Dit wil de Europese Commissie met landbouw en het gebruik van pesticiden

Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw moet in 2030 in heel de EU met 50 procent zijn verminderd. In en rond Natura 2000-gebieden en in de buurt van parken en ander stedelijk groen wordt het gebruik van pesticiden verboden. Dat is nieuwe Europese wet-en regelgeving die de Europese Commissie vandaag voorstelt. De nieuwe regels moeten er mede voor zorgen dat natuurgebieden en ecosystemen in de EU herstellen.

Chemische bestrijdingsmiddelen schaden volgens de Europese Commissie de menselijke gezondheid en veroorzaken een afname van de biodiversiteit in landbouwgebieden. Ze vervuilen de lucht, het water en de wijdere omgeving. De Commissie stelt daarom duidelijke en bindende regels voor.

De ingrijpende wetsvoorstellen zijn volgens de commissie niet gericht tegen de boeren. "Alles wat we doen is juist om ze een duurzame en geloofwaardige toekomst te geven, en ook hun kinderen", is de boodschap van vicevoorzitter Frans Timmermans aan de Nederlandse boeren. Zembla maakte over de schadelijke gevolgen van grootschalig gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen meerdere uitzendingen, zoals ‘Parkinson op het platteland’ en de vierdelige serie: ‘De uitgeputte bodem’. 

Kijk de samenvatting van ‘Parkinson op het platteland’:

De nieuwe voorgestelde regelgeving van de Europese Commissie komt niet als een verrassing. Vicevoorzitter Timmermans presenteerde in mei 2020 al zijn ‘Farm to Fork’ strategie met ambitieuze milieudoelstellingen. De Europese Commissie gaf toen al aan de Europese landbouw drastisch te willen hervormen. De voorgestelde halvering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is destijds ook al besproken, alleen is het nu uitgewerkt in concrete regelgeving die juridisch bindend moeten worden. De lidstaten moeten nog akkoord gaan met de nieuwe regels.

Critici vinden het moment waarop het dagelijks EU-bestuur komt met de voorstellen - in Nederland ook nog precies op de dag van het boerenprotest - ongepast. "Omdat we midden in de ergste voedselcrisis van onze eeuw zitten, moet de Europese Commissie geen nieuwe wetgeving invoeren die de voedselproductie in Europa gevoelig kan verminderen", zegt bijvoorbeeld Annie Schreijer-Pierik (CDA), woordvoerder in de landbouwcommissie van het Europees Parlement.

Timmermans vindt het juist ongepast om de oorlog in Oekraïne "als excuus te gebruiken om mensen bang te maken", pareerde hij in Brussel. Hij wees erop dat de landbouw niet méér van het oude moet doen, maar dat betere alternatieven moeten worden gebruikt.

Onderdeel van de ‘Farm to Fork’ strategie van Timmermans is ook dat het aandeel biologische landbouw omhoog moet naar 25 procent. In Nederland was dat in 2021 slechts 4 procent van de totale landbouw. In de Zembla-uitzending ‘De uitgeputte bodem - deel 3’ blijkt dat boeren die omslag naar een meer duurzame landbouw niet alleen kunnen maken. Zij hebben de afgelopen decennia veel geïnvesteerd in intensivering en uitbreiding. Daarvoor hebben ze hoge leningen moeten afsluiten bij banken en verplichtingen moeten aangaan bij leveranciers. Die hoge schuldenlast en lopende contracten maakt het voor boeren bijna onmogelijk om grote stappen te zetten in verduurzaming of om te schakelen naar biologisch. 

De Rabobank is wereldwijd een van de grootste financiers van de landbouw, met 100 miljard aan investeringen in de landbouw, waarvan 1,5 miljard euro in pesticiden. Dat bleek uit een leningenoverzicht uit 2020. Het merendeel van de Nederlandse agrariërs, 85 procent, is klant bij de Rabobank. Timmermans zei vorig jaar in een interview met Zembla: “Ik zeg tegen de Rabobank en dat zeg ik tegen alle financiële instellingen, kijk eens goed naar je boeken. Welke leningen die je hebt uitstaan, hebben nog toekomst?” Investeringen in landbouwmethodes die de biodiversiteit bedreigen, zou de bank moeten afschrijven. “Want als ze dat niet doen, hebben ze over een aantal jaren leningen in de boeken staan die niets meer opbrengen, die ze helemaal kwijt zijn,” aldus Timmermans.

Sommige spelers uit de agrarische industrie beweren nog steeds dat er te weinig wetenschappelijk bewijs is voor de schade die intensieve landbouw en het gebruik van pesticiden toebrengen aan de natuur, ecologische systemen en de biodiversiteit. Met dat argument wordt er gelobbyd in Brussel tegen verduurzamingsmaatregelen. Maar dat die hervormingen hard nodig zijn, blijkt uit allerlei wetenschappelijk onderzoek over de gevolgen van intensieve landbouw voor natuur en milieu. Onder anderen eurocommissaris Frans Timmermans, maar ook onderzoeker Nina Holland, hoogleraar Enviromental Sustainability Jan Willem Erisman en professor Louise Vet zeggen dat er volop wetenschappelijk bewijs is. We hebben vorig jaar een aantal van deze belangrijke wetenschappelijke artikelen op een rij gezet.

Bekijk het overzicht met wetenschappelijke artikelen.