Onafhankelijke onderzoeksjournalistiek
De gevolgen van ‘Undercover in de Deense moskee’
23-11-2016
• leestijd 7 minuten
•
1491 keer bekeken
• 
In maart dit jaar leidt de film ‘Undercover in de Deense moskee’ in Denemarken tot veel ophef over de werkwijze van Deense moskeeën. ‘Moskeerne bag sløret’ (‘Achter de sluier van moskeeën’) wordt uitgezonden door de Deense zender TV2, is vrijwel volledig gemaakt met verborgen camera’s en brengt aan het licht hoe imams in acht Deense moskeeën met twee monden spreken; gematigd naar de buitenwereld, maar streng orthodox achter de deuren van de moskee. Van de acht moskeeën waar wordt gefilmd, staan twee bekend als gematigd.
Hoe is de film gemaakt?
De film is in het geheim gemaakt door de Deense commerciële omroep TV2. De omroep ging in het buitenland op zoek naar twee mensen die speciaal werden getraind om de verborgen camerabeelden te maken. Het zijn twee moslims die uit een streng religieus milieu komen. Drie maanden wonen de makers in een migrantenwijk in Aarhus. Er zijn ongeveer 150 moskeeën in Denemarken, het undercover-stel filmt in acht moskeeën en spreekt met zeven imams. Na het uitkomen van de film gaan de makers terug naar hun land. Om veiligheidsredenen blijven ze anoniem.
De film is in het geheim gemaakt door de Deense commerciële omroep TV2. De omroep ging in het buitenland op zoek naar twee mensen die speciaal werden getraind om de verborgen camerabeelden te maken. Het zijn twee moslims die uit een streng religieus milieu komen. Drie maanden wonen de makers in een migrantenwijk in Aarhus. Er zijn ongeveer 150 moskeeën in Denemarken, het undercover-stel filmt in acht moskeeën en spreekt met zeven imams. Na het uitkomen van de film gaan de makers terug naar hun land. Om veiligheidsredenen blijven ze anoniem.
Waarom de verborgen camera?
Het idee voor de film komt van de journalist Martin Kjær Jensen die een boek schreef over de Deense Ahmed Akkari. Akkari hoort jarenlang bij de intieme kring van Deense imams, tot hij drie jaar geleden afstand neemt van de fundamentele, politieke islam. Nu waarschuwt hij dat veel Deense moskeeën de integratie van moslims zouden belemmeren. Volgens Akkari zijn niet alle imams in Denemarken even eerlijk: naar de buitenwereld doen ze zich gematigd voor, maar achter de deuren van de moskee vertellen ze een ander verhaal. Jensen wilde onderzoeken of Akkari’s verhaal klopt. Omdat vrijwel niemand daar eerlijk met hem over wilde spreken, is gekozen voor de verborgen camera.
Het idee voor de film komt van de journalist Martin Kjær Jensen die een boek schreef over de Deense Ahmed Akkari. Akkari hoort jarenlang bij de intieme kring van Deense imams, tot hij drie jaar geleden afstand neemt van de fundamentele, politieke islam. Nu waarschuwt hij dat veel Deense moskeeën de integratie van moslims zouden belemmeren. Volgens Akkari zijn niet alle imams in Denemarken even eerlijk: naar de buitenwereld doen ze zich gematigd voor, maar achter de deuren van de moskee vertellen ze een ander verhaal. Jensen wilde onderzoeken of Akkari’s verhaal klopt. Omdat vrijwel niemand daar eerlijk met hem over wilde spreken, is gekozen voor de verborgen camera.
Wat toont de film aan?
In de film is te zien hoe meerdere imams vertellen dat je als vrouw niet naar de politie mag stappen als je door je man wordt geslagen en verkracht en dat je niet van hem mag scheiden. Ook vertelt een imam hoe je vrouwen moet stenigen en dat je kinderen boven de tien die niet willen bidden mag slaan, iets wat strafbaar is in het westen. Een andere imam vertelt dat een vrouw niet mag werken zonder toestemming van haar man. Ook in twee gematigde moskeeën filmen de makers dit soort uitspraken.
In de film is te zien hoe meerdere imams vertellen dat je als vrouw niet naar de politie mag stappen als je door je man wordt geslagen en verkracht en dat je niet van hem mag scheiden. Ook vertelt een imam hoe je vrouwen moet stenigen en dat je kinderen boven de tien die niet willen bidden mag slaan, iets wat strafbaar is in het westen. Een andere imam vertelt dat een vrouw niet mag werken zonder toestemming van haar man. Ook in twee gematigde moskeeën filmen de makers dit soort uitspraken.
In
een interview met NRC
vertelt Thomas Breinholt van TV2, hij was verantwoordelijk voor de film, wat hij van de onthullingen heeft geleerd:
“Mensen hebben het recht hun eigen religie te belijden, maar als die regels tegen hun mensenrechten ingaan, is er dan nog sprake van een vrije keuze? De adviezen die imams in deze acht moskeeën geven over het leven van mensen gaan tegen mensenrechten in; het recht op zelfbeschikking, het recht op lichamelijk integriteit, het recht op vrijheid van meningsuiting en ook zijn ze duidelijk tegen gelijke rechten tussen man en vrouw. In welke mate kunnen we dit als samenleving toestaan? Dat is nu de vraag.”
Hoe is er op de film gereageerd?
In Denemarken barst na de uitzending een hevige discussie over het onderwerp los. Veel Denen zijn boos en vinden dat de moskeeën uit de film gesloten moeten worden. Vanuit de islamitische wereld wordt verontwaardigd gereageerd en gezegd dat TV2 met deze reportage alle moslims in kwaad daglicht zet. Volgens veel moslims hebben de makers te eenzijdig naar de negatieve kanten gekeken. Tegelijk zijn er ook moslims die het goed vinden dat er eindelijk aandacht is voor dit probleem binnen hun cultuur.
In Denemarken barst na de uitzending een hevige discussie over het onderwerp los. Veel Denen zijn boos en vinden dat de moskeeën uit de film gesloten moeten worden. Vanuit de islamitische wereld wordt verontwaardigd gereageerd en gezegd dat TV2 met deze reportage alle moslims in kwaad daglicht zet. Volgens veel moslims hebben de makers te eenzijdig naar de negatieve kanten gekeken. Tegelijk zijn er ook moslims die het goed vinden dat er eindelijk aandacht is voor dit probleem binnen hun cultuur.
Politiek debat
Ook in de politiek ontstaat een felle discussie naar aanleiding van de onthullingen. Zowel politici van rechts als van links reageren geschokt op de beelden. Na veel debat besluit de Deense regering uiteindelijk haatpredikers die aanzetten tot het plegen van strafbare feiten harder te gaan aanpakken. De Deense minister van Kerk en Cultuur Bertel Haarder hierover :
Ook in de politiek ontstaat een felle discussie naar aanleiding van de onthullingen. Zowel politici van rechts als van links reageren geschokt op de beelden. Na veel debat besluit de Deense regering uiteindelijk haatpredikers die aanzetten tot het plegen van strafbare feiten harder te gaan aanpakken. De Deense minister van Kerk en Cultuur Bertel Haarder hierover :
“We gaan het sanctioneren van strafbare feiten in de context van religieus onderwijs strafbaar stellen. We hebben parallelle samenlevingen in Denemarken die helaas veel schade aanrichten, vooral bij jongeren.”
Inreisverbod
De Deense regering spreekt ook af een lijst van haatpredikers op te stellen en openbaar te maken. Niet alleen van Deense imams, maar ook van buitenlandse imams, die vervolgens een inreisverbod krijgen. En er komt een ‘watch-list’ voor Europese haatpredikers.
De Deense regering spreekt ook af een lijst van haatpredikers op te stellen en openbaar te maken. Niet alleen van Deense imams, maar ook van buitenlandse imams, die vervolgens een inreisverbod krijgen. En er komt een ‘watch-list’ voor Europese haatpredikers.
Bouw nieuwe moskee uitgesteld
De uitzending van TV2 leidt er ook toe dat de gemeenteraad van Aarhus de steun voor de bouw van een grote nieuwe moskee intrekt. Een van de redenen voor het intrekken van de steun is het feit dat de shariaraad van de Fredens moskee in Aarhus een moslima verbiedt om te scheiden van haar man die haar misbruikt e , zoals blijkt uit de onthullingen van TV2. Volgens de burgemeester van Aarhus zijn leden van deze moskee ook betrokken bij de plannen voor de bouw van de nieuwe moskee. Een van de gemeenteraadsleden uit Aarhus zegt :
De uitzending van TV2 leidt er ook toe dat de gemeenteraad van Aarhus de steun voor de bouw van een grote nieuwe moskee intrekt. Een van de redenen voor het intrekken van de steun is het feit dat de shariaraad van de Fredens moskee in Aarhus een moslima verbiedt om te scheiden van haar man die haar misbruikt e , zoals blijkt uit de onthullingen van TV2. Volgens de burgemeester van Aarhus zijn leden van deze moskee ook betrokken bij de plannen voor de bouw van de nieuwe moskee. Een van de gemeenteraadsleden uit Aarhus zegt :
“We voelen sympathie voor de moslims die nu lijden onder dit nieuws, maar ons vertrouwen is teveel geschaad nu uit de TV2 documenten blijkt dat een aantal organisaties die onderdeel zijn van de nieuwe moskee zulke radicale gedachten hebben.”
Wat zegt dit over Nederland?
Maurits Berger is hoogleraar Islam en het Westen aan de Universiteit van Leiden bekeek de Deense undercover beelden, maar denkt dat ze niet exemplarisch zijn voor alle moslims, niet in Denemarken en niet in Nederland. Hij vindt dat we de voorbeelden uit de Deense film eerder moeten vergelijken met sektarisch gedrag binnen de moslimgemeenschap. Volgens de hoogleraar veroordelen de meeste islamitische organisaties in Nederland dergelijke uitspraken en voelen veel moslims zich niet thuis bij de uitingen die in de Deense moskeeën zijn gefilmd. Berger tegen Zembla:
Maurits Berger is hoogleraar Islam en het Westen aan de Universiteit van Leiden bekeek de Deense undercover beelden, maar denkt dat ze niet exemplarisch zijn voor alle moslims, niet in Denemarken en niet in Nederland. Hij vindt dat we de voorbeelden uit de Deense film eerder moeten vergelijken met sektarisch gedrag binnen de moslimgemeenschap. Volgens de hoogleraar veroordelen de meeste islamitische organisaties in Nederland dergelijke uitspraken en voelen veel moslims zich niet thuis bij de uitingen die in de Deense moskeeën zijn gefilmd. Berger tegen Zembla:
“Ik heb zeer regelmatig contact met deze organisaties in Nederland. Zij schrikken ook van dit nieuws, want dit is niet de boodschap die zij uit willen dragen. Voor hen is dit een stap terug in de tijd. Het maakt ze moedeloos dat ze met dit soort omstreden uitspraken worden geassocieerd.”
Worsteling tussen eigen geloof en Nederlandse regelgeving
Volgens Rasit Bal van het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) is het niet ondenkbaar dat dit soort uitspraken ook in Nederlandse moskeeën worden gedaan. Een van de problemen waarmee imams te maken hebben is de tegenstrijdigheid tussen hun geloof en de Nederlandse wet- en regelgeving. Bal:
Volgens Rasit Bal van het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) is het niet ondenkbaar dat dit soort uitspraken ook in Nederlandse moskeeën worden gedaan. Een van de problemen waarmee imams te maken hebben is de tegenstrijdigheid tussen hun geloof en de Nederlandse wet- en regelgeving. Bal:
“Ook hier hebben we imams die zich houden aan die traditionele instructies, maar die naar buiten toe zeggen ze dat ze bruggenbouwers zijn. We merken dat het voornamelijk gebeurt als imams niet voldoende bekend zijn met de Nederlandse cultuur, regels en wetten. Omdat ze hun eigen tradities en geloof wel goed kennen, vallen ze daar dan sterker op terug.”
Dat is een worsteling waarmee volgens Bal meerdere imams mee kampen en die soms tot fouten leidt. Bal:
“Het mag natuurlijk niet voorkomen dat een imam afraadt om aangifte te doen van huiselijk geweld. Maar het is ook niet de bedoeling dat je de religieuze traditie zomaar overboord gooit. Maar je merkt wel dat het verandert. Als een imam zegt dat je een kind een tik mag geven als het niet bidt en hem wordt duidelijk uitgelegd dat het slaan van kinderen hier strafbaar is, dan past hij zijn uitingen aan. We moeten dit soort sprekers dus veel meer op de hoogte brengen van de cultuur en regels in Nederland.”
Verschil tussen streng orthodoxe en gematigde moslims
Jan Jaap de Ruiter, universitair docent van de Universiteit Tilburg, bevestigt aan Zembla dat de onthullingen uit de Deense undercoverreportage een beeld tonen dat ook in Nederland te zien is. Maar hij benadrukt wel dat de uitspraken vooral terug te vinden zijn binnen de salafistische beweging, een fundamentalistische stroming binnen de islam. De Ruiter begeleidt op dit moment een promotieonderzoek van een onderzoeker (de man wil anoniem blijven tot zijn promotie begin volgend jaar) die ruim twee jaar onderzoek deed naar de leefwereld van jonge salafisten in Nederland. In deze streng orthodoxe groepen zijn uitlatingen als in de Deense moskeeën niet vreemd. De Ruiter:
Jan Jaap de Ruiter, universitair docent van de Universiteit Tilburg, bevestigt aan Zembla dat de onthullingen uit de Deense undercoverreportage een beeld tonen dat ook in Nederland te zien is. Maar hij benadrukt wel dat de uitspraken vooral terug te vinden zijn binnen de salafistische beweging, een fundamentalistische stroming binnen de islam. De Ruiter begeleidt op dit moment een promotieonderzoek van een onderzoeker (de man wil anoniem blijven tot zijn promotie begin volgend jaar) die ruim twee jaar onderzoek deed naar de leefwereld van jonge salafisten in Nederland. In deze streng orthodoxe groepen zijn uitlatingen als in de Deense moskeeën niet vreemd. De Ruiter:
“Zo kreeg de promovendus te horen dat moslims zich niet moeten schamen voor wat er in de sharia staat, zoals steniging als strafmaatregel of het van gebouwen gooien van mensen voor overspel.”
Bizarre spagaat
Volgens De Ruiter geloven veel orthodoxe moslims oprecht dat ze aan de wetten voldoen en tegelijk hun geloof kunnen belijden:
Volgens De Ruiter geloven veel orthodoxe moslims oprecht dat ze aan de wetten voldoen en tegelijk hun geloof kunnen belijden:
“In hun hoofd hebben deze mensen er zo’n draai aangegeven dat ze denken dat het verschil tussen de sharia en de nationale wet geen tegenstelling is. Maar dat is natuurlijk een bizarre spagaat.”
Steeds meer salafisten
Van de ongeveer 900.000 moslims in Nederland zijn zo’n twintig- tot dertigduizend jongeren vatbaar voor de salafistische ideologie, blijkt uit cijfers vande AIVD uit 2007. Dat worden er steeds meer, zegt De Ruiter, en sommigen van hen proberen ook invloed uit te oefenen op gematigde moskeeën. Maar de arabist benadrukt dat het vooralsnog niet duidelijk is in hoeverre de Deense bevindingen in de gematigde moskeeën ook gelden voor gematigde moskeeën in ons land.
Van de ongeveer 900.000 moslims in Nederland zijn zo’n twintig- tot dertigduizend jongeren vatbaar voor de salafistische ideologie, blijkt uit cijfers vande AIVD uit 2007. Dat worden er steeds meer, zegt De Ruiter, en sommigen van hen proberen ook invloed uit te oefenen op gematigde moskeeën. Maar de arabist benadrukt dat het vooralsnog niet duidelijk is in hoeverre de Deense bevindingen in de gematigde moskeeën ook gelden voor gematigde moskeeën in ons land.
Zelfreinigend vermogen
Volgens hoogleraar Maurits Berger moet vooral het zelfreinigende vermogen groeien in moslimgemeenschap.
Volgens hoogleraar Maurits Berger moet vooral het zelfreinigende vermogen groeien in moslimgemeenschap.
“Natuurlijk moeten we geen ruimte bieden aan dit soort gekken. Die moeten we zeker aanpakken. Maar dat is vooral ook iets dat moslims zelf moeten doen. Er zijn steeds meer positieve initiatieven in Nederland. Daar moeten we ons op blijven richten, met een ondersteunende rol van de overheid.”
23 haatimams geweerd
Op dit moment wordt er in Nederland gewerkt aan een lijst met predikers die dubieus zijn. Dit wordt gedaan door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en veiligheid (NCTV). Ook zijn in Nederland sinds het begin 2015 zeker 23 zogenaamde haatimams geweerd. Vijftien andere predikers werden na overleg met de betrokken organisaties alsnog niet uitgenodigd voor hun preek.
Op dit moment wordt er in Nederland gewerkt aan een lijst met predikers die dubieus zijn. Dit wordt gedaan door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en veiligheid (NCTV). Ook zijn in Nederland sinds het begin 2015 zeker 23 zogenaamde haatimams geweerd. Vijftien andere predikers werden na overleg met de betrokken organisaties alsnog niet uitgenodigd voor hun preek.
Kijk naar
‘Undercover in de Deense Moskee’
, 21:15, NPO2, Zembla Internationaal.
Update, woensdag 21:15
Financiering een van de moskee-en via ambassade Qatar in Nederland
NRC achterhaalde dat een van de moskeeën uit de reportage 'Undercover inde Deense moskee' dit jaar financiering heeft ontvangen uit de Arabische oliestaat Qatar. De geldstroom is via Nederland gelopen. Begin dit jaar heeft de ambassade van Qatar in Den Haag ruim 200.000 euro naar de Grote moskee in Kopenhagen gestuurd. De financiering voor de moskee verloopt vermoedelijk via Nederland omdat Qatar geen ambassade heeft in Denemarken. Bronnen hebben bevestigd tegen NRC dat de transactie bekend is bij de Nederlandse autoriteiten. Lees: 'Qatar financiert omstreden Deense moskee via Den Haag'.
NRC achterhaalde dat een van de moskeeën uit de reportage 'Undercover inde Deense moskee' dit jaar financiering heeft ontvangen uit de Arabische oliestaat Qatar. De geldstroom is via Nederland gelopen. Begin dit jaar heeft de ambassade van Qatar in Den Haag ruim 200.000 euro naar de Grote moskee in Kopenhagen gestuurd. De financiering voor de moskee verloopt vermoedelijk via Nederland omdat Qatar geen ambassade heeft in Denemarken. Bronnen hebben bevestigd tegen NRC dat de transactie bekend is bij de Nederlandse autoriteiten. Lees: 'Qatar financiert omstreden Deense moskee via Den Haag'.
Praat mee
Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?
Schrijf je in voor de Zembla-nieuwsbrief en blijf op de hoogte van onze onthullende journalistiek.