De WIA pakt onrechtvaardig uit voor de arbeidsongeschikte Willemijn (29): ‘Ik kom straks niet meer rond’

Duizenden Nederlanders komen jaarlijks in de knel door ons arbeidsongeschiktheidsstelsel. Dat stelsel werkt prima voor mensen die goed verdienen, maar pakt vaak nadelig uit voor mensen met lage lonen. Hoe onrechtvaardig dat kan zijn, blijkt uit het verhaal van Willemijn Duivenvoorde.

Door Jeroen Pen

Eerder dit jaar sprak Zembla Willemijn Duivenvoorde, een 29-jarige die net als veel andere mensen een ziekte kreeg die veel schade aanricht en waar weinig over bekend is: long covid. De symptomen: continue vermoeidheid, concentratieproblemen, geheugenbeschadiging, snel buiten adem zijn, slechte nachtrust, een zeurderige hoofdpijn, en, als gevolg van dat allemaal, een zekere zwaarmoedigheid.

Willemijn had een rijk sociaal leven, en was – mede doordat ze gedurende haar volledige studietijd drie keer per week is blijven sporten – kerngezond. Naar Nederlandse begrippen had ze ook nog eens een betaalbare woning. Vlak voor ze haar masterdiploma Biomedical Engineering haalde aan de Rijksuniversiteit Groningen, kreeg ze haar eerste baan aangeboden. Willemijn hapt toe. Ze gaat een starterssalaris verdienen. Geen vetpot, maar genoeg om van rond te komen. Dan, na acht maanden in loondienst, wordt ze ziek. 

Inmiddels zit ze bijna drie jaar thuis met long covid. Of de tunnel een einde kent, en zo ja, waar dat einde zich bevindt, weet niemand. De onzekerheid, het gebrek aan toekomstperspectief – het raakt al haar lotgenoten hard. Maar wat Willemijns situatie extra nijpend maakt, is hoe de wet WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen, de opvolger van de WAO) voor haar uitpakt.

De eerste twee jaar dat een werknemer ziek is, geldt een betaalverplichting voor zijn werkgever. De eerste twaalf maanden het volle salaris, na één jaar nog zeventig procent. “Dat betekende voor mij dat ik netto 1585 euro overhield,” vertelt Willemijn.

Na twee jaar ziekte volgt een keuring bij het UWV, waar ze bepalen in hoeverre je nog geschikt bent om te werken. Eerder dit jaar was Willemijn aan de beurt. De conclusie laat niets aan de verbeelding over: volledig arbeidsongeschikt. In afwachting van haar eventuele herstel krijgt ze een uitkering. Die blijkt echter zo laag dat ze het zich eigenlijk helemaal niet kan permitteren om nog langer ziek te zijn. Ruim 1300 euro bruto, iets meer dan 1100 netto. “Lager dan het sociaal minimum,” aldus Willemijn.

Daar zit een merkwaardige berekening achter, die onderdeel uitmaakt van de WIA. Wie in Nederland arbeidsongeschikt raakt en volledig wordt afgekeurd, heeft recht op een uitkering ter hoogte van zeventig procent van zijn oude salaris. Dat wil zeggen: het gemiddelde salaris van het laatste arbeidsjaar.

Alleen werkte Willemijn pas acht maanden. In de vier maanden daarvoor was ze veel tijd kwijt aan haar afstuderen, wat ten koste ging van haar bijbaan. Verspreid over twee maanden leverde dat haar 190 euro op. “Het UWV houdt daar geen rekening mee en neemt het gemiddelde van de laatste twaalf maanden waarin ik heb gewerkt,” legt ze uit.

Eigenlijk wil ze haar tijd besteden aan zo snel mogelijk beter worden, maar dit levert haar zoveel stress op dat daarvan voorlopig geen sprake is. Ze woont samen met haar geliefde, maar ze kunnen de huur amper betalen en voor huursubsidie komen ze niet in aanmerking zolang ze gezamenlijk onder dit dak wonen.

Dus zocht ze de afgelopen maanden naar een sociale huurwoning voor zichzelf. “Ik dacht: dan maar niet meer samenwonen met mijn vriend,” zegt ze. “Die vorm van liefde kan ik me klaarblijkelijk niet meer permitteren.” Het levert uiteindelijk niets op: met twee woningen zouden ze even duur uit zijn.

Ze hebben ook overwogen om weer bij hun ouders te gaan wonen, maar ook dat bleek geen haalbare kaart. “Mijn moeder heeft het ook niet breed, als ik weer bij haar intrek krijgt zij geen zorgtoeslag meer en verplaatsen we het probleem alleen maar. De ouders van mijn vriend wonen in een afgelegen Gronings dorpje. Het zijn hele lieve mensen, we hebben het erover gehad om bij ze in te trekken. Alleen raak ik dan nog verder geïsoleerd dan nu al het geval is.”

En haar wereld wordt al steeds kleiner, vertelt Willemijn. “Als vrienden vragen of ik een avond mee uit eten ga of een weekendje weg, wil ik graag, maar ik bedank, want ik kan het niet betalen. Zo raak ik volledig geïsoleerd en voel ik me steeds eenzamer.” 

Haar vriend werkt noodgedwongen meer dan hem lief is om in ieder geval de huur te kunnen betalen. Vooralsnog leeft Willemijn in armoede. Van haar bestaanszekerheid is weinig over. “Ik zit de hele dag alleen thuis. Onder een dekentje, want door het salaris van mijn vriend heb ik geen recht op energietoeslag. Dus probeer ik weinig te stoken. Als de energierekening een tientje hoger uitvalt gaat dat ten koste van de paar euro per maand die ik nog vrij te besteden heb.”

De boodschappen, huur en verzekeringen kunnen ze nog betalen, maar daarna blijft er weinig over. De inflatie helpt ook niet mee, en dan gaan straks de rente op haar studieschuld ook nog eens omhoog. Niet dat ze nu aflost, daarvoor is haar inkomen te laag, maar ze bouwt er wel extra schuld door op.

Alle extraatjes betaalt haar geliefde, of haalt ze van haar spaarrekening, maar daar kan ze niet eindeloos mee blijven doorgaan, realiseert ze zich. “De reserves raken op. Het water staat me straks aan de lippen.” Ze ziet op tegen de feestmaand, omdat ze het zich niet kan veroorloven om sinterklaascadeaus voor haar familie te kopen.

“Ik ben niet de enige voor wie de WIA zo uitpakt,” besluit ze. “Het moet echt anders.”

Donderdagavond 9 november om 20.30 uur is de herhaling van 'Helden in de bijstand' te zien op NPO 2.

 Kijk 'Het onrecht van de WIA blootgelegd' in 15 minuten: