Alle feiten op een rij over vervuilde medicijnen

In de Zembla-uitzending ‘Vervuilde medicijnen’ onderzoeken we hoe kan het dat patiënten vervuilde pillen slikken. In onze uitzending bekeken we vier veelgebruikte medicijnen. In dit artikel zetten we de laatste feiten over deze medicijnen voor je op een rij.

1. Paracetamol: 
Zembla en NRC hebben afgelopen zomer drie monsters van de grondstof van paracetamol van dezelfde fabriek laten onderzoeken. In alledrie bleek de kankerverwekkende stof PCA in te zitten. De grootste producent van paracetamol ter wereld, het Chinese Anqiu Lu’an Pharmaceutical, verkoopt deze paracetamol. De vervuilde partijen zijn geproduceerd in het voorjaar van 2019, en goed voor zo’n 36 miljoen pillen paracetamol. Waar ter wereld de vervuilde paracetamol is beland, is niet bekend. De toezichthouders in Nederland wilden niet zeggen of de vervuilde grondstof in Nederlandse pillen verwerkt was. De fabriek leverde afgelopen jaren de grondstof van veel paracetamol die te koop is in drogisterijen, supermarkten en apotheken in Nederland.  
 
Maar is de kankerverwekkende grondstof ook in de Nederlandse tablet terecht gekomen? Zembla en NRC onderzochten onlangs 11 merken paracetamol en gelukkig zijn deze veilig te gebruiken. Maar deskundigen waarschuwen in de uitzending dat dat niet betekent dat er in andere partijen geen vervuiling kan zitten. Daarom pleit onder andere toxicoloog Martin van de Berg om paracetamol met regelmaat te testen op aanwezigheid van de stof PCA. 

2. Bloeddrukverlager valsartan:
Het bloeddrukverlagende medicijn valsartan kwam in de zomer van 2018 wereldwijd in opspraak toen bekend werd dat de kankerverwekkende stof NDMA in het medicijn bleek te zitten. NDMA is een stof die je DNA kan veranderen of beschadigen. Vaak sterven deze beschadigde cellen af. Maar soms overleven ze en vermenigvuldigen ze zich en vormen een tumor.

De vervuiling is tijdens de productie ontstaan in de Chinese fabriek Huahai en kwam per toeval aan het licht toen een farmaceutisch bedrijf in Europa onderzoek deed naar de grondstof, omdat deze gebruik wilde maken van de diensten van de Chinese fabriek. Het Europese farmaceutische bedrijf waarschuwden de autoriteiten en de Chinese fabriek, die niets afwisten van de vervuiling. 

Er zijn uiteindelijk 10 miljard pillen teruggeroepen, afkomstig van 50 verschillende farmaceutische bedrijven. Gebruikers van de pillen in Nederland zijn destijds gewaarschuwd door hun apotheker en werden opgeroepen om de pillen in te leveren. Alle pillen die nu geleverd worden door de apotheek zijn veilig te gebruiken.

3. Maagzuurremmer ranitidine: 
In het najaar van 2019 werden gebruikers van de maagzuurremmer ranitidine opgeroepen om te stoppen met het nemen van hun pillen. Op last van de inspectie moesten apothekers producten met ranitidine bij 150.000 mensen terughalen. Patiënten werd geadviseerd over te stappen op alternatieve geneesmiddelen, omdat de hoeveelheid die bewezen vrij is van NDMA te klein was om te voorzien in de volledige behoefte. In nagenoeg alle ranitidine zat namelijk NDMA. Valisure, een apotheek in de Verenigde Staten, ontdekte als eerste de vervuiling bij de maagzuurremmers.  
 
Nadat Valisure de vervuiling heeft ontdekt, krijgt het RIVM, de opdracht van inspectie om de maagzuurremmers op de Nederlandse markt te onderzoeken. Het blijkt dat de aangetroffen vervuilingen tien tot vijftien keer boven de veilige norm zitten. Het RIVM-onderzoek naar ranitidine heeft de inspectie niet eerder openbaar gemaakt. Zembla en NRC vroegen de resultaten op, die zijn hieronder te zien. De ranitidine die nu door de apotheker verstrekt wordt is veilig. 

4. Diabetes type 2 medicijn metformine:  
Suikerziektepatiënten met diabetes type 2 slikken medicijnen waarin mogelijk een te hoge concentratie van de kankerverwekkende stof NDMA zit. Dit blijkt uit een nog niet eerder openbaar gemaakt onderzoek van het RIVM. De Inspectie Gezondheidszorg gaf opdracht tot het onderzoek, nadat meerdere landen miljoenen pillen terugriepen die vervuild bleken met NDMA. In Nederland gebruiken 655.000 patiënten metformine. 
 
De eerste vervuiling van het diabetes type 2 middel met NDMA is op 4 december 2019 ontdekt. Toen riep Singapore drie merken metformine terug omdat ze vervuild bleken. Zwitserland haalde een paar dagen later twintig partijen metformine van de markt. Inmiddels zijn er in de VS en Canada op grote schaal partijen met miljoenen pillen teruggehaald.

Uit het RIVM-onderzoek blijkt dat van de twaalf onderzochte metformine pillen er twee boven de veiligheidslimieten voor NDMA zitten. Welke twee merken metformine in de test boven de limiet zaten, weigert de inspectie te zeggen. De inspectie geeft aan dat de betreffende pillen niet teruggehaald zijn omdat de test van het RIVM “een onzekerheidsmarge van vijftien procent” had. Daarmee is het niet zeker dat de uitslagen daadwerkelijk boven de limiet zijn, aldus de toezichthouder.

De onzekerheidsmarge kan echter ook betekenen dat de gevonden concentraties vijftien procent hoger zijn. De inspectie weerspreekt niet dat er metformine in omloop kan zijn die boven de limiet zit. Maar die limiet is zo streng dat het gaat om een “verwaarloosbaar risico”, aldus de inspectie. “We gaan ervan uit dat de geteste batches inmiddels verbruikt zijn, maar dit is niet met zekerheid te zeggen.”

Op de vraag waarom de pillen niet uit voorzorg uit de markt gehaald zijn en patiënten een veilig alternatief krijgen, zegt de inspectie dat ze voor deze beoordeling de uitkomsten van een groter Europees onderzoek naar dit medicijn afwachten. De uitkomst wordt pas aan het einde van dit jaar bekend.

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen of zorgen over het gebruik van medicijnen, raadpleeg dan uw huisarts of apotheker.