Eurocommissaris Timmermans roept Rabobank op af te boeken op leningen intensieve landbouw

Timmermans presenteerde in mei 2020 zijn ‘Farm to Fork’ strategie met ambitieuze milieudoelstellingen. In 2030 moet het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zijn gehalveerd. Het aandeel biologische landbouw moet omhoog naar 25 procent. In Nederland is nu 4 procent van de totale landbouw biologisch.

Boeren kunnen de omslag naar een meer duurzame landbouw niet alleen maken. Zij hebben de afgelopen decennia veel geïnvesteerd in intensivering en uitbreiding. Daarvoor hebben ze hoge leningen moeten afsluiten bij banken en verplichtingen moeten aangaan bij leveranciers. Die hoge schuldenlast en lopende contracten maakt het voor boeren bijna onmogelijk om grote stappen te zetten in verduurzaming of om te schakelen naar biologisch. 

Dat blijkt ook uit de analyse die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in 2018 maakte. ‘De keuzes uit het verleden voor bijvoorbeeld investeringen in specifieke technologie, maken alternatieve ontwikkelrichtingen duur en risicovol. Soms is er door schulden en contracten nauwelijks een alternatief’, schrijft het PBL in ‘Naar een wenkend perspectief voor de landbouw’: ‘Het gaat dus niet om een verandering alleen door boeren, maar vooral ook door de partijen daaromheen: de financiers, de leveranciers en de verwerkende bedrijven.’  
Timmermans legt de bal nu bij de financiële sector: “Die bedrijven zouden goed geadviseerd zijn om snel te beginnen met het afschrijven van die leningen.”

De Rabobank is wereldwijd een van de grootste financiers van de landbouw, met 100 miljard aan investeringen in de landbouw, waarvan 1,5 miljard euro in pesticiden. Dat blijkt uit het recent gepubliceerde leningenoverzicht van 2020. Van die 100 miljard is ruim 30 miljard geïnvesteerd in de Nederlandse landbouw. Het merendeel van de Nederlandse agrariërs, 85 procent, is klant bij de Rabobank. 

Eerder zei directeur duurzaamheid Bas Rüter in Zembla dat de Rabobank medeverantwoordelijk is voor de problemen in de landbouw: “Als je alleen focust op de crisis in de landbouw, dan zijn wij natuurlijk de financier van de landbouw zoals die nu is. En dat betekent ook dat de problemen die daarmee samenhangen door ons gefinancierd worden. Wij dragen als bank medeverantwoordelijkheid voor hoe het systeem nu is.”

Kijk de uitzending 'De uitgeputte bodem: het grote geld' terug

Maar Rüter voelt er niets voor om af te boeken op leningen in de intensieve landbouw. “Het gaat over een landbouw die moet veranderen en dat doe je niet met afschrijven en zeggen: we beginnen helemaal opnieuw. Wij zijn een financiële instelling en geen subsidie-instrument. Onze spaarder wil graag zijn geld terug, dus je kunt dat niet afschrijven.” 

Timmermans is niet onder de indruk van dat argument: “Als je het niet nu in gang zet, dan kom je jezelf later tegen. Want vroeg of laat ben je die leningen dan echt kwijt en wat zeg je dan tegen je spaarders? Het is super urgent”, zegt hij tegen Zembla. “Als we niet snel van beleid veranderen dan dreigen we 1 miljoen soorten te verliezen. En verlies van biodiversiteit. Sommige mensen zeggen dan: ‘ach die beestjes, wat kan het ons schelen, wat minder beestjes’. Maar dat betekent dat het ecosysteem niet meer werkt en dat betekent ook dat onze gezondheid rechtstreeks bedreigd wordt. Maar bovenal betekent het ook dat de landbouwproductie enorm zal afnemen.” 

Ook De Nederlandse Bank ziet risico’s. Afgelopen zomer stelde de toezichthouder dat Nederlandse financiële instellingen voor honderden miljarden euro’s aan financieringen hebben uitstaan waarop ze mogelijk risico’s lopen als gevolg van biodiversiteitsverlies. DNB riep de financiële sector daarom op de risico’s van biodiversiteitsverlies in beeld te brengen.

“Wanneer bijen verdwijnen, kunnen problemen ontstaan in de landbouw. Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen hebben wereldwijd voor EUR 510 miljard financieringen uitstaan aan bedrijven met een hoge of zeer hoge afhankelijkheid van een of meerdere ecosysteemdiensten,” zo schreef DNB.