‘Chemiefabriek Chemours loosde maandenlang veel meer GenX in water dan toegestaan’

Chemiefabriek Chemours in Dordrecht heeft vorig jaar maandenlang veel meer GenX - een giftige PFAS - in het water geloosd dan is toegestaan. Dat stelt milieuchemicus Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht tegenover Zembla. Jonker analyseerde voor Rijkswaterstaat een grote hoeveelheid PFAS-data, onder meer afkomstig van watermeetpunten in de buurt van Chemours. Stroomafwaarts van de fabriek ontdekte hij enorme pieken GenX-concentraties in het water. “Mijn schatting is dat ze in een paar maanden zo’n 150 kilo geloosd hebben.” Chemours mag per jaar slechts vijf kilo in het water lozen. Verantwoordelijk toezichthouder Rijkswaterstaat bevestigt in een reactie de gemeten GenX-concentraties, maar heeft er niet op gehandhaafd. Chemours ontkent te veel te hebben geloosd.

GenX wordt als zeer zorgwekkende stof (ZZS) aangemerkt vanwege mogelijk ernstige effecten op het milieu en de gezondheid van mensen. GenX breekt in het milieu niet af en wordt er onder meer van verdacht kankerverwekkend te zijn. “Er zijn heel veel zorgen over deze stof. Dit zou niet mogen gebeuren”, aldus Jonker.

De hoge concentraties van GenX zijn gemeten bij Brienenoord en Maassluis, tientallen kilometers stroomafwaarts van de Chemoursfabriek. Jonker: “Eind zomer vorig jaar schiet daar opeens de concentratie omhoog. Het is ook niet een eenmalige lozing, maar je ziet de concentratie flink pieken en daarna wat afzakken. Dat betekent dat die lozing meerdere maanden heeft plaatsgevonden.”

Volgens de wetenschapper moeten de concentraties in het water dichter bij de Chemoursfabriek, in de rivier de Beneden Merwede, nog veel hoger zijn geweest. Maar daarvan bestaan geen meetgegevens.

Jonker is ervan overtuigd dat de chemiefabriek de veroorzaker is van de GenX-vervuiling van het water verderop. “Ik mag als wetenschapper niets met volledige zekerheid zeggen, maar we hebben maar één fabriek in Nederland die GenX-technologie toepast en dat is Chemours in Dordrecht.”

Chemours ontkent in een reactie meer GenX te hebben geloosd dan is toegestaan. Het bedrijf heeft geen antwoord op de vraag waar de GenX-vervuiling dan wel vandaan komt. “Daar gaan wij niet over speculeren”, aldus een woordvoerder. “Chemours kan geen commentaar geven op metingen die niet met ons zijn gedeeld en waarvan wij denken dat ze onnauwkeurige informatie bevatten met betrekking tot onze lozingen.”

Download de volledige reactie van Chemours:

Lozingen op het oppervlaktewater vallen onder verantwoordelijkheid van Rijkswaterstaat West-Nederland Zuid. Hun woordvoerder bevestigt aan Zembla dat de te hoge GenX-concentraties die Chiel Jonker heeft vastgesteld kloppen, maar dat Rijkswaterstaat niet heeft gehandhaafd. “We handhaven op basis van onze eigen bemonstering bij Chemours en niet achteraf als we dit soort uitschieters voorbij zien komen in data. Dat valt buiten ons handhavingsproces.”

Chiel Jonker vindt dat opmerkelijk: “Het lijkt erop dat men geen verantwoordelijkheid wil nemen. Ze willen het schijnbaar direct bij het bedrijf kunnen meten op basis van eigen monstername en niet verderop in het water op basis van meetgegevens. Maar het gaat hier om GenX. Dat kan maar van één partij zijn. Dat kun je niet laten lopen.”

Milieuchemicus Chiel Jonker over zijn bevindingen:

Nadat Chemours in 2013 stopte met het gebruik van PFOA, een andere PFAS, stapte het bedrijf voor de teflonproductie over op GenX. De PFAS-verontreiniging door Chemours zorgt al jaren voor onrust bij omwonenden van de fabriek.

Afgelopen september onthulde Zembla dat moedermelk van moeders in de buurt van de fabriek hoge concentraties PFAS bevatten. De gemeenten Dordrecht, Sliedrecht en Papendrecht pleitten daarop voor meer en groter onderzoek naar PFAS in borstvoeding van vrouwen die in de buurt van Chemours wonen. Deze gemeenten hebben, samen met de gemeente Molenlanden, Chemours al in een eerder stadium aansprakelijk gesteld voor de schade die de uitstoot van de fabriek in de omgeving veroorzaakt.

Begin september bleek uit onderzoek van het RIVM dat mensen die groenten en fruit eten uit hun moestuin binnen een straal van 1 kilometer rond Chemours, te veel schadelijke stoffen binnenkrijgen. Het RIVM waarschuwt deze mensen om de gewassen niet te eten, omdat "effecten op de gezondheid niet kunnen worden uitgesloten".

Kijk de uitzending: 'Het PFAS-schandaal':