Aanpak financiële ouderenmishandeling nog steeds onvoldoende

Kwetsbare ouderen worden nog te makkelijk slachtoffer van financiële mishandeling. De door de overheid in het leven geroepen ‘lokale allianties’, die ouderen moeten beschermen tegen financieel misbruik, komen onvoldoende van de grond. Daardoor zijn ouderen vogelvrij: veel misstanden komen niet aan het licht en slachtoffers worden niet of nauwelijks geholpen. Dat blijkt uit onderzoek van Zembla.

In een zo’n alliantie werken professionals als politie, notarissen, banken, de thuiszorg en de gemeente, samen tegen ouderenmisbruik. Ze geven voorlichting over financieel veilig ouder worden en bespreken gezamenlijk potentiële gevallen van uitbuiting. Het kan dan gaan om het misbruik van een pinpas of een volmacht, of een plotselinge testamentswijziging waarbij een misbruikpleger recht krijgt op de erfenis.

Volgens het ministerie van VWS moesten de allianties zich vanaf 2015 als een ‘olievlek’ over de 352 Nederlandse gemeenten verspreiden. Maar er is slechts 75 keer geprobeerd om een lokale alliantie op te richten. Daarvan zijn er nu nog maar 45 actief, 12 zitten nog steeds in de oprichtingsfase en 18 keer kwam de alliantie uiteindelijk niet van de grond.

Grote gevolgen
Volgens deskundigen heeft dit grote gevolgen voor ouderen. Senioren in gemeentes zonder een alliantie zijn volgens deskundigen daardoor ‘vogelvrij’. “En daar kunnen mensen met verkeerde intenties gebruik van maken”, zegt Oscar Balkenende. Hij werd als expert op het gebied van ouderenmishandeling door de overheid gevraagd de oprichting van de allianties te begeleiden.

Bekijk de eerste beelden uit 'Azen op de erfenis'

Staatssecretaris Paul Blokhuis van VWS erkent het probleem en is ontevreden over de tot nu toe bereikte resultaten. “We hebben dus huiswerk te doen. Ik ben de laatste om dat te ontkennen.”

Het ministerie legt de verantwoordelijkheid voor het oprichten van de allianties lokaal neer. Blokhuis: “Juist vanuit de gedachte: die gemeenten hebben veel zicht op die gezinnen, die kennen de context en is de dichtst bijstaande overheid.”

“Er zijn nog veel blinde vlekken op de kaart”, zegt Balkenende. Het ontbreekt volgens hem aan sturing vanuit het ministerie van VWS. “Je loopt echt tegen dichte deuren aan. Veel mensen denken dat het niet voorkomt, omdat zij het niet zien. En dus is het ook geen prioriteit”, zegt Balkenende.

Staatssecretaris Blokhuis schrikt daarvan: “Tegen die gemeentes zou ik willen zeggen: jongens, kom onder een steen vandaan. Als je zo je kop in het zand steekt en zo wegloopt voor de werkelijkheid, dan heb je een heel pittig gesprek nodig. En daar wil ik me ook persoonlijk mee bemoeien. Dat vind ik bij de konijnen af. Als je ontkent dat ouderen mishandeld worden, dan kijk je weg van de werkelijkheid.”

‘Veel te kwetsbaar’
Volgens onderzoeker Frank Kriek, voormalig lid van het alliantie-aanjaagteam van VWS zijn de allianties “veel te kwetsbaar”. “Ze drijven op het enthousiasme van medewerkers, waarvan de meesten het werk vrijwillig en onbezoldigd doen. Dat is geen goede basis om financiële ouderenmishandeling aan te pakken”, aldus Kriek

Balkenende noemt financiële uitbuiting van ouderen “the perfect crime”, omdat daders er vaak mee wegkomen. Banken blijken vaak niet in staat om financieel misbruik van ouderen te detecteren, zo blijkt uit de uitzending. Bij de Rabobank in West-Friesland wordt in anderhalf jaar tijd bijna 150.000 euro van de rekening van een 87-jarige dementerende man gehaald, zonder dat de bank dit opmerkt. Banken hebben een detectiesysteem, dat betalingen vooraf monitort. “We hebben ook een systeem dat achteraf signaleert, maar dat is alleen ingericht voor witwassen en terrorismefinanciering. Het is niet zo dat er een regel is ingevoerd om naar ouderen te kijken en daar afwijkingen in te zien”, aldus de Nederlandse Vereniging van Banken.

Financieel ouderenmisbruik is de meest voorkomende vorm van ouderenmishandeling in Nederland. De overheid gaat uit van minimaal 30.000 gevallen van financieel misbruik van ouderen per jaar. Maar volgens deskundigen ligt dit aantal veel hoger. Omdat ouderen bang zijn, zich schamen of afhankelijk zijn van de misbruikpleger, melden ze het niet. Daardoor blijven veel gevallen onder de radar.

Bekijk de eerste minuut uit de uitzending: