Een half miljoen arbeidsmigranten: uitbuiting en maatschappelijke onrust

Nederland telt ongeveer een half miljoen arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. Hun positie is precair en hun aanwezigheid zorgt zorgt ook nog eens vaak voor onrust in de gemeentes waarin ze worden gehuisvest. Het huidige systeem, waarin uitbuiting gepaard gaat met toenemende druk op de samenleving, kent weinig voorstanders. Kenners pleiten dan ook voor een ingrijpende politieke koerswijziging.

3.000 arbeidsmigranten, zoveel daklozen heeft hulporganisatie Barka in één jaar bijgestaan, zegt Larisa Melinceanu van Barka in Zembla. Om de groeiende groep dakloze arbeidsmigranten te helpen, heeft Barka steeds meer medewerkers nodig “en dat is niet per se een goed teken in deze context”, zegt Melinceanu. Ze ziet hoe kwetsbare Polen, Roemenen en Bulgaren door Nederlandse uitzendbureaus worden gerekruteerd in hun thuisland. “De mensen die blind in zo’n busje stappen, zijn mensen die het moeilijk hebben thuis. Ze rekenen op een wonder.” Maar in plaats van een wonder eindigen arbeidsmigranten dus meer dan eens op straat.

Fragment: Stichting Barka ondersteunt dakloze arbeidsmigranten

Nederland kent ongeveer een half miljoen arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa die veelal monotone, repetitieve werkzaamheden verrichten tegen het minimumloon, zegt arbeidssocioloog Jan Cremers. Hij bekritiseert bedrijven in de vleesverwerkende-industrie, glas- en tuinbouw, of distributiecentra. Zij zetten de arbeidsmigranten in voor hun productiewerk, maar besteden de verantwoordelijkheid over hun welzijn uit aan uitzendbureau’s. “Je bestelt drie koffiemachines en een blik arbeidsmigranten.”

In de meeste gevallen regelen de uitzendbureau’s niet alleen de werkplek, maar ook huisvesting en zorgverzekering. Zo raken arbeidsmigranten “compleet afhankelijk”, constateert Monique Kremer, directeur van de Adviesraad Migratie die het kabinet adviseert over migratievraagstukken. Ook arbeidseconoom Ronald Dekker vindt de afhankelijkheid kwalijk: “Dat is wel gewoon wat je uitbuiting noemt, ik kan er echt niks mooiers van maken.”

Zijn uitspraak onderstreept de bevindingen van een Parlementaire Onderzoekscommissie uit 2011. De commissie, onder leiding van Ger Koopmans, stelde destijds al vast dat arbeidsmigranten in Nederland in veel situaties worden uitgebuit. “Nederland kan het zich niet permitteren om nog langer te overleggen, te verkennen en te onderzoeken. Er moet nu doorgepakt worden,” was de alarmerende conclusie. Monique Kremer van de Adviesraad Migratie ziet dat er weinig is veranderd: “Het trieste is, dat wij deze zinnen ook nog steeds in ons rapport hebben opgenomen van 2022, om aan te tonen dat deze zinnen nog steeds aan de orde zijn.” Kremer weet dat arbeidsmigratie goed is voor de schatkist, maar ze ziet ook negatieve gevolgen voor de samenleving: “Je ziet dat de meeste baten voor werkgevers zijn, en de lasten voor de bredere samenleving.”

Hoe dat kan leiden tot sociale onrust, zien we in het Brabantse Boxtel. Sinds de zomer volgt Zembla een groep boze burgers die aan de rand van de gemeente in actie komen tegen een gepland migrantenhotel. Deze situatie staat symbool voor tal van gemeentes in Nederland, waar burgers lijnrecht tegenover hun gemeentebestuur komen te staan. In de uitzending pleiten kenners voor een ingrijpende politieke koerswijziging. Kremer: “Als er beleid komt dat meer gebaseerd is op brede welvaart dan denk ik dat er meer afwegingen gemaakt worden over: wie wil je dat er naar Nederland komt en waar gaan diegenen dan werken? En dan ik mij voorstellen dat wij geen mensen meer importeren in sectoren waar de arbeidsomstandigheden slecht zijn.”

Fragment:  Marly van Leeuwen uit Boxtel heeft een aantal bezorgde burgers uit andere gemeenten in Noord-Brabant en Limburg uitgenodigd

Zembla onderzoekt de positie van arbeidsmigranten in onze samenleving en bekijkt welke factoren ertoe geleid hebben dat er zo’n half miljoen arbeiders in ons land tegen de ondergrens aan lopen.