AIVD: Grotere terreurdreiging vanuit extreemrechts

“Zo bestaan er inmiddels complottheorieën over corona die een variant zijn op de zogeheten omvolkingstheorie – het idee dat 'de Joden de rest van de bevolking willen vervangen'”, schrijft de AIVD.

Online was er volgens de inlichtingendienst intensief contact tussen extremisten wereldwijd, waarbij zeer gewelddadige propaganda werd gedeeld.

De AIVD omschrijft de tactiek van rechtsextremisten: “Rechts-extremistische groepen in Nederland presenteerden hun ideeën afgelopen jaar vaker als een intellectuele manier van denken, die de aandacht verdient van het grote publiek. Het zogenoemde alt-rightgedachtengoed is een mengelmoes van complottheorieën, opvattingen over blanke suprematie, en fascistische, nationaalsocialistische en conservatief-christelijke denkbeelden.”

Aanhangers willen van Nederland een 'blanke etnostaat' maken, waarin mensen met een andere afkomst of cultuur niet welkom zijn. Ze stellen dat het blanke ras anders langzaam verdwijnt, omdat het vermengd raakt met andere rassen. Dat zou de schuld zijn van de overheid en allerlei instellingen.

Aanslagen in het buitenland lieten zien dat rechts-extremisme kan overgaan in terrorisme. Mede daarom is er volgens de AIVD reden om bezorgd te zijn dat ook in Nederland personen zullen radicaliseren: “Dat maakt dat terroristische aanslagen door rechts-extremisten in Nederland op dit moment mogelijk zijn.”

De mensen die meededen aan de demonstraties tegen het coronabeleid hadden volgens de AIVD hele verschillende motieven: “Naar dezelfde demonstraties kwamen zowel ondernemers die hun inkomen verloren, als spirituele groepen en anti-vaxers, die los moeten worden gezien van elkaar en van de hooligans en rechts-extremisten die soms bij dezelfde protesten aanhaakten.” 

Wat ze gemeen hadden volgens de dienst is dat ze gemotiveerd worden doordat ze zich onrechtvaardig behandeld voelen of omdat ze vinden dat de overheid slecht naar hen luistert. “Hun boosheid daarover richt zich niet alleen op beleid, maar soms ook op de mensen die daar in hun beleving voor verantwoordelijk zijn, een groep die sommigen van hen zien als 'de elite'. Daartoe rekent een deel van de actievoerders behalve politici ook ambtenaren, medici, wetenschappers en journalisten.”

Het wantrouwen tegen die groepen wordt volgens de AIVD aangewakkerd door desinformatie, misinformatie en complottheorieën: “Een kleine groep actievoerders leeft, beïnvloed daardoor, inmiddels in hun eigen werkelijkheid.”

In de Zembla-uitzending ‘De rechtse revolutie’ waarschuwde onder andere expert Cas Mudde dat hij in Nederland een onderschatting ziet van radicaal-rechts geweld. Hij geeft als voorbeeld de gewelddadigheden die in 2015 uitbraken in Geldermalsen naar aanleiding van het plan om in die gemeente een asielzoekerscentrum te openen. Relschoppers bestormden de raadszaal, die in allerijl ontruimd moest worden.
 
“Het was een enorme explosie van geweld en dreiging met geweld ten aanzien van AZC's, ten aanzien van ambtenaren en politici die vluchtelingen steunden.” Ten onrechte werden geweld, intimidatie en vandalisme door politici ‘goedgepraat’, zegt Mudde. “Het werd nooit gezien als politiek geweld of terrorisme.” Hij noemt de houding van de Nederlandse overheid ten aanzien van radicaal-rechts geweld ‘laks’.

De Amerikaanse president Joe Biden omschreef rechtsextremistisch terrorisme gisteren ook als de grootste terroristische dreiging voor de Verenigde Staten. De Amerikaanse geheime diensten zouden tot deze beoordeling zijn gekomen, zei Biden woensdagavond (lokale tijd) in zijn eerste toespraak als president van de VS voor beide kamers van het Amerikaanse Congres.

De AIVD gaat in het jaarverslag ook in op andere groeperingen. Over Jihadisten zegt de AIVD dat er afgelopen jaar geen concrete dreigingsplot van jihadisten in Nederland was. "Toch blijft jihadisme de grootste dreiging voor de Nederlandse samenleving. Het is een beweging die zichzelf in oorlog beschouwt met onder meer Nederland, met de kennis om een aanslag te plegen."

Het aantal Nederlandse jihadisten bleef in 2020 volgens de dienst stabiel - tussen de vijf- en zeshonderd jihadisten in Nederland en zo’n 150 in het buitenland. Dat de beweging nauwelijks groeide, komt door een gebrek aan leiders en door interne verdeeldheid en fragmentatie. Daardoor, en door een groter veiligheidsbewustzijn, treedt de beweging minder naar buiten en bereikt ze minder mensen met haar boodschap. 

Links protest omschrijft de dienst voornamelijk als activisme. Het linkse protest uitte zich volgens de AIVD in 2020 op incidenten na vooral in demonstraties en acties van burgerlijke ongehoorzaamheid. "Anders dan in het verleden zijn acties nauwelijks nog op personen gericht. Links-extremisme in Nederland kan wel eenvoudig weer oplaaien bij ontwikkelingen in de samenleving. De scheidslijn tussen activisme en extremisme is immers dun."