook officiële paspoorten op een andere naam bij zich droegen. Het kan dan ook niet anders dan dat de afgifte van het paspoort van B. is afgestemd in de hoogste kringen van de inlichtingendiensten, denkt Shumanov.

Sergei B. is inmiddels uitgeleverd aan Spanje dat het onderzoek naar JuicyFields samen met Duitsland leidt. Op vragen die Zembla samen met andere media, via zijn advocaat, aan hem voorlegt over JuicyFields en eerdere fraudes, komen grotendeels ontwijkende, ronduit cryptische of zelfs ontregelende antwoorden. Zo antwoordt hij op de vraag waarom hij zich eerder Mark Kowal en Paul Bergholts noemde: “Ik werd vandaag wakker en heb besloten dat mijn nieuwe naam Georgy Rossi is.” Hij sluit zijn antwoord af met een knipogende emoji.

Ook trekt B. de betrouwbaarheid van Igor in twijfel, bijvoorbeeld waar het gaat om diens verklaring dat hij opdracht zou hebben gegeven een ander bendelid te vermoorden. Volgens B. is dat een “gefabriceerd verhaal”.

Wel erkent hij betrokken te zijn geweest bij JuicyFields en Recyclix. Maar volgens B. is er wel degelijk geld geïnvesteerd in echte productie van cannabis. “Vraag de plantages waarom ze hun verplichtingen niet zijn nagekomen.” B. zegt niet te weten waar het geld is gebleven, ontkent mensen opgelicht te hebben en wijst naar andere schuldigen. Wie dat zijn zegt hij niet.

Op foto’s uit de Recyclix-tijd, staat Sergei B. opvallend vaak met één en dezelfde man. Het gaat om de eveneens 40-jarige Vitaly M., ook een IT’er afkomstig uit Sint-Petersburg en één van B.’s partners in diens restaurantketen. De Duitse justitie ziet in M., die voortvluchtig is en naar alle waarschijnlijkheid in Rusland verblijft, de IT-man van de organisatie. Hij zou de website van JuicyFields hebben ontworpen en beheerd.

Daarnaast runt M. een autobedrijf. Volgens politiebronnen zou dat dienst hebben gedaan als het Russische kantoor voor JuicyFields. M.’s zwak voor vooral Amerikaanse auto’s komt ook tot uiting op social media, net als zijn voorliefde voor crypto.

Eind 2022 duikt M. op in een andere branche: hij blijkt mede-eigenaar te zijn van een dronefabriek in Sint-Petersburg, die een half jaar na de Russische inval in Oekraïne is opgezet. Een sector waar niet iedereen zomaar toegang tot heeft, zegt Ilya Shumanov.  “Er zijn geen toevallige spelers in deze markt. De drone productie is een zeer gesloten sector in Rusland en wordt heel streng gecontroleerd door de inlichtingendiensten.”

Als we de fabriek bellen, krijgen we een man aan de lijn die ons vraagt later terug te bellen. Als we dat doen, zegt hij Vitaly M. niet te kennen. Volgens hem spreken we niet met een dronefabriek, maar met een bouwbedrijf.

M. zelf meldt zich een paar dagen later per whatsapp, waarin hij vraagt zijn personeel met rust te laten. Op zijn profielfoto zit hij achter twee laptops met op de achtergrond een automatisch geweer. Hij bevestigt drones te produceren, alleen zijn die volgens hem voor andere doeleinden zoals het opsporen van bosbranden. Maar op een oude versie van de website vinden we beelden van een militaire drone en een vlag van het Russische ministerie van defensie. Ook is er in rode letters aan toegevoegd: ‘De overwinning zal van ons zijn!’  

Ruslanddeskundige Hubert Smeets ziet duidelijke aanwijzingen dat M. banden heeft met de Russische diensten. “Een dronefabriek in Petersburg opzetten kán niet zonder instemming van de Russische regering en de Russische geheime dienst. Dat is ondenkbaar. Dan ben je ondergeschikt aan het ministerie van defensie en sta je onder toezicht van de Russische geheime dienst.”

Met M. is nóg iets opmerkelijks aan de hand. Tijdens de politieacties op 11 april brengt de Duits recherche ook een bezoek aan het Russisch Huis in hartje Berlijn. Het profileert zich als een cultureel centrum, maar is onderdeel van de Russische overheid. Volgens de experts die Zembla raadpleegt gebruikt de Russische staat dit soort centra als dekmantel voor inlichtingendiensten.

Reden voor het Duitse politiebezoek aan het Russisch Huis: M. stond op dit adres geregistreerd in de Berlijnse burgeradministratie. Iets dat alleen mogelijk is als de ‘huisbaas’ – het Russisch Huis in dit geval - iemands verblijf schriftelijk bevestigt. Als we het Russisch Huis bezoeken bevestigt de directeur M.’s registratie, maar volgens hem zou hij vervalste documenten hebben gebruikt. Klopt dat ook? De gemeente Berlijn gaat niet op het voorval in, maar benadrukt dat het speciale apparatuur heeft om vervalsingen te herkennen. Kennelijk is daarbij niets aan het licht gekomen.

Smeets ziet opnieuw een aanwijzing van connecties met de Russische staat. “Dit zegt dat M. niet zelfstandig opereerde, want dan had hij zich kunnen vestigen op een ander adres. Het betekent dat de Russische overheidsdiensten wisten van zijn activiteiten en die hebben willen faciliteren.”  

Ook Vitaly M. sturen we een uitvoerige lijst met vragen. Net als bij Sergei B. komen daar weinig inhoudelijke, maar vooral licht provocerende antwoorden op. Bijvoorbeeld als we vragen waarom hij een adresregistratie had in het Russisch Huis: ”Ik zal het je vertellen als je me uitnodigt voor een etentje in Berlijn…” Wel bevestigt M. lid te zijn van het team achter JuicyFields. Gevraagd waar het geld is gebleven, antwoordt hij: “Ik herinner het me niet meer, we hebben het overgedragen aan mensen die gewetenloos bleken te zijn.”

“Ik rook geen cannabis, ik bén cannabis”, is het motto op de LinkedIn-pagina van Alan Glanse. Lange tijd is hij voor investeerders hét gezicht van JuicyFields. Hij is aanwezig op beurzen, spreekt investeerders toe en is met zijn charismatische voorkomen het middelpunt van de aandacht.

Niet gek dus dat hij ook prominent figureert in een gelikte muziekvideo die JuicyFields eind 2021 lanceert. Er is zelfs een bekende Duitse rapper voor ingehuurd, die samen met Alan Glanse een aanstekelijk lied zingt: ‘Money, money green, it started with a dream’. Opmerkelijk: in de video waarin Glanse een hoofdrol speelt zijn veelvuldig Russische matroesjka-poppen te zien. Vrijwel niemand slaat er in die tijd acht op. Maar wie er met de kennis van nu naar kijkt, ziet een duidelijke knipoog naar de afkomst van de daders. Én die van Glanse.

Volgens zijn LinkedIn-profiel woont Glanse al vele jaren in New York, en studeerde hij ook in de Verenigde Staten. Toch is zijn Engels opvallend gebrekkig. Maar Alan Glanse is dan ook niet zijn echte naam, onthult informant Igor in het interview dat we met hem hebben. In werkelijkheid heet hij ‘Anatoly’ en komt uit Sint-Petersburg. Volgens Igor was hij speciaal gerekruteerd om het gezicht van JuicyFields te zijn. “Ze kochten hem kleding en een Rolex, zodat hij er solide uit zag. Maar hij kon alleen uit het hoofd geleerde zinnen zeggen. Hij was een stroman, die niet snapte wat er gebeurde.”  

Niet de grote baas die investeerders in hem zagen dus, maar een stroman. Of, anders gezegd: de buitenste matroesjka-pop, die de werkelijke kopstukken moest verhullen. Kort voordat JuicyFields in juli 2022 in elkaar klapt, stapt Glanse op bij JuicyFields. In een videoboodschap aan investeerders claimt hij onschuldig te zijn, en zich gebruikt te voelen.

Toch wordt ‘Alan’ door de Duitse en Spaanse justitie als verdachte beschouwd en gezocht. Waar hij verblijft is onduidelijk. Terwijl de politie naar hem op zoek is, lukt het Zembla hem via Whatsapp te bereiken. Daarop laat hij weten geen vragen te willen beantwoorden. “Dat kan ik niet zolang het politieonderzoek nog loopt”, is het enige dat hij kwijt wil. Volgende berichten die we hem sturen, komen niet meer aan.  

Het is begin 2020 als in Berlijn een bedrijf met de naam ‘Juicy Grow’ opgericht. Het vormt het begin van wat zich zal ontpoppen tot de JuicyFields-fraude. Directeur van de onderneming: de 55-jarige Viktor B. Hij is betrokken bij het openen van de eerste bankrekeningen die JuicyFields gebruikt, maar de opsporingsdiensten zien in hem vooral een stroman met een bescheiden rol.

Toch springt B. in het oog. Dat heeft alles te maken met een opzienbarend artikel dat de New York Times in februari 2018 publiceert. In dat verhaal doet de krant uit de doeken hoe een obscure Rus de Amerikaanse inlichtingendienst CIA via een tussenpersoon heeft geprobeerd Amerikaanse cyberwapens en compromitterend materiaal over toenmalig president Trump te verkopen. Het kwam daarbij onder meer tot een ontmoeting in de Russische ambassade in Berlijn. De Amerikanen braken de gesprekken na een aantal maanden af, omdat ze het niet vertrouweden. 

De Rus was volgens de New York Times geen onbekende in de inlichtingenwereld, maar stond bekend om zijn banden met Russische inlichtingendiensten en cybercriminelen. Ook zou hij zich in het verleden schuldig hebben gemaakt aan witwassen. De naam van de Rus wordt in het artikel niet genoemd. Maar wel schrijft de krant over een specifiek detail: de man stond in de Britse kamer van koophandel geregistreerd met een zieltogend en inmiddels opgeheven bedrijf dat zich bezig zou houden met de verkoop van draagbare barbecues.

Het is meteen het enige dat online over Viktor B. te vinden is. In 2011 registreerde hij in Engeland een bedrijf in mobiele grills voor worstenverkopers. B. blijkt bovendien Russische roots te hebben, zien we als we een kopie van zijn paspoort in handen krijgen. B. is geboren in Kazachstan, tot 1991 behorend tot de toenmalige Sovjetunie. Uiteindelijk krijgen we ook uit andere hoek bevestiging voor ons vermoeden: bronnen beamen dat de man om wie het artikel in de New York Times draait, de Viktor B. is die de Duitse tak van JuicyFields oprichtte.

“Dit is een heel interessant persoon”, reageert Ilya Shumanov, als hem de informatie over Viktor B. wordt voorgelegd. Hij maakt eruit op dat B. een voormalige of nog steeds actieve agent moet zijn voor de Russische inlichtingendiensten. “Dat hij een positie heeft gehad binnen het grootste fraudeschema in Europa van de laatste tijd”, concludeert Shumanov, “het is heel duidelijk dat dit niet anders valt te interpreteren.” Viktor B. wordt tijdens de politieactie in april opgepakt in Duitsland en wacht zijn mogelijke vervolging in vrijheid af. Op vragen die we via zijn advocaat aan hem voorlegden, heeft hij niet gereageerd.

JuicyFields mag dan overduidelijk van Russische makelij zijn, er duikt in de zaak ook een Nederlander op. Het gaat om de 73-jarige Hans van de V., die een prominente rol blijkt te hebben vervuld. Zo stond hij samen met zijn vrouw aan de wieg van de verhuizing van JuicyFields’ hoofdkantoor naar Amsterdam. Ze richtten in de nazomer van 2021 het bedrijf Juicy Holdings op in de hoofdstad en Van de V. regelde er een kantoor, in een statig pand aan het Rokin.

Van de V. bezet op dat moment al een belangrijke positie bij het cannabisplatform: hij is CEO van de regio Zuid-Amerika. In die functie moet hij contact leggen met plantages in Colombia en omliggende landen. Zembla krijgt foto’s in handen waarop Van de V. te zien is, samen met Alan Glanse en onze informant Igor, terwijl ze samen cannabisbedrijven bezoeken.

Een van de plantages met wie JuicyFields contact had is FCM Global. “Ja, nu herinner ik het me. Zijn naam was Hans”, bevestigt Felipe Velasquez, directeur van het cannabisbedrijf, als hij met Van de V.’s naam wordt geconfronteerd. Hij zegt twee, drie keer met Van de V. te hebben gesproken. Contracten over de levering van cannabis worden opgesteld, maar tot een deal komt het uiteindelijk niet, omdat JuicyFields de benodigde documenten niet kan overleggen. Desondanks vraagt JuicyFields wel of FCM camera’s kan installeren waarmee de groei van de planten kan worden gevolgd. “Ze hielden vol dat er camera’s moesten komen”, zegt Velasquez. “Maar we begrepen niet waarom en hebben geweigerd.”

Tegenover Zembla houdt Van de V. lang vol in Colombia te wonen. Afspraken voor een ontmoeting in Nederland houdt hij af of draait hij terug. Na een lange zoektocht sporen we hem afgelopen zomer uiteindelijk op in Terneuzen. In een interview ontkent hij van de fraude te hebben geweten, maar geeft toe dat hij plantages geld mocht bieden om camera’s en JuicyFields-spandoeken op te hangen. Wel zegt hij op dat moment argwaan te hebben gekregen, waarna hij besloot op te stappen.  

Kortom, Van de V. presenteert zichzelf als klokkenluider, die te goeder trouw was. Reden waarom politie en justitie niet in hem geïnteresseerd zijn, denkt hij dan nog. Maar enkele weken na ons interview wordt Van de V. samen met zijn vrouw op verzoek van de Spaanse autoriteiten opgepakt.

In een zitting bij de Amsterdamse rechtbank, die over zijn uitlevering moet beslissen, houdt Van de V. opnieuw vol onschuldig te zijn. Maar dat haalt niets uit. De rechtbank zet een paar dagen later het licht voor zijn uitlevering op groen.

Zembla duikt in de tweeluik 'Het cannabisbedrog' in een online zwendel van ongekende omvang.