Gemeente West Maas en Waal: ‘Ministerie houdt informatie achter in granulietzaak’

De gemeente West Maas en Waal wilde dat een gepland commissiedebat over de granulietstort in natuurplas Over de Maas zou worden uitgesteld, omdat het ministerie gemaakte afspraken niet is nagekomen. Volgens wethouder Ans Mol is “uitdrukkelijk afgesproken” dat het ministerie de gemeente in dit dossier op de hoogte zou houden. Maar een aanvullend onderzoek van bureau Arcadis, gedaan op verzoek van de gemeente, is al maanden geleden afgerond en blijkt niet met de gemeente gedeeld. “Waarom zijn wij als gemeente hierin gepasseerd? Welke belangen spelen hierin een rol?”, vraagt de wethouder in een brief aan staatssecretaris Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat.

Ook wist de gemeente niet dat er vandaag in de Tweede Kamer een commissiedebat gepland staat over de kwestie en dat de voormalig staatssecretaris in november de Tweede Kamer via een brief wel heeft geïnformeerd. De gemeente kreeg de informatie de afgelopen dagen tot haar verrassing van omwonenden van de plas die verenigd zijn in het burgercollectief Dreumelse Waard. “Wij hebben de stukken hierdoor niet tijdig en gedegen kunnen bestuderen. Daardoor is het onmogelijk om op moment van schrijven een eigen oordeel te vormen over inhoud.”

Het commissiedebat is donderdagmiddag wel gevoerd. Staatssecretaris Heijnen gaf tijdens het debat toe dat er dingen zijn misgegaan in de informatievoorziening naar de gemeente: “Ik schrik dat de gemeente aangeeft dat de communicatie stroef loopt. Er is net contact geweest tussen de DG (directeur-generaal, leidinggevende ambtenaar op het ministerie, red.) en de wethouder. Dit onderzoek is inderdaad abusievelijk niet gedeeld. Dat is niet goed en niet handig, maar het is ook allemaal mensenwerk", aldus Heijnen.

Vorig jaar mei ontstond opnieuw onrust bij de gemeente en het burgercollectief omdat in de Moleneindse Waard, onderdeel van natuurplas Over de Maas, een op granuliet lijkende substantie kwam bovendrijven. Dat is opvallend omdat Arcadis - na een eerder onderzoek naar aanleiding van de Zembla-uitzendingen- op die plek aan de oppervlakte geen granuliet was tegengekomen. Volgens dat rapport lag er een afdeklaag op het granuliet die het spul op zijn plek houdt. De gemeente en burgercollectief Dreumel vroegen om opheldering. 

Daarop gaf voormalig staatssecretaris Steven van Weyenberg Arcadis de opdracht om aanvullend onderzoek doen. In de aanvulling zegt Arcadis nu dat het aannemelijk is dat in de afdeklaag die op het granuliet is gestort, ook granuliet zit. Waarom Arcadis dat in het eerste rapport niet heeft geconstateerd, komt volgens het onderzoeksbureau onder meer doordat steekproeven tijdens periodes van sneeuw en hoogwater zijn genomen.

Dat is opmerkelijk omdat de steekproeven in Moleneindse Waard zijn gedaan op een dag (21 januari 2021) waarop het 12 graden was en er geen sneeuw lag. “Hier wordt de suggestie gewekt dat het granuliet niet kon worden waargenomen door sneeuw of hoogwater. Deze suggestie staat haaks op de werkelijkheid”, zegt burgercollectief Dreumel. 

Ondanks dat er wel granuliet in de plas is boven komen drijven, blijft Arcadis bij de conclusie dat het nog steeds veilig is, ook voor ecosystemen in de plas. In het eerste rapport concludeerde Arcadis juist dat uit testen met kleine organismen blijkt dat granuliet mogelijk negatieve effecten heeft voor specifieke ecosystemen of natuurdoeltypen. Arcadis redeneerde toen dat het niet nodig is om dit verder te onderzoeken omdat het granuliet in de plas is afgedekt. Nu in die afdeklaag zelf ook granuliet blijkt te zitten, adviseert Arcadis niet om alsnog onderzoek te doen naar het effect van granuliet op ecosystemen in de plas. “Subtiele effecten zijn niet op voorhand uit te sluiten”, schrijft het onderzoeksbureau, maar omdat tijdens een nieuw veldbezoek geen visuele effecten zijn waargenomen op het ecosysteem, verwacht Arcadis “geen negatieve effecten”.

Download het aanvullend onderzoek van Arcadis:

Het Burgercollectief is kritisch op deze conclusie en heeft ook haar onbegrip over de gang van zaken in een brief aan de staatssecretaris geventileerd:  “Wij vinden dat Arcadis dit belangrijke onderzoek niet op een deugdelijke manier heeft uitgevoerd en dat het verslag op een subjectieve manier is toegeschreven naar een gewenste uitkomst… Daarom vragen wij u om dit addendum van Arcadis terug te trekken en een vervangend, echt onafhankelijk onderzoek uit te laten voeren.” 

De gemeente stelt in haar brief aan de staatssecretaris dat ze door de gebrekkige informatievoorziening, het aanvullende onderzoek van Arcadis niet grondig heeft kunnen bestuderen. “Wij sluiten ons daarom voorlopig aan bij de conclusies van Burgercollectief Dreumelse Waard”. 

Eerder werd duidelijk dat het RIVM en Deltares onderzoek gaan doen naar de gevolgen van het bindmiddel polyacrylamide, dat aan het granuliet wordt toegevoegd, onder water. 

De gemeente en het burgercollectief roepen de staatssecretaris op om de uitkomsten van dit onderzoek af te wachten “alvorens vervolgstappen worden ondernomen”. Daarnaast vraagt de gemeente de staatssecretaris “nadrukkelijk zich aan de afspraken te houden omtrent het onderling informeren op dit dossier.”

Brief van de gemeente West Maas en Waal aan de staatssecretaris:

Brief van burgercollectief aan gemeente West Maas en Waal en aan de staatssecretaris: