De valkuilen van het stiefgezin (en hoe je ze kunt voorkomen)

“Het Stiefouderschapsplan, kortweg het Stiefplan, bestaat uit een beschrijving van verschillende stiefgezinnen en achttien onderwerpen waar stiefouders afspraken over kunnen maken wanneer ze een nieuw gezin starten of al een samengesteld gezin hebben. Het Stiefplan sluit aan op het verplichte ouderschapsplan. Het is niet verplicht, maar een hulpmiddel. Voordat ouders aan het nieuwe gezin beginnen, denken ze vaak dat het allemaal wel goedkomt, maar in de praktijk blijkt dat de nieuwe gezinssituatie vaak tot problemen leidt. De bedoeling van het plan is om ouders van tevoren voor te lichten over hun nieuwe situatie.” 

“In de wet is vastgelegd dat gescheiden ouders samen een ouderschapsplan moeten opstellen. Wij vinden dat er op dezelfde manier ook een Stiefplan zou moeten zijn. Ik denk dat we nog niet klaar zijn in onze samenleving om het bij wet vast te leggen, maar het is eigenlijk net zo belangrijk als het ouderschapsplan. Je kunt veel problemen in je nieuwe gezinssituatie voorkomen als je weet wat de valkuilen zijn en hoe je daarmee om moet gaan. Uit ervaring met honderden gezinnen zien we dat dat werkt. ” 

“Daar zijn behoorlijk wat redenen voor. Na een scheiding is er natuurlijk veel verdriet. Als ouders dan opnieuw verliefd worden, denken ze vaak: nu is het tijd voor míjn geluk. Daarbij vergeten veel volwassenen dat het tempo van opnieuw samenwonen met een ander niet hetzelfde is als het tempo van de kinderen.”

“Ten tweede blijkt dat veel mensen niet goed voorbereid zijn op de nieuwe verschillen die twee gezinnen onder één dak met zich meebrengen. De eerste drie à vier maanden gaat het meestal perfect, maar daarna zie je vaak dat het misgaat. Opeens realiseren kinderen zich dat ze nooit meer ‘net als vroeger’ bij hun vader en moeder kunnen zijn bijvoorbeeld. Maar ook alledaagse dingen gaan invloed krijgen: denk aan een andere cultuur, ander eten, nieuwe muziek in huis en fysieke aanwezigheid van mensen die geen bloedverwanten zijn. Het klinkt misschien raar, maar een andere lichaamsgeur in het gezin kan al weerstand oproepen. Mensen hebben van tevoren geen idee hoe dat binnendringt in de intimiteit van samenleven.”

“Een derde oorzaak is vaak dat de eerste relatie nog niet goed is afgerond en er bijvoorbeeld geen of te weinig aandacht is voor de positie van de ex-partner. Je ziet dat mensen vaak al gaan samenwonen als de oude relatie nog niet echt is afgehecht en er nog een conflict is met de ex-partner, de ‘andere ouder’ zoals ik het liever noem. Dat levert vrijwel altijd zorgen en problemen op.”

“Nog een oorzaak van problemen is dat mensen zich niet goed realiseren dat ze niet alleen met de ex-partner moeten bespreken wie welke ruimte krijgt bij het opvoeden, maar ook met de nieuwe partner. Je ziet vaak dat vooral stiefmoeders geneigd zijn veel verantwoordelijkheid te nemen voor de nieuwe kinderen in het gezin, maar dat dat ook tot ergernis en frustratie leidt.”

“Ik denk dat veel mensen te snel hun nieuwe liefde introduceren of met hun nieuwe liefde en diens kinderen gaan samenwonen. Mijn advies is: wacht daar een jaar mee, of misschien wel twee. Natuurlijk is het knus en gezellig om altijd samen te zijn, natuurlijk is het goedkoper om in één huis te wonen, maar de kinderen moeten al zo wennen aan de nieuwe situatie zonder hun vader of moeder. Er zijn natuurlijk situaties waar het meteen goed gaat, maar in de meeste gevallen zeg ik: neem lang de tijd iedereen aan elkaar te laten wennen en kijk heel goed of je kinderen er wel echt aan toe zijn. Neem ook de andere ouder, de ex-partner dus, mee in dat proces. Hoe moeilijk dat soms ook is.” 

1: “Spreek duidelijk met je nieuwe partner af wie de hoofd-opvoeder is en wie mee-opvoeder. Stel elkaar de vraag wat je allebei belangrijk vindt in de opvoeding en bij de verdeling van de taken.”

2: “Bespreek met elkaar hoe je wilt omgaan met het verschil tussen je eigen kinderen en de stiefkinderen. In de praktijk blijkt dat als je alle kinderen hetzelfde behandelt, het tot pijnlijke situaties leidt. Je mag best laten merken dat er verschillen zijn tussen je eigen kinderen en die van je nieuwe liefde. Door bijvoorbeeld een keer per week alleen met je eigen kind af te spreken. En op een ander moment weer iets extra’s doet met je stiefkind. Zo houdt je kind een speciale band met zijn eigen ouder en is er ook gelegenheid om een band op te bouwen met de stiefouder.”

3: “Overleg hoe het contact met andere ouder (de ex) moet zijn. In de voorbeelden van honderden gezinnen hebben we gezien dat je eigenlijk niet opnieuw kunt gaan samenwonen als je geen ruimte in je hart en agenda hebt voor je ex-partner. Die zal namelijk altijd nog binnen komen lopen, met spullen van de kinderen of met verhalen over de kinderen. Ook als er ruzie is tussen de gescheiden ouders. Kijk daarom hoe je een ernstig verstoorde relatie met je ex kunt verbeteren, desnoods met hulp. Dat is bevorderlijk voor je nieuwe relatie en je nieuwe gezin.”

4: “Spreek met elkaar af hoe je verjaardagen, vakanties en feestdagen wilt vieren en welke gezinsrituelen je belangrijk vindt. Juist dit soort zaken zorgen vaak voor problemen. Als je in het begin nog helemaal verliefd bent denk je vaak: ach, dat komt wel als het zover is. Maar in de praktijk blijkt dat het dan toch frustraties oplevert. Je kunt dat beter voor zijn door het al in een heel vroeg stadium te bespreken.”

5: “Blijf altijd communiceren en blijf zoeken naar mildheid naar anderen maar ook naar jezelf. Na een scheiding is de lijst frustraties vaak eindeloos lang, maar het helpt niet als je je energie daarop richt. Natuurlijk moet je niet over je heen laten lopen, maar je kunt wel proberen je te richten op en kracht te putten uit dat wat er wél goed gaat. En het belangrijkst: als er conflicten zijn, vecht die dan niet uit in het bijzijn van de kinderen. Ergernis mag best, maar ruzie is echt schadelijk. Zonder ruzie zijn kinderen in alle gevallen veel beter af.”

Meer informatie vind je op de site van stichting Nieuw Gezin Nederland en www.stiefplan.nl .

CC foto:  Marieke Lubbers Fotografie