Dit verdienen Albert Heijn en FrieslandCampina aan Braziliaanse soja

Uit onderzoek van Profundo blijkt dat supermarktketen Albert Heijn van de Nederlandse bedrijven veruit het meeste verdient aan geïmporteerde Braziliaanse soja. In 2018 ging het naar schatting om zo’n 44 miljoen euro. Greenpeace: “De sojateelt is in Brazilië een van de belangrijkste aanjagers van ontbossing, bosbranden en grootschalige vernietiging van waardevolle natuur.”

Onderzoeksbureau Profundo analyseerde in opdracht van Greenpeace Nederland welke bedrijven in de Nederlandse sojaketen het meeste profiteren van de sojahandel tussen Brazilië en Nederland. Verschillende sectoren werden onder de loep genomen: van soja-importeurs, veevoerbedrijven, slachthuizen, eierproducenten tot aan consumentenbedrijven. 

Uit berekeningen van Profundo blijkt dat supermarktketen Albert Heijn, veevoederbedrijf ForFarmers en zuivelproducent FrieslandCampina het meeste geld verdienen aan de Braziliaans-Nederlandse sojahandel. Dit zijn ook meteen de drie grootste bedrijven binnen hun eigen sector. In deze tabel is te zien om welke bedragen het gaat:   

Volgens Profundo profiteren supermarkten het meeste van de totale brutowinst op de verwerking van Braziliaanse soja in Nederland (33-35 procent van het totaal). “Deze sector wordt gedomineerd door een kleine groep grote spelers, waarbij twee supermarktketens in 2018, 54 procent van de markt in handen hadden. Door hun sterke onderhandelingspositie behalen ze relatief hoge marges op verse producten als vlees en zuivel, waar veel ‘verborgen’ soja in zit,” stellen de onderzoekers.  

Veehouderij 
Nederland is binnen Europa de grootste importeur van soja. In 2018 kwam in totaal 7 miljoen ton soja onze havens binnen. Ongeveer de helft daarvan is afkomstig uit Brazilië, 39 procent komt uit de Verenigde Staten en 14 procent komt elders vandaan. Ongeveer tweederde van alle soja die binnenkomt, wordt weer geëxporteerd. 

Wat overblijft wordt grotendeels gebruikt in de veehouderij. Vanwege het hoge eiwitgehalte in soja is het een populair ingrediënt in veevoer. In totaal is in 2018 ongeveer 2 miljoen ton sojaschroot gebruikt in de Nederlandse veehouderij, waarvan naar schatting 50 procent afkomstig was uit Brazilië. Op die manier zit soja dus ‘verborgen’ in vlees, zuivel en eieren dat bijvoorbeeld in de schappen van de Albert Heijn ligt. Soja die wordt verwerkt in producten als sojamelk en vleesvervangers, maakt naar schatting nog geen 10 procent uit van de wereldwijde sojamarkt.  

'Minder vlees en zuivel' 
Greenpeace: “Door de grote hoeveelheid soja die nodig is voor de vlees- en zuivelproductie is de zogenoemde voetafdruk van de Nederlandse bio-industrie enorm. Alleen al voor de soja die de Nederlandse veeteelt verbruikt, is in productielanden zoals Brazilië een gebied zo groot als de hele Randstad (een vijfde van Nederland) nodig.”  

De soja vervangen voor veevoer van andere gewassen is volgens Greenpeace geen oplossing: “Je verschuift daarmee het probleem naar andere gebieden. Al dat veevoer legt een enorm beslag op land en verergert de klimaatcrisis. Alleen door minder vlees en zuivel te produceren komen we verder. Van supermarkten en leveranciers verwachten we daarom actie. Producten vervangen door plantaardige opties, en al helemaal geen kiloknallers meer,” stelt de milieuorganisatie op hun website.

Ontbossing en mensenrechtenschendingen 
Om te voorkomen dat er illegaal bos wordt gekapt om soja te kunnen telen, zijn er internationale afspraken gemaakt die ontbossing voor sojateelt moeten voorkomen. In het verleden had het Amazonewoud sterk te lijden onder de oprukkende sojateelt. Sinds 2006 geldt er een soja-moratorium: er mag geen ontbossing meer plaatsvinden voor soja.

Toch is er de afgelopen jaren juist weer sprake van een sterke stijging. De regering van president Bolsonaro heeft de instanties die de Amazone moeten beschermen verder uitgekleed. Sinds zijn aantreden zijn ontbossing en bosbranden flink toegenomen. Daarnaast brengt de productie van soja mensenrechtenschendingen met zich mee. De inheemse bevolking ziet dat hun leefgebied wordt bedreigd.  

Vorig jaar oktober bezocht een delegatie Braziliaanse inheemse leiders Nederland om met politici en bedrijven te praten over ontbossing en mensenrechtenschendingen in hun land. Nederland moet nu eindelijk eens zijn verantwoordelijkheid nemen, was de boodschap van de inheemse leiders: 

De ramp in het regenwoud 
Criminoloog Tim Boekhout van Solinge vertelde eerder aan Zembla in de uitzending ‘Ramp in het regenwoud’ dat hij betwijfelt of de soja die we in Nederland invoeren, zonder ontbossing is geproduceerd. De criminoloog doet al 16 jaar onderzoek in de amazone. “Als je die handelsketen een beetje kent, dan is het totaal onwaarschijnlijk dat alles wat hier in Nederland komt, helemaal legaal is. Ik kom al sinds 2003 in de Braziliaanse amazone. Ik zie de ontbossing alleen maar toenemen, ik heb nog nooit gezien dat het gestopt is.”  

FrieslandCampina en Albert Heijn (Ahold Delhaize), hebben als lid van het Consumer Goods Forum in 2010 beloofd dat zij per 2020 ontbossing hun productketens uit zouden sluiten. Over het niet halen van dat doel zegt het Consumer Goods Forum tegen Greenpeace: "Onze leden hebben vooruitgang geboekt op het gebied van onze doelstellingen voor 2020, maar na verloop van tijd hebben we geleerd dat het opschonen van individuele ketens niet leidt tot de transformatie die nodig is om een einde te maken aan ontbossing. In 2010 was onze strategie geworteld in het herstellen van de distributieketens door middel van certificering. En hoewel we vooruitgang hebben gezien als resultaat van het harde werk en de investeringen die we hebben gedaan, hebben we gemerkt dat certificering een nuttig instrument is, maar niet de allesomvattende oplossing die de wereld nodig heeft om een einde te maken aan ontbossing. " 

In de uitzending ‘Ramp in het Regenwoud - deel 2’ reizen we af naar de Braziliaanse deelstaat Pará om uit de te zoeken wat de gevolgen zijn van de sojahandel voor het Amazone regenwoud en de lokale bevolking. Bekijk de uitzending hier: