Dit is ons dossier over adoptiebedrog

De afgelopen jaren deed Zembla meerdere onthullingen over misstanden rondom geadopteerde kinderen uit het buitenland. Dit zijn alle ontwikkelingen in ons dossier 'Adoptiebedrog' op een rij. 

In de jaren 80 zijn duizenden kinderen geadopteerd uit Sri Lanka. Het was de grootste adoptiefgolf die ons land heeft gekend. Een aantal van de, inmiddels volwassen, adoptiekinderen ontdekt dat er van alles rammelt aan hun adoptieverhaal en identiteitspapieren. In onze eerste uitzending over adoptiebedrog in 2017 spreken we met een aantal van hen.

We tonen aan dat de Nederlandse adoptieorganisatie Flash willens en wetens heeft gefraudeerd en dat daarmee grof geld is verdiend. Zo'n zeventig procent van de adoptiepapieren uit die tijd is waarschijnlijk niet in orde. Zo bleken sommige biologische moeders niet de echte moeders te zijn, werden broers en zussen van de adoptiekinderen verzwegen en werden geboortedata in paspoorten doorgekrast en veranderd. 

Kijk hier het eerste deel van Adoptiebedrog: 

De uitzending maakte veel los bij kijkers. Ook bij Marleen Blenkers. In 1985 werd ze uit Sri Lanka geadopteerd met haar tweelingzus Miranda. Vaak kregen ze te horen dat ze voor een tweeling wel erg weinig op elkaar leken. “Maar dan zeiden we dat we twee-eiig waren. Natuurlijk hebben we ons vaak afgevraagd of we echt tweelingzussen waren, maar door de uitzending van Zembla hebben we besloten dat het tijd was om het uit te zoeken.”

Lees hier meer: Deze geadopteerde tweeling uit Sri Lanka liet na jaren DNA-test doen

Babyfarms 
In het tweede deel van 'Adoptiebedrog' reizen we af naar Sri Lanka om de adoptiepraktijken van destijds ter plekke te onderzoeken. Wie waren verantwoordelijk voor de vervalsingen? En wie hadden er belang bij? In de uitzending erkent de Sri Lankaanse overheid voor het eerst dat er babyfarms waren in het land. Op de babyfarms werden vrouwen zwanger gemaakt om aan de vraag naar adoptiekinderen te kunnen voldoen. "Ze verzamelden daar de bab y’s en verkochten ze aan buitenlanders voor adoptie", zei de Sri Lankaanse minister van Volksgezondheid, dr. Rajitha Senaratne, tegen Zembla.  

We ontdekken ook dat vanuit een ziekenhuis in Matugama kinderen werden verkocht voor adoptie. Dat verklaren verpleegkundigen van dat ziekenhuis. Zembla spreekt met een moeder wiens baby kort na de geboorte volgens de artsen was overleden. Ze vertelt dat een familielid heeft gezien dat een arts het kindje levend het ziekenhuis uitdroeg. Vervolgens werden deze baby’s door zogeheten ‘acting mothers’ afgestaan ter adoptie. Acting mothers zijn vrouwen die tegen betaling zich voordeden als moeder van een ter adoptie aangeboden kind.

We spreken ook met een 'acting mother'. Ze vertelt dat ze een kind dat niet van haar was heeft afgestaan voor adoptie. Op de vraag van wie ze de opdracht kreeg om als ‘acting mother’ op te treden, zegt ze: “Iemand die was verbonden aan het ziekenhuis. (..) Ze hebben mij gevraagd te verschijnen als moeder. Toen gaven ze mij 2000 Roepie.”

Kijk hier deel twee van Adoptiebedrog: 

Wereldnieuws 
Het nieuws rondom de babyfarms slaat in als een bom: de ontdekkingen worden wereldnieuws. In Nederland wordt de destijds verantwoordelijke staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Klaas Dijkhoff door Kamerleden gevraagd om opheldering. Aan Zembla liet Dijkhoff toen weten dat hij aan het inventariseren was hoe destijds de rollen en verantwoordelijkheden verdeeld waren, hoe het toezicht geregeld was en welke organisaties en personen hierbij in zijn algemeenheid betrokken waren geweest.

Dijkhoff zei daarnaast in een schriftelijke reactie: "Ook zal ik in gesprek gaan met een aantal betrokken organisaties en zal ik de Sri Lankaanse autoriteiten benaderen. Op basis hiervan zal ik bezien of er een rol voor de Nederlandse overheid is weggelegd." 

Lees ook: De geadopteerde Jolijn zocht jarenlang naar haar biologische moeder

Nederlandse Overheid
In 2018 vervolgen we ons onderzoek naar misstanden rondom adopties uit het buitenland vanaf de jaren 70. Het ging namelijk niet alleen in Sri Lanka mis: ook in andere ontwikkelingslanden als Indonesië, Bangladesh en Cambodja blijkt op grote schaal sprake van illegale adopties, onder meer naar Nederland. Wat wist de Nederlandse overheid van het adoptiebedrog? En zijn de adopties uit al die andere landen wel legaal verlopen?

Volgens René Hoksbergen, emeritus hoogleraar Adoptie, was er in die jaren helemaal niets geregeld door onze overheid qua wet- en regelgeving rondom interlandelijke adopties. "Het was volstrekt particulier initiatief. Als jij een adoptieorganisatie wilde beginnen, dan deed je dat. En dat werd ook gedaan. Tien organisaties ontstonden er in een paar jaar tijd, om maar zo veel mogelijk kinderen hiernaartoe te halen." Hoe dat kon? Hoksbergen: "De groep wensouders was groot en had een hele sterke lobby. Het belang van het kind stond niet centraal, het belang van de wensouders en de kinderen hiernaartoe halen, dat stond centraal." 

Nederlandse Staat aansprakelijk 
Ook voormalig VVD-Kamerlid Ed Nijpels was destijds al kritisch op de adopties. In 1981 zei hij in de Tweede Kamer: "Het importeren van pinda's is aan meer voorschriften gebonden dan aan de adoptie van een buitenlands kind.” Pas in 1989 komt er een adoptiewet. Maar volgens Hoksbergen zijn er nog steeds dingen die niet goed gaan. Dilani Butink is daar een voorbeeld van. Als zij in 1992 via stichting Kind en Toekomst uit Sri Lanka wordt geadopteerd, zijn de misstanden rondom adopties vanuit dat land al meer dan tien jaar bekend. Maar ook het dossier van Dilani is vervalst.

Kijk hier deel drie van Adoptiebedrog: 

Reactie minister Dekker 
Minister van Justitie en Veiligheid Sander Dekker komt na de uitzending met een schriftelijke verklaring. Hij onderkent daarin dat er kwetsbaarheden in het adoptiesysteem zitten. Maar volgens Dekker ligt de primaire verantwoordelijkheid voor een zorgvuldige afstandsprocedure en dossiervorming bij de zendende landen. Dat er veel mis is gegaan bij adoptieprocedures noemt het ministerie ‘uitermate betreurenswaardig’. 

Toch is het voor Dekker geen reden om te stoppen met interlandelijke adoptie: "Een goed gereguleerde adoptieprocedure biedt kansen voor kinderen die daarbij gebaat zijn, want die kinderen zijn er nog steeds."
 
Schadeclaim 
In de uitzending geven verschillende geadopteerden aan de Nederlandse Staat verantwoordelijk te willen houden voor de misstanden. Zo diende geadopteerde en jurist Dewi Deijle namens de stichting Mijn Roots een schadeclaim in bij de overheid. "Er zijn misdaden gepleegd. Het is eigenlijk bizar, dat als je geadopteerd bent en er is sprake van vervalste papieren, dat je je eigen misdaad moet oplossen en dat je daarvoor moet betalen." 

De stichting vindt dat de Nederlandse overheid 'ernstig nalatig' is geweest als het gaat om het stoppen van illegale adopties vanuit Indonesië in de jaren 70 en 80. Het ministerie schoof de claim echter terzijde.

Onafhankelijk onderzoek illegale adopties 
In december 2018 kondigt minister van Justitie en Veiligheid, Sander Dekker, een onafhankelijk onderzoek aan naar de mogelijke betrokkenheid van overheidsfunctionarissen bij illegale interlandelijke adopties. Een externe commissie gaat kijken wat de feitelijke gang van zaken is geweest en wat de rol van de Nederlandse overheid daarbij was. Vorig jaar april werd bekend dat de commissie die onderzoek gaat doen is samengesteld en dat die zich zal richten op de periode 1967 tot 1998.

De regering stelt ook maximaal 1,2 miljoen euro beschikbaar voor adoptiekinderen die hun biologische ouders in het buitenland willen vinden. Het geld komt beschikbaar voor belangenorganisaties die zich inzetten voor geadopteerde kinderen en niet voor individuele zoektochten. Belangenorganisaties zijn echter erg ontevreden over de subsidieregeling: 

Rechtszaak Dilani Butink
In mei dit jaar begint de rechtszaak van Dilani Butink. Butink verwijt de Staat adopties vanuit Sri Lanka te hebben laten doorgaan, ondanks dat de overheid wist van de malafide adoptiepraktijken in Sri Lanka. Samen met haar advocaat Lisa Komp eist ze dat de overheid schuld erkent, haar schadeloos stelt en een DNA-databank opricht voor geadopteerden uit Sri Lanka. Ook wil ze ondersteuning om haar biologische ouders alsnog op te sporen.

In september dit jaar doet de rechter uitspraak. De conclusie van de rechtbank is dat de rechtsvorderingen van Dilani Butink verjaard zijn. Hierdoor zijn de vorderingen van Dilani Butink afgewezen. 

Ministeries 
Zembla onthulde in mei dat de ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie al in 1991 door de Nederlandse ambassade in Colombo zeer gedetailleerd zijn geïnformeerd over ernstige misstanden rond adopties in Sri Lanka. Dat staat in de correspondentie tussen de ambassade en het ministerie van Buitenlandse Zaken, die in het bezit is van Zembla. 

In het laatste deel van adoptiebedrog onderzoeken we: wat deed de Nederlandse overheid met de informatie dat op verschillende ministeries de misstanden al jarenlang bekend waren?