19-jarige anorexiapatiënt 1,5 jaar vastgebonden in bed

Een 19-jarige anorexiapatiënt ligt in een GGZ-kliniek in Nederland al anderhalf jaar 24 uur per dag vastgebonden in bed. In een door haar gemaakt filmpje dat ze naar ZEMBLA stuurde, laat ze zien hoe ze met een ‘Zweedse band’ rondom haar middel, haar schouders, polsen en voeten gefixeerd ligt. De jonge vrouw wordt met sondevoeding in leven gehouden. Ze ligt vast omdat ze een gevaar voor zichzelf vormt. De naam van de GGZ-kliniek is bekend bij ZEMBLA, maar wordt omwille van de privacy van de patiënt niet genoemd.

Deskundigen die het filmpje zien, reageren geschrokken in ZEMBLA. Psycholoog en onderzoeker Greta Noordenbos vindt het “heel, heel treurig, wat dat meisje meemaakt.” Ze zegt: “Zelfs voor een dag zou het vreselijk zijn, zo traumatiserend, dat moet zo schadelijk zijn. Ze kan geen kant op. Ze ligt daar als een te behandelen object. En als je nou denkt: ‘er zit perspectief in’. Je kunt niet eindeloos doorgaan met iets dat niet werkt.”

'Dit is niet menselijk'
Psychiater Peter Dijkshoorn is voorzitter van de stuurgroep die begin dit jaar door minister Hugo de Jonge is ingesteld om de anorexiazorg, voor de categorie moeilijkst te behandelen patiënten, te verbeteren. De stuurgroep stuurt deze week haar aanbevelingen naar de Tweede Kamer. Dijkshoorn wist dat er meisjes langdurig vastgebonden liggen. Dijkshoorn in ZEMBLA: “Dat is niet menselijk.” De voorzitter zegt te willen leren van kinderen die zo ernstig ziek zijn zoals dit meisje. “Het is een beroerde casus.” Hij wil er heen, “om te begrijpen hoe het zit.”

Volgens psycholoog Peer van der Helm is hier sprake van een totaal vastgelopen behandeling. Van der Helm wordt regelmatig geconsulteerd door behandelaars die er met hun patiënten niet meer uitkomen. Het gaat hier meestal om de moeilijkst te behandelen categorie anorexiapatiënten, stelt van der Helm. Van de 5600 anorexiapatiënten die Nederland telt, herstelt 30 procent maar gedeeltelijk en 26 procent niet. Van der Helm vertelt: ”Het gaat vaak om meisjes die behalve anorexia ook nog aan andere psychiatrische problemen lijden en voor wie het heel moeilijk is om een goede behandelplek te vinden.” Anorexia is de dodelijkste psychiatrische ziekte die jaarlijks tussen de 275 en 550 levens eist.

Fem heeft al sinds haar elfde jaar eetstoornis
De jonge vrouw die vastgebonden ligt, die in de ZEMBLA-uitzending anoniem blijft en Fem wordt genoemd, ontwikkelt al rond haar elfde jaar een eetstoornis. Haar moeder vertelt in ZEMBLA dat de situatie van haar dochter in de loop der jaren steeds onveiliger werd. “Na verloop van tijd begon ze zichzelf te snijden en glas te slikken.” Haar moeder legt uit dat het ‘fixeren’ - het vastbinden -van haar dochter eerst als een tijdelijke oplossing werd gezien. “Maar het is nu uitgelopen tot een periode van anderhalf jaar.”  

Fem vertelt in het filmpje aan ZEMBLA: “Het is heel moeilijk, ik krijg nu anderhalf jaar sondevoeding. Maar het moet om mij in leven te houden. In mijn hoofd zit echt heel erg gewoon: ‘ik moet afvallen, ik moet afvallen. Ik moet echt afvallen.’ En ja, dat kan gewoon niet. - Ik wil zo graag los maar ik kan het gewoon niet veilig houden. Dat is het hele probleem.”

'Verzorgers gingen in tranen naar huis'
Volgens de moeder van Fem was de GGZ-instelling waar ze nu verblijft, de enige kliniek waar Fem na lang zoeken, terecht kon. “We hebben heel Nederland afgebeld. Ze was te complex. Niemand durfde het risico aan.” Onlangs heeft de afdeling van de instelling waar Fem nu verblijft, gezegd dat ze daar ook weg moet omdat het personeel de situatie niet langer meer aan kan. Moeder: “De verzorgers gingen in tranen naar huis.” Volgens Van der Helm is dat een bekend fenomeen. “We zien soms dat één meisje in staat is om twee hele teams te slopen, allemaal in de ziektewet.”

De kliniek heeft volgens moeder aangegeven dat Fem er is uitbehandeld. Haar moeder is het daar niet mee eens. Ze zegt: “Ze heeft nog helemaal geen juiste behandeling gehad. Wat ze doen is haar somatisch opknappen en verder niks. Zij moest eten en drinken, kreeg sondevoeding. De strijd in haar hoofd is er alleen maar heftiger van geworden. En door de fixatie is ze psychisch veel zieker gemaakt.” De GGZ-instelling waarin Fem verblijft, wil vanwege Fems privacy niet reageren.

Anorexiapatiënten regelmatig vastgebonden
Uit de ZEMBLA-uitzending blijkt dat het regelmatig voorkomt dat anorexiapatiënten worden vastgebonden. Meestal gebeurt dat in combinatie met het geven van dwangvoeding. Dwangvoeding wordt toegepast om levens te redden. Uit het onderzoek van psycholoog Greta Noordenbos blijkt echter dat het toedienen van dwangvoeding juist suïcidaliteit in de hand kan werken. Noordenbos: “Het kind raakt getraumatiseerd door de negatieve zelfbeleving en doordat de controle wordt afgenomen.”

Premier Rutte heeft onlangs aangekondigd 26 miljoen euro extra te gaan investeren in zorg voor deze groep.