De gruwelijke reis van kalfjes van Ierland naar Nederland

Uitgeput en hongerig komen de kalfjes per veerboot aan in de haven van Cherbourg, Frankrijk. Tijdens de reis van ruim dertig uur zijn ze, tegen de EU-regels in, niet één keer gevoerd. Bij aankomst in de haven worden ze hardhandig opgedreven en geslagen met stokken en peddels, zodat ze snel wat drinken. De kalveren zijn 15 tot 33 dagen oud en komen uit Ierland. Nadat de dieren gedronken hebben, worden ze opnieuw geslagen en geschopt richting de wachtende trucks. Hun eindbestemming: kalverhouderijen in Nederland. Daar worden ze vetgemest tot ze zes tot negen maanden oud zijn. Daarna worden ze geslacht door, voor het overgrote deel, slachterijen van de VanDrie Group om vervolgens als kalfsvlees weer naar het buitenland te worden geëxporteerd.

Dit verhaal is een reconstructie van een kalverentransport. Jaarlijks vinden er honderden van dit soort transporten van Ierland naar Nederland plaats. Het staat vol van dierenmishandeling en overtredingen van Europese regels voor diertransporten. Het is het resultaat van een onderzoek dat is gedaan door drie dierenwelzijnsorganisaties: het Franse L214, het Ierse Ethical Farming Ireland en het Nederlandse Eyes on Animals. Voor het eerst hebben deze ngo’s (non-gouvermentele organisaties) het hele traject van de kalveren van Ierland naar Nederland onderzocht en op video vastgelegd. Zembla heeft de onderzoeksresultaten en het beeldmateriaal gekregen.

De reis van de kalveren begint op 20 maart 2023 op verschillende kalvermarkten in Ierland. Ierland telt veel melkveehouderijen en jaarlijks wordt er een flink aantal kalveren geboren om de koeien melk te laten produceren. Daardoor zit Ierland met een groot kalveren overschot. Veel van die kalveren worden naar het Europese vasteland geëxporteerd, jaarlijks zo’n 150.000. De meesten gaan naar Nederland. Tot half juni dit jaar zijn er al 100.212 Ierse kalveren naar Nederland geëxporteerd.

Op de Ierse markt worden de kalveren ’s ochtends door veehouders aangevoerd en via een veiling verkocht. De veiling is erg stressvol voor de dieren. De stalen hekwerken die open en dichtgaan, de luide stem van de veilingmeester die uit de geluidsinstallatie schalt, zorgt voor veel lawaai. De kalveren worden verkocht voor soms nog geen vijf euro per stuk. Ze verblijven de hele dag op de veiling en krijgen gedurende die hele tijd geen melk.

De troggen met water die in sommige kooien zijn opgehangen, zijn alleen bereikbaar voor volwassen dieren. Navraag door medewerkers van de ngo’s leert dat de kalveren pas melk zullen krijgen op de verzamelplaats waar de dieren in de avond naartoe worden gebracht. De dierenwelzijnsorganisaties hebben niet kunnen vaststellen of de kalveren op de verzamelplaatsen daadwerkelijk melk hebben gekregen.

Terwijl het van cruciaal belang is dat deze jonge, ongespeende kalveren melk krijgen, vertelt Lesley Moffat, directeur van Eyes on Animals: “Ongespeende kalfjes zijn, net als andere baby’s, voor hun ontwikkeling en weerstand volledig afhankelijk van melk en hebben een sterke zuigbehoefte. In natuurlijke omstandigheden drinken ze iedere drie uur.”

De dieren op de videobeelden zijn nog te jong om vast voedsel te eten en dus zijn ze compleet afhankelijk van melk. De melk moet de juiste temperatuur hebben, en via een rubberen speen worden gedronken. Want alleen door warme melk en een speen waar het kalf aan kan zuigen komt de reflex in de slokdarm op gang waardoor het dier de melk kan drinken. Als de melk koud is en niet goed wordt opgenomen, kan het kalf last krijgen van diarree.

Een dag later, op 21 maart, worden de kalveren van de verzamelplaatsen per truck naar de haven van het Ierse Rosslare vervoerd. Daar gaan de trucks aan boord van de veerboot van Stena Line voor de reis naar Cherbourg, Frankrijk. De zee is ruw met hoge golven. Er staat een stormachtige wind. Volgens de onderzoekers van de ngo’s die de trucks volgen, is deze zeereis verschrikkelijk voor de kalveren. Ze loeien van honger en stress, volgens de onderzoekers. Sommige dieren zijn zo uitgeput dat ze hun kop laten hangen. Anderen hebben diarree gehad, dat is te zien aan hun besmeurde vacht, of zijn aan het hoesten en niezen.

Omdat de onderzoekers van de betrokken dierenwelzijnsorganisaties de kalveren vanaf de markten in Ierland hebben gevolgd, stellen ze vast dat de dieren bij aankomst in Cherbourg dertig uur onderweg zijn zonder melk te hebben gehad. Alleen de overtocht met de veerboot van Rosslare naar Cherbourg duurt al 18 tot 19 uur. Aan boord van de vrachtwagens is het onmogelijk om de kalveren melk te geven. Vanwege het risico op bacteriën kan warme melk niet via het drinksysteem van de vrachtwagens worden gegeven. De dieren krijgen wel water in de vrachtwagens, maar omdat er zo’n driehonderd kalveren in één truck zitten, kunnen ze niet allemaal bij de drinkpunten. De kalveren die wel kunnen drinken, lopen het risico te veel water binnen te krijgen omdat ze niet stoppen met drinken.

De route die de kalveren afleggen van Ierland naar Nederland: 

Dat de kalveren gedurende dertig uur niet worden gevoerd met melk, is een flagrante overtreding van de EU-verordening 1/2005 die gaat over dierenwelzijn, stellen de onderzoekers vast. Over het voeren van dieren tijdens transport zegt de EU-verordening onder meer:

‘Kalveren, lammeren, jonge geiten en niet gespeende veulens op melkvoeding alsmede niet gespeende biggen moeten na een transporttijd van 9 uur een voldoende rusttijd van ten minste 1 uur krijgen, waarin zij met name gedrenkt en zo nodig gevoederd worden. Na deze rusttijd kunnen zij opnieuw gedurende 9 uur worden vervoerd.’ (EG-verordening 1/2005, Bijlage 1, Hoofdstuk V, punt 1.4)

Bovendien bepaalt de regelgeving van de EU:

‘Na de vastgestelde transporttijd moeten de dieren worden uitgeladen, gevoederd en gedrenkt, en moeten zij een rusttijd van ten minste 24 uur krijgen.’ (EG-verordening 1/2005, Bijlage 1, Hoofdstuk V, punt 1.5)

Na maximaal 19 uur móeten ongespeende kalveren melk krijgen. En eigenlijk al eerder. Want de regel is: negen uur reizen, dan een uur pauze, dan weer negen uur reizen. Dierenwelzijnsorganisatie Eyes on Animals kaartte de overtreding van de voedertijden voor ongespeende kalveren in 2020 aan bij de Europese Commissie. Daarop liet de Commissie weten dat voor dieren die per veerboot worden getransporteerd dezelfde regels gelden als voor dieren die uitsluitend over de weg worden vervoerd. Dit betekent volgens Eyes on Animals dat de reizen van ongespeende kalveren die van melkveebedrijven in Ierland naar Ierse havens worden vervoerd en vervolgens naar Cherbourg, Frankrijk worden gebracht, illegaal zijn.

“Het probleem is,” zegt directeur Lesley Moffat, “dat de EU zelf geen handhavende bevoegdheden heeft. Het is aan de lidstaten om de EU-wetgeving te handhaven. Maar de belangen van Ierland zijn zo groot dat de meeste handhavers van de nationale overheden te geïntimideerd zijn om deze regels voor voerintervallen te handhaven. Want dat zou het einde betekenen van de export van ongespeende kalveren uit Ierland.”

Het blijft niet bij deze overtreding alleen. Nadat de kalveren in de haven van Cherbourg zijn aangekomen, worden ze verdeeld over twee verzamelplekken. Eén van de verzamelplekken is de controlepost Pignet in Couville, vlakbij Cherbourg. Het is de plek waar de kalveren voor het eerst na dertig uur met melk worden gevoerd.

Maar daar worden de dieren flink mishandeld, is te zien op de beelden. Om ze snel aan- en af te voeren van en naar de verschillende drinkpunten, worden de dieren door de medewerkers van de controlepost geschopt en hard geslagen met kunststof stokken en zelfs met een roeispaan. De dieren worden hardhandig naar de bakken geleid en er letterlijk vandaan geslagen zodat de volgende groep kalveren melk kan drinken. Ze worden aan hun staart, oren en benen voortgesleept. De dieren zijn zo hongerig dat ze, ondanks dat ze meerdere keren zijn geslagen, toch opnieuw bij de troggen proberen te komen. Daar worden ze weer geslagen.

Moffat: “Die kalveren zijn moe, hongerig en gedesoriënteerd. Daarom zijn ze lastig onder controle te krijgen. Die medewerkers verliezen hun geduld en gaan ze slaan. Dit systeem deugt niet.” Op de videobeelden is te zien op dat een medewerker uit onmacht een roeispaan of peddel naar een kalf gooit. Een ander kalf krijgt met het stompe uiteinde van de peddel een harde stoot op zijn neus.

Een ander dieptepunt leggen de onderzoekers ’s avonds op video vast. Ergens op het terrein liggen twee dode kalveren op een natte, betonnen vloer. Het zijn een zwartbond en een roodbont kalf. Hun ogen zijn nog open. Onduidelijk is waaraan deze dieren zijn overleden.

Ook als de kalveren opnieuw in de vrachtwagens worden geladen voor het verdere transport naar Nederland, wordt er ruw met ze omgesprongen. Op het beeldmateriaal is te zien dat de dieren, confuus en gedesoriënteerd als ze zijn, aan hun staart worden getrokken om ze te verplaatsen naar de wachtende truck. Een kalf dat op de grond ligt, wordt in de buik geschopt. Terwijl het dier probeert op te staan, wordt het geslagen met de kunststof stokken. Sommige dieren raken zo in paniek dat ze door hun poten zakken.

De teams van Eyes on Animals, L214 en Ethical Farming Ireland volgen verschillende vrachtwagens naar hun eindbestemming: kalverhouderijen in Nederland. Daar worden ze afgemest voor de slacht. Zogeheten witvleeskalveren, die een ijzerarm-dieet krijgen, worden met zes maanden geslacht. De rosékalveren, met iets donkerder vlees, worden geslacht als ze acht tot negen maanden oud zijn.

De meeste kalveren komen terecht bij de VanDrie Group. Dat bedrijf is, volgens de informatie op de eigen website, ‘wereldmarktleider op het gebied van kalfsvlees, kalvervoeders en kalfsvellen’, met een jaarlijkse omzet van ruim twee miljard euro. Slechts acht procent van het kalfsvlees dat het bedrijf produceert, is bestemd voor de Nederlandse markt, zo lezen we in het jaarverslag. De rest gaat naar het buitenland, met als grote afnemers Italië (26%), Duitsland (22%) en Frankrijk (14%). De rest van Europa is goed voor nog eens 26 procent. Vier procent van het kalfsvlees van VanDrie gaat naar de rest van de wereld.

Gedurende het hele transport worden Europese regels voor het beschermen van dieren tijdens vervoer geschonden. Eerder noemden we al de overtreding van de voedingsregels. Ook het slaan, schoppen of prikken van de dieren tijdens het transport is, los van het feit dat het dierenmishandeling is, ook verboden volgens EU-verordening 1/2005:

De EU-verordening 1/2005 bepaalt dat het verboden is:

- De dieren te slaan of te schoppen;
- Op een bijzonder gevoelig deel van het lichaam op zodanige wijze druk uit te oefenen dat het de dieren onnodige pijn of onnodig lijden berokkent;
- De dieren met mechanische middelen in een hangende positie te houden;
- De dieren bij kop, oren, horens, poten, staart of vacht op te tillen of voort te trekken, of ze zodanig te behandelen dat het hun onnodige pijn of onnodig lijden berokkent;
- Prikstokken of andere puntige voorwerpen te gebruiken;
- Opzettelijk dieren te hinderen die gedreven of geleid worden door een gedeelte waar doorstroming nodig is.

Het probleem is dat als dieren worden mishandeld tijdens transporten tussen lidstaten, de Europese Commissie weinig kan doen, zegt Lesley Moffat: “We hebben veel bijeenkomsten gehad en brieven naar de Commissie gestuurd. Maar de reactie was altijd: ‘Ja, het is slecht maar het is aan de nationale overheden om de EU-Transportverordening te handhaven.’” De Commissie kan naar de rechter stappen om een lidstaat te veroordelen, maar dat is maar heel zelden gebeurd, volgens Moffat.

Zembla heeft de bevindingen van de ngo’s en de beelden voorgelegd aan Piet Adema, inmiddels demissionair minister van Landbouw. Hij laat in een reactie weten de beelden “afschuwelijk” te vinden. Eerder liet hij in antwoord op Kamervragen van de Partij voor de Dieren al weten bekend te zijn met de schending van voedertijden tijdens deze lange transporten.

Adema noemt de transporten van kalveren die langer dan acht uur duren, zoals het transport uit Ierland, “onwenselijk” en zegt dat hij in Europees verband aandringt op een verbod op deze langeafstandstransporten. “Helaas” kan Nederland tot die tijd geen verbod of beperking instellen op het lange transport van kalveren vanuit Ierland naar Nederland vanwege de regels rondom vrij verkeer van goederen en diensten in de Europese Unie.

Een voorganger van Adema, Carola Schouten, gaf in 2020 naar aanleiding van de Zembla-uitzending ‘Het gouden kalf’, over de duurzaamheid van de kalverhouderij, ook al aan een einde te willen maken aan de import van kalveren uit landen als Ierland en de Baltische Staten: “Ik ben van mening dat lang transport het welzijn van de jonge kalveren te veel aantast en om die reden moet stoppen,” schreef Schouten in 2020 in een brief aan de Tweede Kamer.

Maar daar is tot op heden nog niets van terecht gekomen. Frederieke Schouten, van dierenwelzijnsorganisatie Dier & Recht vindt dat de overheid te weinig doet: “Onze overheid zegt al jaren zich in Europa in te zetten voor een verbod op transporten die langer dan acht uur duren, zéker voor ongespeende kalfjes zoals deze, die eigenlijk elke paar uur melk nodig hebben. Maar toch doet ook onze overheid niets om deze transporten tegen te houden, terwijl ze nota bene altijd in strijd zijn met de wet, dat tonen Eyes on Animals en collega’s ieder jaar weer aan.”

Ook de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren is sceptisch over de inzet van de minister: “We horen nu al vijf kabinetten lang dat Nederland de duur van diertransporten wil beperken tot maximaal acht uur. Maar er gebeurt nog altijd niets. Je ziet nu dat de kalversector tegen de wens van de Kamer in zelfs steeds méér kalfjes uit Ierland importeert. Er wordt gewoon niet doorgepakt,” aldus de PvdD-fractie. De PvdD heeft opnieuw Kamervragen gesteld. 

Frederieke Schouten van Dier&Recht vindt dat de NVWA, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, veel meer moet doen om de regels voor de langeafstandstransporten te handhaven: “De NVWA controleert steekproefsgewijs op transporten. Over het afgeven van een exportcertificaat in het buitenland heeft de NVWA niks te zeggen. Maar ze kunnen wel meer controleren op Nederlands grondgebied, zowel op het welzijn van de kalveren als op de transportpapieren.”

Ook Eyes on Animals is kritisch op het gebrek aan handhaving door de NVWA: “We hebben meerdere keren contact gehad met de NVWA. Maar elke keer wijzen ze op de verantwoordelijkheid van de Ierse autoriteiten. Als die hun goedkeuring geven aan zo’n transport, kan de NVWA niet veel meer doen, zeggen ze,” aldus directeur Lesley Moffat.

De NVWA zegt desgevraagd inderdaad steekproefsgewijs kalverentransporten uit Ierland te controleren, en benadrukt dat de “verantwoordelijkheid voor het waarborgen van de transportwaardigheid van de kalveren” bij het land van vertrek ligt. De NVWA is pas verantwoordelijk zodra het transport de grens passeert. De NVWA voegt eraan toe dat “uit inspecties van kalverentransporten vanuit Ierland is gebleken dat de geconstateerde overtredingen met name betrekking hebben op de drinkwatersystemen.” De NVWA geeft aan dat als er “gebreken en overtredingen” worden geconstateerd, die “gemeld worden aan de autoriteit in het land van herkomst.”

Hoofddocent diergeneeskunde aan de Universiteit van Utrecht Frank van Eerdenburg is al jaren kritisch op dit systeem. In de Zembla-uitzending ‘Het gouden kalf’ uit 2019, pleitte hij er al voor om te stoppen met de langeafstandstransporten van jonge kalveren en dat doet hij nog steeds: “Het probleem is dat het om grote aantallen kalveren gaat die tegelijk worden getransporteerd. Het systeem laat het niet toe om deze dieren met oog voor dierenwelzijn over zulke lange afstanden te vervoeren,” aldus Van Eerdenburg.

Jaarlijks vinden er honderden transporten van kalveren van Ierland naar Nederland plaats. Maar toch is het grootste deel van de kalveren dat in Nederland wordt afgemest, afkomstig uit landen die dichterbij liggen of uit Nederland zelf. Zij hoeven dus nooit meer dan acht uur op transport zoals de kalveren uit Ierland. Dat is voor Van Eerdenburg een extra reden om te stoppen met de langeafstandstransporten: “Uiteindelijk gaat het maar om zo’n tien procent van alle vleeskalveren die in ons land gehouden worden. Dus waarom zouden we ermee doorgaan als het relatief maar om zo weinig kalveren gaat?”

Eyes on Animals houdt de VanDrie Group verantwoordelijk voor wat er tijdens de transporten gebeurt: Lesley Moffat: “Zij creëren de vraag. Het bedrijf gaat er gewoon mee door, terwijl het weet dat de dieren heel jong zijn en dertig uur lang worden vervoerd zonder melk te krijgen.” VanDrie kan volgens Eyes on Animals makkelijk de import veranderen en, bijvoorbeeld, alleen kalveren van drie maanden importeren. “Die zijn niet meer afhankelijk van melk, en hebben een betere weerstand opgebouwd,” zegt Moffat.

VanDrie Group laat Zembla desgevraagd weten de overtredingen en misstanden te veroordelen en tegenover de Ierse autoriteiten hun zorgen hebben geuit. Over de mishandelingen op de verzamelplaatsen in Frankrijk zegt het bedrijf “audits” te hebben laten uitvoeren door een “specialist op het gebied van diergedrag en dierenwelzijn”, en dat de “bevindingen en adviezen uit deze audits” met de betreffende rustplaatsen zijn gedeeld.

Ondanks de jaarlijks terugkerende misstanden blijft de VanDrie Group kalveren uit Ierland importeren. Dat heeft te maken met het verminderde aanbod van kalveren vanuit Nederland zelf. “Het aanbod vanuit Ierland valt samen met een lager aanbod vanuit Nederland,” aldus de woordvoerder van het bedrijf. Ook ziet de VanDrie Group “geen aanleiding om aan te nemen dat het transport vanuit Ierland een negatieve impact heeft op diergezondheid.” Volgens de kalfsvleesproducent zijn Ierse kalveren relatief gezonder dan “andere kalveren”.

Lees hieronder de volledige reactie van de VanDrie Group: