Chemiebedrijven lappen regels aan hun laars: duizenden overtredingen

Uit de gegevens van 494 chemische bedrijven blijkt dat die samen tussen 2006 en 2017 7.362 overtredingen begingen. In het onderzoek is er niet alleen gekeken naar multinationals zoals Shell en AkzoNobel, maar ook naar kleinere ondernemingen die de opslag van giftige stoffen regelen.  Het volledige onderzoek wordt later dit jaar gepubliceerd. 

‘Kleine nalatigheid heeft grote gevolgen’
De „notoire veelplegende” bedrijven nemen een kwart van de overtredingen voor hun rekening, blijkt uit het onderzoek. Terwijl slechts een op de tien controles bij de ‘veelplegers’ plaatsvindt. Ze overtreden de regels op verschillende vlakken gedurende tien jaar: papierwerk en protocollen zijn niet op orde, de machines zijn verouderd en er is sprake van achterstallig onderhoud. Bij één bedrijf constateerden handhavers tijdens een controle 37 overtredingen. 

Een van de onderzoekers, hoogleraar criminologie aan Universiteit Leiden Arjan Blokland, zegt tegen NRC dat sommige bedrijven regels overtreden omdat die complex zijn of onlangs zijn veranderd. “Maar bedrijven die jarenlang de regels overtreden kunnen zich daar niet achter verschuilen,” stelt hij in de krant. Daarnaast benadrukt Blokland dat de ernst van de fout geen verband houdt met de ernst van de gevolgen. Zo kan een kleine nalatigheid al zeer grote gevolgen hebben volgens de onderzoeker. 

Incidenten met chemiebedrijven in de afgelopen jaren  In 2014 leidde een explosie van een reactor bij Shell Moerdijk tot ontploffingen en branden. Hierbij raakten twee medewerkers gewond. Afgelopen juni besloot de rechtbank in Den Bosch nog dat Shell Moerdijk een boete moet betalen van 2,5 miljoen euro omdat het olie-en gasbedrijf te weinig had gedaan om het grote ongeluk in 2014 te voorkomen. Een klein deel van die boete gold ook voor  een ander voorval waar Shell Moerdijk bij betrokken was: eind 2016 maakte het bedrijf bekend dat er een jaar lang vanuit een installatie ethyleenoxide - de grondstof van schoonmaakproducten - naar de atmosfeer was gelekt. Dat was het gevolg van een afsluiter die per ongeluk open stond. In de Rotterdamse raffinaderij van Esso brak in 2017 een grote brand uit. Hoewel er geen gewonden vielen, had de brand grote gevolgen. Er kwam veel roet vrij die in de wijde omgeving neersloeg, waardoor veel boeren hun oogst moesten weggooien. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) onderzocht de Esso-fabriek en concludeerde afgelopen juli dat die ‘niet inherent veilig’ was en maande het olieconcern tot maatregelen. Er loopt op dit moment nog een strafrechtelijk onderzoek naar het incident.  Ook de Rotterdams pvc-producent Shin-Etsu kampte met meerdere lekken. Op 23 augustus 2016 liep er 5,6 ton vinylchloride weg. De OVV onderzocht het ongeluk en concludeerde dat medewerkers van het chemiebedrijf bij dat ongeluk een groot risico liepen omdat zij niet de vereiste bescherming droegen. Kort daarop vond een tweede lek plaats: op 17 mei 2017 ontsnapte er 3,6 ton vinylchloride uit de Shin-Etsu fabriek. Dat gebeurde op een plek in de installatie die bekend stond als kwetsbaar, maar dit onderdeel werd niet extra in de gaten gehouden. Het duurde drieënhalf uur voordat het lek was gedicht.

In 2014 leidde een explosie van een reactor bij Shell Moerdijk tot ontploffingen en branden. Hierbij raakten twee medewerkers gewond. Afgelopen juni besloot de rechtbank in Den Bosch nog dat Shell Moerdijk een boete moet betalen van 2,5 miljoen euro omdat het olie-en gasbedrijf te weinig had gedaan om het grote ongeluk in 2014 te voorkomen. Een klein deel van die boete gold ook voor  een ander voorval waar Shell Moerdijk bij betrokken was: eind 2016 maakte het bedrijf bekend dat er een jaar lang vanuit een installatie ethyleenoxide - de grondstof van schoonmaakproducten - naar de atmosfeer was gelekt. Dat was het gevolg van een afsluiter die per ongeluk open stond.

In de Rotterdamse raffinaderij van Esso brak in 2017 een grote brand uit. Hoewel er geen gewonden vielen, had de brand grote gevolgen . Er kwam veel roet vrij die in de wijde omgeving neersloeg, waardoor veel boeren hun oogst moesten weggooien. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) onderzocht de Esso-fabriek en concludeerde afgelopen jul i dat die ‘niet inherent veilig’ was en maande het olieconcern tot maatregelen. Er loopt op dit moment nog een strafrechtelijk onderzoek naar het incident. 

Ook de Rotterdams pvc-producent Shin-Etsu kampte met meerdere lekken. Op 23 augustus 2016 liep er 5,6 ton vinylchloride weg. De OVV onderzocht het ongeluk en concludeerde dat medewerkers van het chemiebedrijf bij dat ongeluk een groot risico liepen omdat zij niet de vereiste bescherming droegen. Kort daarop vond een tweede lek plaats: op 17 mei 2017 ontsnapte er 3,6 ton vinylchloride uit de Shin-Etsu fabriek. Dat gebeurde op een plek in de installatie die bekend stond als kwetsbaar, maar dit onderdeel werd niet extra in de gaten gehouden. Het duurde drieënhalf uur voordat het lek was gedicht. 

Extra controles
Chemiebedrijven met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen vallen onder het Besluit risico's zware ongevallen (Brzo). Ze moeten er alles aan doen om de veiligheid van werknemers en omgeving te waarborgen en worden daarom zeker een keer per jaar gecontroleerd. De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid kreeg dit jaar 4,5 miljoen euro van de overheid om extra controles uit te voeren bij bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen. 

Kijktip: In de Zembla uitzending  ‘Dood door werk’  uit 2011 bleek  dat er door bezuinigingen veel te weinig inspecteurs waren om bedrijven te controleren op veilige werkomstandigheden.