Arbeidsinspectie eist ingrijpende maatregelen van Schiphol wegens kankerverwekkende vliegtuiguitstoot

De arbeidsinspectie concludeert mede op basis van nieuw literatuuronderzoek door het RIVM dat vliegtuiguitstoot kankerverwekkende stoffen bevat en dwingt Schiphol definitief tot ingrijpende maatregelen op de luchthaven vanwege de gezondheid van medewerkers. Uitgebreide kritiek van Schiphol en luchtvaartmaatschappijen, heeft niet tot andere conclusies geleid: de arbeidsinspectie houdt vast aan de eerder gestelde eisen die Schiphol dwingen om zijn personeel beter te beschermen tegen blootstelling aan kankerverwekkende stoffen, zoals het Arbobesluit voorschrijft.

“We zijn blij dat de arbeidsinspectie heeft doorgezet en haar wettelijke rol hier pakt”, zegt Kitty Jong, vicevoorzitter FNV. “Dit is een onmisbare stap naar veilig en gezond werk voor iedere werknemer op Schiphol.”

Vliegtuiguitstoot, ook wel kerosinemotoremissie (KME) genoemd, is als mengsel nog niet geëvalueerd door de Gezondheidsraad en staat daarom nog niet op de officiële lijst met kankerverwekkende stoffen van het ministerie van SZW. Schiphol voert dit als belangrijk argument aan tegen het eisenpakket dat de arbeidsinspectie aan de luchthaven oplegt. Wel erkent Schiphol dat KME effect heeft op de luchtwegen en het hart- en vaatstelsel. 

De luchthaven concludeert in een reactie op de eisen van de inspectie: “Nu er vanuit wetenschappelijk toxicologisch oogpunt te weinig valide argumenten zijn om KME carcinogene eigenschappen (kankerverwekkende, red.) toe te dichten - dit vooralsnog juridisch gezien betekent dat de organisatorische, economische én technische haalbaarheid in acht moet worden genomen.” Economische belangen en haalbaarheid van het invoeren van maatregelen op de luchthaven, zouden volgens Schiphol zwaarder moeten wegen, nu zou blijken dat vliegtuiguitstoot niet bewezen kankerverwekkend is. 

Arbeidshygiënist Tamara Onos noemt het “schokkend” dat Schiphol in zijn zienswijze zegt dat KME ‘slechts’ effecten heeft op luchtwegen en kan leiden tot hart- en vaatziekten: “Slechts. Alsof het prima is om bedrijfsbelangen boven de gezondheid van de medewerkers te stellen bij dit soort ernstige gezondheidseffecten. Alsof alleen ‘kankerverwekkend’ een reden is om in actie te komen.”

De arbeidsinspectie weerlegt de argumenten van Schiphol. Volgens de inspectie blijkt uit literatuur wel degelijk dat vliegtuiguitstoot kankerverwekkende bestanddelen bevat. Om meer zekerheid te verschaffen, vroeg de inspectie het RIVM om een inventarisatie van alle beschikbare literatuur uit te voeren. Daaruit blijkt dat in vliegtuiguitstoot in totaal 142 stoffen zitten, waarvan er 44 geclassificeerd zijn als kankerverwekkend. “Als werknemers worden blootgesteld aan KME, dan worden zij tevens aan deze kankerverwekkende bestanddelen blootgesteld”, concludeert de inspectie. Werkgevers hebben de wettelijke plicht om blootstelling aan kankerverwekkende stoffen zoveel mogelijk te voorkomen en minimaliseren. Dat gebeurt op Schiphol nu niet volgens de inspectie. 

Uit de Zembla-uitzending ’Ziek van Schiphol’ (9 december 2021) bleek al dat zo’n twintigduizend platformmedewerkers giftige stoffen inademen, doordat ze dagelijks op het platform onbeschermd in de uitlaatgassen van dieselvoertuigen en van draaiende vliegtuigmotoren werken. 

De Zembla-uitzending en een handhavingsverzoek dat vakbond FNV in dezelfde periode indiende bij de arbeidsinspectie zijn directe aanleiding geweest voor het onderzoek dat de toezichthouder startte en dat heeft geleid tot een omvangrijk pakket aan eisen waarin de luchthaven binnen afzienbare tijd moet voldoen.

Een van de meest vergaande maatregelen is dat vliegtuigen die aankomen op Schiphol vanaf 2028 niet meer met draaiende motoren op het platform rond de gates mogen staan, omdat daar de meeste mensen werken.

Ook moet Schiphol uiterlijk 1 april dit jaar de draaitijd van vliegtuigmotoren minimaliseren door alle vliegtuigen te laten taxiën op het minimale aantal motoren. 

Eind 2030 mogen alle aankomende en vertrekkende vliegtuigen alleen nog emissievrij taxiën op het platform van Schiphol. 

Meer over het hele eisenpakket in dit bericht

In beeldmateriaal dat Zembla voor de uitzending verzamelde en uit gesprekken met tientallen platformmedewerkers bleek dat aankomende en vertrekkende vliegtuigen soms minutenlang met hun motoren in de richting van de platformmedewerkers blazen. De inspectie constateert tijdens controles hetzelfde: vliegtuigmotoren worden gestart “richting de nog aanwezige werknemers op de platforms met onnodige blootstelling aan uitlaatgassen tot gevolg.” Gerben de Jong die voor KLM als leidinggevende dagelijks op het platform staat, is als klokkenluider een van de hoofdrolspelers in de uitzending ‘Ziek van Schiphol’. Hij zei in die uitzending: “Ik ken geen collega of werknemer op Schiphol met een andere doodsoorzaak dan kanker.”

De Jong zegt nu blij te zijn met de erkenning van de arbeidsinspectie: “Door de jaren heen hebben wij veel collega’s verloren aan kanker en hartproblemen. Achteraf is het natuurlijk moeilijk te bewijzen dat dit door de uitstoot komt, maar nu is in ieder geval duidelijk dat het verre van gezond is. Ik neem aan dat Schiphol nu snel ingrijpt.”

Schiphol zegt in een reactie tegen het ANP sneller een gezonde werkplek en goede arbeidsomstandigheden te willen realiseren na het rapport van de arbeidsinspectie. De luchthaven zegt te betreuren dat het "ons met de sector onvoldoende gelukt is" om de problemen op te lossen en dat de arbeidsinspectie eraan te pas moest komen. Wel vindt de luchthaven dat al vooruitgang is geboekt met het treffen van maatregelen, het doen van onderzoek en innovaties. Maatregelen die de luchthaven naar eigen zeggen neemt zijn onder andere strengere regels om met minder motoren te taxiën en om de hulpmotor van een vliegtuig minder te gebruiken.

Kijk de uitzending 'Ziek van Schiphol':