Adviescollege ICT: invoering omgevingswet is ‘lastig dilemma’

Het is een "lastig dilemma" of de omgevingswet per 1 januari 2023 ingevoerd moet worden, stelt het Adviescollege ICT-toetsing. Volgens het college, dat de Eerste en Tweede Kamer adviseert, zijn er in "de stand van het Digitale Stelsel Omgevingswet" (DSO) nog "forse beperkingen" die risico's met zich meebrengen als de invoering per 1 januari doorgaat. Oud-minister Jozias van Aartsen stelde afgelopen donderdag al in de Zembla-uitzending ‘Stank en strijd - deel 3’ dat hij het “onverstandig” vindt om de omgevingswet op 1 januari 2023 in te voeren. “Dan kunnen er fouten worden gemaakt. Essentiële fouten.” 

Van Aartsen wordt in zijn oproep tot uitstel ook gesteund door omgevingsrecht-expert Han ter Maat. “Dat wordt drama in de uitvoering. Dat durf ik hier te stellen. En ik ben niet de enige die dat vindt. Daarom pleit ik voor uitstel tot 1 januari 2025”, zei Ter Maat in de uitzending.

Lees ook: 'Deskundigen roepen op tot uitstel van omgevingswet'

Het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO) ondersteunt bij de uitvoering van de nieuwe omgevingswet. In die wet moeten tientallen wetten en regels die nu gelden voor de leefomgeving worden samengevoegd. De omgevingswet moet worden uitgevoerd door omgevingsdiensten, dat zijn de organisaties die namens gemeenten en provincies vergunningen verlenen en erop toezien dat bedrijven de milieuregels naleven. De overheid stelt dat de nieuwe wet het omgevingsrecht eenvoudiger maakt en burgers meer inspraak geeft. Maar volgens omgevingsrecht-expert Ter Maat is het tegendeel het geval.

“Het wordt veel ingewikkelder”, zegt Ter Maat. “Als je de wet doorleest, dan kom je allemaal wijzigingen, veranderingen en uitzonderingen tegen waarvan je denkt: oh, ik dacht dat het zo was, maar het is dus blijkbaar zus. Dat is het ingewikkelde aan deze wet. Voordat die ambtenaren weten hoe de omgevingswet in elkaar zit, zijn we een paar jaar verder.” En daardoor wordt de situatie volgens Ter Maat alleen maar erger. “Het is een doolhof en het wordt een nog groter doolhof.”

Volgens het Adviescollege is het mogelijk om te mikken op 1 januari, maar dan is "maximale inzet" nodig om risico's te beperken. Het college erkent dat hier nog maar weinig tijd voor is. Een andere optie is uitstel van bijvoorbeeld een half jaar. Dat geeft ruimte voor een "fundamentele heroriëntatie".

De invoering van de omgevingswet is al meerdere keren uitgesteld. In de komende weken debatteert de Eerste Kamer over invoering van de wet.

Stank en strijd

Zembla onderzocht dit jaar in meerdere uitzendingen waar burgers tegenaan lopen als ze vechten voor een gezonde leefomgeving. Steeds weer blijkt dat burgers vastlopen in het juridische doolhof van het omgevingsrecht. Ze voelen zich niet gehoord en niet serieus genomen. Zo kan een inwoner van Helmond geen rechtszaak beginnen tegen een stinkende mestverwerker, omdat het op de plek waar hij woont volgens de rekenmodellen niet stinkt. En als de wind verkeerd staat, stinkt het in delen van Deurne naar rottend gft-afval. Maar het bedrijf dat die stank veroorzaakt mag toch gewoon uitbreiden, tot grote frustratie van omwonenden. Gevolg is dat het vertrouwen in de overheid sterk afneemt.