Amerika ziet af van sancties rond omstreden Russisch-Europese gaspijplijn

Shell en het Russische Gazprom maakten in september 2015 bekend samen te werken bij de bouw van pijpleidingen die gas via de Baltische Zee naar Duitsland moeten vervoeren: Nord Stream 2. Shell doet voor tien procent mee. Ook vier andere Europese energiebedrijven sloten zich aan. Onder meer de Duitse ondernemingen Uniper en BASF en de Franse firma Engie zijn betrokken bij de aanleg van de gaspijplijn.

Voormalig president Trump tekende twee jaar geleden wetgeving waarmee de VS strenge economische sancties kan opleggen aan ondernemingen die zijn betrokken bij de bouw van Nord Stream 2. Amerika is tegen het project, omdat Moskou daarmee meer invloed in West-Europa zou krijgen. Het Amerikaanse Congres werd het in november 2020 eens over sancties.

Rusland reageerde meteen door te zeggen dat de Amerikaanse sancties oneerlijk zijn en indruisen tegen internationale wetgeving. Ook Duitsland zei niet blij te zijn met de Amerikaanse inmenging.

Biden zegt vanaf de aankondiging al tegen de gaspijplijn te zijn, maar hij wil de banden met Europa goed houden. “Ik kan moeilijk zeggen dat ik Duitsland geen toestemming geef om iets wel of niet te doen. De sancties doorzetten zou, denk ik, contraproductief werken als het aankomt op onze relatie met Europa.” Biden zegt ook van sancties af te zien, omdat Nord Stream 2 al bijna af was toen hij het presidentschap in januari op zich nam.

De verklaring van Biden komt op het moment dat hij zijn eerste bezoek als Amerikaans president aan Europa voorbereidt en ook heeft hij volgende maand een eerste ontmoeting met De Russische president Poetin gepland staan.

De deal met het Russische Gazprom is niet alleen voor Duitsland belangrijk. Gas speelt al jaren een grote rol in de verhoudingen tussen Nederland en Rusland. De landen zijn zakenpartners als het om gas gaat. De gashandel met Rusland gaat al decennia terug. Om aardgas voor Nederland in de toekomst veilig te stellen, tekenden het Nederlandse staatsbedrijf Gasunie en het Russische gasbedrijf Gazprom op 16 mei 1996 een principe-overeenkomst. Die behelsde dat Nederland twintig jaar lang ongeveer vier miljard kubieke meter aardgas uit Rusland zou importeren. 

Lees ook: Hoe groot is de invloed van gasmacht Rusland in Europa en wat is de positie van Nederland?

Maar wanneer je als land zaken doet met Gazprom, praat je ook met het Kremlin. Zo bezit de Russische staat de helft van de aandelen van Gazprom. De verwevenheid van Poetin en Gazprom is al meermaals door internationale media aangetoond.

Rusland heeft Gazprom in het verleden aantoonbaar misbruikt als politiek drukmiddel. Bijvoorbeeld door de gaskraan voor landen bij conflicten dicht te draaien. Maar dat is lang niet het enige: drie jaar geleden toonde the Telegraph nog aan hoe de Russische overheid Gazprom gebruikte voor haar agressieve buitenlandpolitiek. Uit gelekte EU-documenten blijkt volgens the Telegraph dat het Kremlin Gazprom ‘gebruikte om kwetsbare Oost-Europese staten onder druk te zetten en om te proberen ‘de Europese energiemarkt naar de hand te zetten’. Zo moest Polen exorbitante bedragen betalen voor het importeren van gas uit Siberië, terwijl Duitsland slechts een ‘vriendenprijs’ hoefde te betalen.

Een gevoelige kwestie dus. Oekraïne, dat niet is aangesloten op de nieuwe lijn, is bang dat Rusland de tweede lijn gaat gebruiken om het land nog makkelijker af te sluiten van gas. Bovendien loopt Oekraïne geld mis als Gazprom gas niet meer via Oekraïne transporteert. Dat geldt ook voor Wit-Rusland en Polen. Het betekent dat Rusland niet meer economisch afhankelijk is van landen als Oekraïne waarmee ze op gespannen voet staat. Daardoor is de drempel voor Rusland om militaire acties te ondernemen tegen zulke landen een stuk lager. Oekraïne is daarover zeer ongerust en heeft er de afgelopen dagen tevergeefs bij Amerika op aangedrongen om de sancties door te zetten.