Gezondheidsraad wil lagere blootstelling van werknemers aan kwartsstof

Mensen moeten op hun werk aan zo min mogelijk kwartsstof worden blootgesteld, omdat er geen veilig blootstellingsniveau is. Dat stelt de Gezondheidsraad in een nieuw advies. Blootstelling aan kwartsstof kan op lange termijn longziektes veroorzaken en zelfs leiden tot longkanker. De Gezondheidsraad stelt daarom een lagere wettelijke grenswaarde voor. Arbeidshygiënist Tamara Onos: “Respirabel kwartsstof is nog schadelijker dan gedacht".

In Nederland worden werknemers in de bouw, bij de productie en bewerking van glas, keramiek en cement blootgesteld aan kwartstof. Ook mensen die op het spoor werken worden blootgesteld, omdat ze werken met stenen waar veel kwarts in zit. Zembla onthulde in 2021 dat spoorwerkers al zeker tien jaar blootgesteld worden aan te hoge concentraties. ProRail wordt meermaals in rapporten geadviseerd om de stenen te vervangen, maar volgt dit advies niet op. Daarmee overtreden ze volgens rapporten en deskundigen de wet en komen ze de zorgplicht niet na.

Bij het bewerken van kwartshoudende stenen, kan respirabel kwartsstof vrijkomen. Deze kleine deeltjes dringen diep de longen binnen en veroorzaken daar schade. Daarom zijn er wettelijke normen van wat je op een werkdag mag binnenkrijgen.  

Op dit moment is de wettelijke norm voor respirabel kwartsstof 0,075 milligram per kubieke meter. Dat is evenveel als één suikerklontje in een olympisch zwembad. De Gezondheidsraad adviseert nu een verbodsrisiconiveau (of verbodsniveau) van 0,036mg/m3. Maar zelfs met die lagere norm, kunnen mensen overlijden door het werken met kwartsstof: bij een 8-urige werkdag en 40 arbeidsjaren komt dit risico neer op 4 op de 1000 mensen, schrijft de Gezondheidsraad.

Volgens arbeidshygiënist Tamara Onos realiseren veel mensen zich niet dat we dus extra doden door het werk accepteren. “En daarom is het belangrijk te streven naar zo laag mogelijke blootstelling, lager nog dan de advies- en grenswaarden. En de beste manier om dat te bereiken is door bronaanpak: vervang de stof door een andere. Bij spoorballast heeft de Nederlandse Arbeidsinspectie na de uitzending van Zembla daarom ook gestuurd op het vervangen van de ballast door een kwartsvrije ballast.”

Waarom adviseert de Gezondheidsraad niet om het werken met deze stof helemaal te verbieden? Onos: “Je kunt eigenlijk niet om kwarts heen, als je ziet in hoeveel stenen het zit waarmee gewerkt wordt. Tegelijkertijd zegt de Gezondheidsraad wel: we denken dat er geen veilige grenswaarde is voor deze kankerverwekkende stof, dus die norm moet zo laag mogelijk.”

Opmerkelijk: in het nieuwe advies schrijft de Gezondheidsraad ook over veel gevallen van jonge werknemers met stoflongen. Mogelijk komt dat door een toename in de populariteit van aanrechtbladen van kwartscomposiet, een kunststeen. Het kwartsgehalte in composiet is zeer hoog (80- 90%). Vooralsnog gaat het om gevallen in het buitenland, omdat de productie vooral daar plaatsvindt.

Het advies van de Gezondheidsraad leidt nog niet meteen tot een aanpassing van de wet. De Gezondheidsraad kijkt alleen naar het gezondheidsaspect en niet naar de haalbaarheid: dat doet de Sociaal Economische Raad (SER), het adviesorgaan van ondernemers en werknemers. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid besluit vervolgens welke wettelijke grenswaarden ze kunnen opleggen aan werkgevers. 

Hoe zit het in de rest van Europa?
Op dit moment is de norm in Europa voor het werken met kwartsstof 0,1 mg/m3, al is er een advies uitgegaan voor 0,05 mg/m3. Sommige landen houden 0,05 mg/m3 aan, dat is lager dan de Nederlandse 0,075 mg/m3. In Portugal is die norm zelfs nog lager: 0,025 mg/m3.