Dit is ons dossier over adoptiebedrog

Vanaf de jaren ‘80 zijn er tienduizenden kinderen vanuit het buitenland naar Nederland geadopteerd. Daarbij ging een hoop mis: van vervalste identiteitspapieren tot kinderen die illegaal werden verkocht. Zembla doet sinds 2017 onderzoek naar deze misstanden en fraude. In dit dossier lees je er alles over. 

Dit verhaal in het kort

- In de jaren ‘80 is er op grote schaal gefraudeerd met adopties uit Sri Lanka.
- Daarbij zijn veel adoptiedocumenten vervalst.
- Het adoptiesysteem draaide om geld. Zo werden tussenpersonen door adoptiestichting Flash betaald voor ieder kind dat zij aanboden.
- Er bestonden ook ‘babyfarms’. Hier werden vrouwen zwanger gemaakt, puur om aan de vraag naar adoptiekinderen te kunnen voldoen.
- De Nederlandse overheid is meerdere keren geïnformeerd over de adoptiefraude, maar heeft hier destijds niet voldoende naar gehandeld. De misstanden gingen door.
- Ook in Bangladesh, Indonesië en Cambodja was in dezelfde tijd sprake van adoptiefraude.
- De afgelopen jaren zijn adopties uit het buitenland vanwege de misstanden stopgezet, onder voorwaarden weer toegestaan en opnieuw stopgezet. Procedures die al liepen, gaan nog wel door.
- Op dit moment voeren verschillende geadopteerden rechtszaken tegen de Nederlandse overheid. Ze houden de staat verantwoordelijk voor hun onrechtmatige adopties.

In de jaren ‘80 zijn er ruim 4.000 kinderen vanuit Sri Lanka naar Nederland geadopteerd. Het is de grootste adoptiegolf die Nederland heeft gekend. De adopties verliepen voornamelijk via Stichting Flash. Inmiddels zijn de kinderen volwassen en ontdekken ze dat er van alles rammelt aan hun adoptieverhaal en hun identiteitspapieren.

Een oud-bestuurder van Flash schat in dat 70% van de adoptiedossiers vervalst is. Zo staan er in veel documenten geen namen van biologische moeders, maar van ‘acting mothers’. Zij deden zich destijds, in ruil voor geld, voor als biologische moeders. De biologische moeders wisten meestal niet van de adoptie af. Aan hen werd later verteld dat hun baby’s overleden waren. 

In de dossiers ontbreken vaak ook biologische broers en zussen. Daarnaast zijn sommige geboortedata doorgekrast.

Dat er veel mis ging bij de adopties uit Sri Lanka, was in de jaren ‘80 ook al bekend. In een reportage van Tros Aktua uit 1982 vertelt een oud-medewerker van Flash dat tussenpersonen die voor de stichting werkten, geld kregen per kind dat zij ter adoptie aanboden. Dat liep op tot wel 2.000 gulden. “Dan willen mensen zo snel mogelijk en zo veel mogelijk kinderen aanbieden, want dan verdienen ze meer,” legt Zef Hendriks uit. Hij is destijds directeur van Wereldkinderen, een andere grote adoptiestichting. Zij deden, vanwege de misstanden, niet mee aan adopties vanuit Sri Lanka. 

Flash is in 2010 gestopt. De meeste bestuursleden die betrokken waren bij adopties vanuit Sri Lanka, zijn overleden. De adoptiekinderen kunnen nu nergens terecht met hun vragen.

In de uitzending ‘Adoptiebedrog’ zie je hoe het zo mis kon gaan met de adopties in Sri Lanka. Ook volg je verschillende kinderen in hun zoektocht naar de waarheid over hun adoptieverhaal. 

Bekijk de uitzending:

Na de uitzending ontdekken meer kinderen dat de verhalen die aan hen verteld zijn over hun adoptie niet kloppen. 

Later ontdekt Zembla dat de misstanden rondom adopties nog veel groter van aard zijn. Er werd in Sri Lanka gebruikgemaakt van ‘babyfarms’. Dat zijn ‘boerderijen’ waar vrouwen zwanger werden gemaakt, puur om aan de vraag naar adoptiekinderen kon voldoen. “Ze verzamelden daar baby’s en verkochten ze aan buitenlanders voor adoptie,” bevestigt Rajitha Senaratne, de Sri Lankaanse minister van Volksgezondheid. 

De ontdekking van de ‘babyfarms’ wordt wereldnieuws.

In de tweede uitzending over adoptiebedrog ontdek je hoe het er op de babyfarms aan toe ging. Ook volg je meer kinderen die achter het echte verhaal van hun adoptie proberen te komen.

Bekijk hier de uitzending:

Na de uitzendingen start Sri Lanka een onderzoek naar de misstanden bij adopties. Ook richt minister Senaratne een DNA-bank op waar zowel kinderen als ouders op zoek kunnen naar bloedverwanten. 

De Nederlandse overheid werd in 1979 al gewezen op problemen met Flash. Emeritus hoogleraar Adoptie René Hoksbergen meldde destijds aan het ministerie van Justitie dat de stichting niet kritisch was op adopties. Ook VVD-Kamerlid Ed Nijpels stelde prangende vragen over adopties vanuit het buitenland. Maar “de Nederlandse overheid heeft met de handen in de zij staan toekijken,” vertelt advocaat Mark de Hek, die de adoptiekinderen inmiddels bijstaat in de rechtszaal.

Adoptiefraude vond bovendien niet alleen plaats in Sri Lanka, maar ook in andere landen, zoals Indonesië, Bangladesh en Cambodja. 

In de derde uitzending over adoptiebedrog ontdek je meer over de rol van de Nederlandse overheid bij de illegale adopties. Ook zie je de verhalen van adoptiekinderen uit andere landen.

Bekijk de uitzending:

Tien jaar later, in 1989, komt er een wet die regels voor interlandelijke adoptie vastlegt. Volgens Hoksbergen zijn er echter nog steeds dingen die niet goed gaan. Dat blijkt te kloppen: in 1991 worden de ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie opnieuw geïnformeerd over de adoptiefraude. 

De misstanden worden bevestigd door het levensverhaal van Dilani Butink. Zij wordt in 1992 via Stichting Kind & Toekomst uit Sri Lanka geadopteerd. De overheid weet dan al van de fraude die eerder heeft plaatsgevonden, maar toch blijkt ook haar dossier vervalst. 

Daarom kondigt minister van Justitie en Veiligheid Sander Dekker in 2018 een onafhankelijk onderzoek aan naar illegale interlandelijke adopties. Dit wordt uitgevoerd door commissie-Joustra. Zij kijken naar de mogelijke betrokkenheid van overheidsfunctionarissen. 

De regering stelt ook maximaal 1,2 miljoen euro beschikbaar voor adoptiekinderen die hun ouders in het buitenland willen vinden. Belangenorganisaties zijn ontevreden over deze subsidieregeling, omdat er niet voldoende ruimte is voor individuele zoektochten.

Butink spant, als eerste van de adoptiekinderen, een rechtszaak aan tegen de Staat. In eerste instantie wordt deze afgewezen wegens verjaring, maar in hoger beroep komt er toch een oordeel: de Staat en Stichting Kind & Toekomst hebben onrechtmatig gehandeld. Zij hadden beter moeten controleren op misstanden bij haar adoptie. Als reactie gaat de Staat in cassatie. Deze zaak loopt nog.

In de vierde uitzending over adoptiebedrog volg je Dilani Butink in aanloop naar haar rechtszaak. Daarnaast ontdek je meer verhalen van adoptiekinderen die een rechtszaak willen aanspannen.

Bekijk de uitzending:

Het rapport van onderzoekscommissie-Joustra bevestigt dat er bij de adopties ernstige misstanden zijn geweest, zoals kinderdiefstal, kinderhandel, corruptie en vervalsing van documenten. De commissie stelt ook dat de Nederlandse overheid signalen van misstanden negeerde en dat het systeem nog steeds fraudegevoelig is. “Tot op de dag van vandaag.”

In 2021 schort minister Dekker buitenlandse adopties tijdelijk op, naar aanleiding van het rapport. Vanaf dat moment worden er geen nieuwe adoptieaanvragen meer in behandeling genomen. Lopende procedures kunnen, na een extra toetsing, wel worden afgerond. Ook biedt Dekker namens de overheid excuses aan voor het jarenlang negeren van de misstanden. 

Vanaf april 2022 staat het kabinet adopties uit het buitenland toch weer toe. Adopties zijn nu alleen mogelijk als in het land van herkomst geen passende opvang is. Ook wordt het systeem beter gereguleerd. Dat stelt minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind.

Na een landenanalyse blijven er, van de 16 landen waaruit eerder geadopteerd mocht worden, nog acht over: Portugal, Hongarije, Bulgarije, Zuid-Afrika, Lesotho, Thailand, Filipijnen en Taiwan. 

Na een aangenomen motie besluit minister Weerwind in mei 2024 echter om alle nieuwe adopties uit het buitenland per direct te stoppen. Procedures die al zijn gestart, lopen door. 

In de uitzending ‘Adoptiebedrog: het einde?’ rijst de vraag of die procedures nog wel veilig kunnen verlopen. Zembla en Investico ontdekken samen met Europese partners dat de positieve landenanalyses van Bulgarije, Hongarije en de Filipijnen niet overeenkomen met de praktijk.

Bekijk de uitzending:

Dat zijn er 500, bevestigt minister Weerwind aan Zembla en Investico. Daar zijn grote zorgen over. Volgens Weerwind gaat het om 300 procedures die nog in de beginfase zitten en zijn 200 adopties in een vergevorderd stadium: “We werken eraan om dat zo zorgvuldig en goed mogelijk te doen.”  

Eén van de acht landen waaruit Nederland de komende tijd nog adopteert is Bulgarije. Sinds 2010 zijn er 135 Bulgaarse kinderen naar Nederland gekomen. Zembla en Investico deden de afgelopen maanden onderzoek naar de omstandigheden in Bulgarije en spraken daar met de achtergestelde en gediscrimineerde Roma-gemeenschap. Veel kinderen uit die gemeenschap blijken uit huis te worden geplaatst en vervolgens voor adoptie naar het buitenland aangeboden. Het afgelopen jaar blijkt maar liefst 80 procent van de internationaal geadopteerde Bulgaarse kinderen van Roma-afkomst.Ondertussen gaan de lopende adoptieprocedures door. Dat zijn er 500, bevestigt minister Weerwind aan Zembla en Investico. Daar zijn grote zorgen over. Volgens Weerwind gaat het om 300 procedures die nog in de beginfase zitten en zijn 200 adopties in een vergevorderd stadium: “We werken eraan om dat zo zorgvuldig en goed mogelijk te doen.”