53 incidenten met hitteletsel bij Defensie

Volgens hem worden niet alle incidenten gemeld. Uit de gegevens blijkt dat vier militairen blijvend lichamelijk letsel hebben opgelopen nadat zij door de hitte bevangen zijn geweest. Hitteletsel is levensbedreigend en vereist acute behandeling. In 2016 is één militair tijdens een oefening overleden aan de gevolgen van hitteletsel: de 20-jarige Marechaussee-leerling Kelvin Bosman.

'Ernstcategorieën'
De 53 meldingen van hitteletsel zijn door Defensie onderverdeeld in ‘ernstcategorieën’. De ernstigste, categorie 4, betreft meldingen van ernstig of blijvend lichamelijk letsel. Ook voorvallen die hebben geleid tot het overlijden of blijvende invaliditeit van de betrokken militair zitten in deze categorie. Bij deze categorie is bovendien sprake van een ziekenhuisopname die langer dan 24 uur duurt. Er zijn vijf meldingen in deze categorie, waaronder de overleden Kelvin Bosman. Onlangs heeft het ministerie van Defensie aansprakelijkheid erkend voor zijn overlijden. Volgens Defensie is Bosman de enige militair die tussen 2014 en 2018 als gevolg van hitteletsel is overleden.

Tekst loopt door onder de grafiek

'Dit is heel ernstig'
De meeste meldingen, twintig in de afgelopen vijf jaar, zijn gedaan in de categorie waarbij er sprake is van een korte ziekenhuisopname (korter dan 24 uur). Verder zijn er dertien meldingen gedaan van hitteletselvoorvallen waarbij er sprake was van ‘licht letsel’, zonder ziekenhuisopname. De gemelde hitteletselvoorvallen hebben zich bij alle onderdelen van de krijgsmacht voorgedaan, de meeste (28) bij de Landmacht. Defensie kan geen nadere bijzonderheden over de voorvallen geven.

Bekijk ook de ZEMBLA-uitzending 'De dood van een hardloopster'

Jean Debie van de Vakbond voor Burger en Militair defensiepersoneel (VBM) vindt de 53 hitteletselmeldingen “heel zorgelijk”. “Een deel van deze mensen heeft blijvend letsel opgelopen. Dat betekent dat ze daardoor zullen worden afgekeurd en niet meer als militair kunnen werken. Dat is heel ernstig. Dat wil je als krijgsmacht niet. Je wil juist een veilige trainings- en oefensituatie. Risico’s moeten tot een minimum worden beperkt,” aldus Debie.

“Ik schrik van deze cijfers,” zegt Annemarie Snels van de Algemene Federatie van Militair en Burger Personeel (AFMP) in een reactie, “Ik heb grote zorgen over of er wel voldoende oog is voor veiligheid, of instructeurs wel genoeg kennis hebben, of de zorg ter plekke tijdens een oefening wel voldoende is.”

Meeste slachtoffers onder rekruten
Volgens Defensiewoordvoerder Jurriaan Esser komt hitteletsel het meest voor tijdens de opleiding van rekruten “Het gaat vaak om jonge mensen die tijdens trainingen onder zware omstandigheden hun grenzen moeten opzoeken,” zegt Esser.

Ook zegt de Defensiewoordvoerder dat het meldingssysteem “niet waterdicht” is. Zo kan het voorkomen dat hitteletsels niet als zodanig zijn gemeld, omdat het op voorhand niet duidelijk was dat het daadwerkelijk om hitteletsel ging. Ook kunnen hitteletsels hebben plaatsgevonden zonder dat ze überhaupt zijn geregistreerd. Volgens de woordvoerder kan het zelfs zo zijn dat één melding betekent “dat er meerdere mensen tijdens de oefening zijn uitgevallen (als gevolg van de warmte, red.).”

Oefenomstandigheden aanpassen
Hoewel de voorzitters van de militaire vakbonden erkennen dat militairen “realistisch” moeten kunnen oefenen, vinden zij dat trainingen en oefeningen moeten worden aangepast aan de omstandigheden. “Militaire deelnemers aan de Vierdaagse passen zich ook aan warm weer aan,” zegt Jan Kropf van de ACOM. “En de commando-overdracht in het Caribisch gebied doen we ook niet op het heetst van de dag.”

“Excessieve inspanning kan tot grote lichamelijke schade leiden,” zegt Anne-Marie Snels van de AFMP. “Dat bleek ook uit het onderzoek naar het overlijden van Kelvin Bosman. Daarom moet je je trainingsprogramma aanpassen aan de omstandigheden, bijvoorbeeld aan heel warm weer. Defensie heeft een grote verantwoordelijkheid om blijvend letsel te voorkomen,” aldus Snels.

Niets geleerd
Zowel Jean Debie van de VBM als Anne-Marie Snels van de AFMP vragen zich af of Defensie haar organisatie wel op orde heeft als het gaat om de preventie van hitteletsel.

“Op basis van deze cijfers kun je stellen dat Defensie niets heeft geleerd van eerdere incidenten. Opleidingseenheden moeten echt betere deskundigheid en voorlichting over hitteletsel krijgen,” zegt Debie.

Woordvoerder Esser van Defensie erkent dat kennis over hitteletsel “versnipperd” was over de verschillende krijgsmachtonderdelen. Een nieuw, centraal expertisecentrum moet die kennis nu ‘krijgsmachtbreed’ bundelen.

ZEMBLA doet momenteel onderzoek naar hitteletsel onder militairen en komt binnenkort met een uitzending hierover.